“Geef me je vermoeide, je arme, je opeengepakte massa’s die verlangen om vrij te ademen”. In haar sonnet “The New Colossus” uit 1883 stelde de Joods-Amerikaanse dichter en activiste Emma Lazarus zich voor dat het nieuw gebouwde Vrijheidsbeeld deze woorden sprak, als symbool van de hoop voor “storm-tost” vluchtelingen die op zoek zijn naar veiligheid en een beter leven. Gegraveerd op een bronzen plaquette, siert haar gedicht het voetstuk waarop “Lady Liberty” tot op de dag van vandaag staat.
Een halve eeuw later, honderden Joodse vluchtelingen aan boord van de MS St. Louis kwam niet dicht genoeg bij het iconische standbeeld om die gevierde en veel herhaalde regels te lezen. De Amerikaanse president Franklin Roosevelt negeerde hun verzoeken om asiel. Het was 1939 en de nazi-holocaust stond op het punt te beginnen.
Nadat de toegang tot het “land van de vrijen” (evenals Cuba en Canada) was geweigerd, werden de opvarenden teruggestuurd naar het Europa dat ze wanhopig waren ontvlucht. Meer dan 200 van de 900 die vanuit Hamburg vertrokken op de St. Louis kwamen om in de vernietigingskampen van Hitler, allemaal omdat ze niet over de juiste papieren beschikten.
Dit is een van de vele verhalen die worden verteld in de nieuwste documentaire van Ken Burns, De VS en de Holocaustwaarin de reactie – inderdaad, de tegenstrijdige reacties – in Amerika op de nazi-vervolging van joden worden onderzocht, van Hitlers machtsovername in 1933 tot de vernietigingskampen van de Tweede Wereldoorlog.
De vervolging van Duitse joden was geen geheim in de Verenigde Staten; inderdaad, het antisemitische beleid van de nazi’s en de racistische ideologie waarmee ze dit rechtvaardigden, werden geïnspireerd door het anti-zwarte segregatiebeleid in de zuidelijke staten. De nazi’s lieten zich ook inspireren door het antisemitisme van Henry Ford, destijds een van de rijkste en machtigste mannen in Amerika, wiens onverdraagzame pamflettenreeks De internationale jood werd vertaald en gepubliceerd in Duitsland in de jaren 1920.
De eugenetische beweging, die tot doel had de genetica van de menselijke bevolking te “verbeteren” door “inferieure” genen te elimineren, was zeer invloedrijk in het Amerika van het begin van de twintigste eeuw. Zijn ideeën werden onderwezen aan elite-universiteiten en omarmd door leden van de high society zoals Madison Grant, een prominente natuurbeschermer en racist, die misschien wel de eerste ecofascist ter wereld was.
Fragmenten uit het werk van Grant Het passeren van de Grote Race werden later gebruikt door advocaten van de verdediging tijdens de processen van Neurenberg, die na de oorlog werden gehouden om nazi’s en anderen te beschuldigen van misdaden tegen de menselijkheid. De verdediging wees erop dat racistische ideologie verre van uniek was voor nazi-Duitsland. Hitler noemde het zijn bijbel.
Burns’ documentaire is niet zonder inspirerende momenten. Verhalen over verzet tegen de wreedheden van de nazi’s zijn onder meer marsen van wel een miljoen mensen in heel Amerika uit solidariteit met de joden in Duitsland, en een campagne om de Olympische Spelen van Berlijn in 1936 te boycotten. Maar de emoties die het overweldigend oproept, zijn woede en frustratie, aangezien de officiële reactie van de VS op de steeds erger wordende nazi-misdaden varieerde van koude, bureaucratische onverschilligheid tot verachtelijk, ronduit racisme.
We zullen nooit weten hoeveel levens er hadden kunnen worden gered als regeringen bereid waren geweest hun grenzen open te stellen voor iedereen die bescherming zocht bij Hitler – want die waren er niet. De Australische regering was niet beter dan haar Amerikaanse tegenhanger, haar White Australia-beleid was nog steeds stevig van kracht.
De VS en de Holocaust is een hartverscheurende maar belangrijke documentaire vol lessen voor de strijders van vandaag tegen onderdrukking. Een daarvan is dat racisme geen bijproduct is van slecht onderwijs, maar een bewuste creatie van de mensen die heersen over een systeem waarin ongelijkheid centraal staat.
Bron: redflag.org.au
