Zou Giorgia Meloni er de voorkeur aan geven samen te werken met de ‘mainstream pro-Europese’ Emmanuel Macron of anders met de ‘extreemrechtse buitenstaander’ Marine Le Pen? In de aanloop naar de verkiezingen voor het parlement van de Europese Unie dit weekend werd er door veel deskundigen op het gebied van de toekomst van de EU gespeculeerd over de volgende stappen van de Italiaanse premier – die wordt beschouwd als een potentiële “kingmaker” in de Brusselse coalitievorming of anders als een partner in een nieuwe nationalistische internationale. Rivaliserende extreemrechtse kandidaten beschuldigden Meloni ervan de Franse president (en de topfunctionaris van de EU, Ursula von der Leyen) op te zuigen; Sommige meer trotse Europeanistische commentatoren hoopten dat Macron en Meloni “hun krachten zouden kunnen bundelen om Europa te redden.” Maar nu Macron vervroegde verkiezingen uitschrijft die de partij van Le Pen gemakkelijk in de nationale regering kunnen laten belanden, hoeft Meloni misschien toch niet de een boven de ander te kiezen.
De internationale media-verering van Meloni als pragmatische speler in de EU-politiek berust over het algemeen op een vrijwel onverschilligheid ten opzichte van specifiek beleid, zolang het Europese project als geheel overeind blijft. Haar partij is op dit punt vastbesloten de EU van binnenuit te veranderen, en ook in eigen land relatief stabiel te blijven. Het scoorde 29 procent bij de verkiezingen van zondag, overtrof daarmee de score van de algemene verkiezingen van 2022 en overtrof zijn vaak ontwrichtende coalitiepartners in de Lega (8 procent). De resultaten bevestigen ook dat de prominente Italiaanse prominentie in de EU-politiek de zwakte weerspiegelt van de doorgaans centraal gelegen Frans-Duitse coalitie van het blok en de vertraging van de postpandemische economische herlancering. In Frankrijk scoorde de lijst van Macron 15 procent, tegenover 31,5 procent voor Le Pen’s Rassemblement National. In Duitsland weerhielden schandalen over nazi-toegeeflijke standpunten in het Alternative für Deutschland (dat steeg tot 16 procent) het land er niet van om de heersende sociaal-democraten (14 procent) te verslaan, wier coalitiepartners (Groenen op 12 procent, Vrije Democraten op 5 procent) scoorde ook belabberd.
Over het algemeen nam extreemrechts zijn aantal toe, hoewel de taal van opstandige buitenstaanders slecht past bij wat nu een gevestigd onderdeel is van het politieke landschap van de EU. Als we naar de verkiezingen als geheel kijken, was de verandering behoorlijk stapsgewijs. Het totale zeteltotaal duidt erop dat in het nieuwe parlement met 720 leden, dat sinds 2019 met vijftien zetels is gegroeid, de centrumrechtse Europese Volkspartij ongeveer negen zetels heeft gewonnen, de sociaal-democraten er twee hebben verloren, links één en de Groenen en Liberalen ongeveer negen zetels. twintig per stuk, en de verschillende stromingen van extreemrechts voegden er ongeveer dertig toe, voornamelijk in Frankrijk en Duitsland. In Italië kwam extreemrechts op de eerste plaats, maar dat was niet nieuw: de veertien zetels die Meloni’s Fratelli d’Italia won, gingen allemaal ten koste van de Lega. Centrumlinks presteerde goed, terwijl Macronistische extreme centristen zoals Matteo Renzi de verliezer waren. In Spanje wonnen Meloni’s bondgenoten Vox twee zetels, maar de stemming van de reguliere partijen hield ook stand; in Polen verloren Recht en Rechtvaardigheid, ten voordele van zowel het zachtere rechts als de hardvochtig nationalistische/rechts-libertarische Konfederacja.
Maar als deze commentaren de vooruitgang van extreemrechts in relatieve termen plaatsen, lijken de gebeurtenissen in Frankrijk voorlopig de belangrijkste. De regering van Macron ontbeerde al sinds juni 2022 een absolute meerderheid in het parlement. Nu hij het dieptepunt van zijn steun heeft bereikt, zoekt hij opnieuw een duel met Le Pen, vaak zijn gekozen politieke tegenstander bij het vormen van zijn eigen ‘antipopulistische’ coalitie. Toch hebben critici dit ook in een andere zin als een dubbele daad gezien. Vóór zijn eerste verkiezing zeven jaar geleden riep graffiti in heel Parijs ‘Macron 2017=Le Pen 2022’ uit, waarmee hij de linkse overtuiging uitdrukte dat – verre van een ‘barrière tegen populisme’ – Macron en zijn neoliberale haviksbeleid de sociale onvrede zouden voeden en help zo de Rassemblement National om uiteindelijk te zegevieren. We hadden hem al aan het werk gezien als minister van Economie in de rampzalige centrumlinkse regering van François Hollande, en hij beloofde dat hij van Frankrijk een ‘startup-natie’ zou maken. Zijn taal van ondernemende dynamiek bracht minachting tot uitdrukking voor ‘slakkers’, maar ook voor werkende mensen die verwachtten een stabiele baan te behouden en daarna een goed pensioen te krijgen.
In die zin waren de aanvallen van Macron op het Franse sociale model niet verrassend, net als het autoritarisme van de politie tegen demonstranten als de gele hesjes of tegenstanders van zijn ‘pensioenhervormingen’. Dit verklaart zeker deel van de opkomst van extreemrechts. De partij van Le Pen hekelt de asociale maatregelen van Macron, maar ook de protesten ertegen – en profiteert van de wanhoop en het cynisme die voortkomen uit hun nederlaag. Maar er is meer aan de hand dan dit. De inspanningen van de Macron-ministers om een deel van de agenda van Le Pen in handen te krijgen – door ‘islamo-linksen’ en welvaartsbeluste immigranten te veroordelen, of door de extreemrechtse leider ervan te beschuldigen ‘zacht tegen de islam’ te zijn – zijn zeker verder gegaan dan werd verwacht van een nominaal liberaal. regering bij het bevorderen van de gespreksonderwerpen van extreemrechts en het vergemakkelijken van de weg naar de mainstream. De vervroegde verkiezingen die Macron gisteravond heeft uitgeschreven, zouden wel eens een zogenaamde ‘verkiezing’ kunnen opleveren samenwonen, een vaak door conflicten geteisterde situatie waarin de Franse president en de premier tot verschillende politieke kampen behoren. Maar in beleidstermen – waaronder een immigratiewet die in december werd aangenomen dankzij de stemmen van Le Pen – is een dergelijke co-existentie al lang in de maak. Als extreemrechts inderdaad een opmars maakt, zullen we waarschijnlijk een push-me-pull-you zien tussen een verzwakt staatshoofd en een Rassemblement National die de binnenlandse agenda wil domineren.
In Frankrijk hebben centrumrechtse bewonderaars van Meloni haar vaak positief vergeleken met Le Pen. Daartoe behoren onder meer zakenman Alain Minc, die beweert dat terwijl de Italiaanse premier ‘de cirkel van de rede is binnengegaan’ en ‘op één lijn is gekomen’ met de kreten van steun aan de NAVO en respect voor het door de EU gecontroleerde begrotingsevenwicht, de Franse ver- De juiste leider blijft minder gemakkelijk onder controle te houden. Zeker, sommigen binnen de Rassemblement National, met name de leidende Europese kandidaat Jordan Bardella, hebben hierop gereageerd door te proberen de partij op een meer respectabele en Atlanticistische koers te zetten; de partij is vandaag de dag in ieder geval verre van het soort anti-euro-sentiment dat zij halverwege de jaren 2010 in het tijdperk van adviseur Florian Philippot promootte, en heeft de afgelopen tien jaar een handvol kandidaten gerekruteerd uit historisch gezien meer mainstream gaullistisch rechts . Ambtenaren en bedrijfsleiders hopen zeker een “zachte landing” voor te bereiden nu de partij van Le Pen de macht nadert, en de door Macron uitgeschreven verkiezingen – die misschien de Rassemblement National ruim vóór de presidentsverkiezingen van 2027 in de regering brengen – zouden de wielen kunnen smeren.
Het lijkt alsof de partij van Le Pen de wind in de zeilen heeft. Het wordt steeds minder vervloekt en trekt een steeds groter deel van de bredere rechtse kiezers, terwijl het zich ook uitbreidt naar meer middenklassedelen van het electoraat, vooral in het kleine Frankrijk. De overwinning van het land bij de vervroegde verkiezingen van 30 juni/7 juli is nauwelijks zeker: er zijn ook tegenkrachten aan de linkerkant, en het tweeronde-kiesstelsel blijft barrières opwerpen voor het behalen van een regelrechte meerderheid voor Le Pen. Maar zowel in Frankrijk als in heel Europa bestaat er geen stevig cordon sanitaire tussen burgerlijk rechts en de partijen die tot een paar jaar geleden als een bedreiging voor de democratie zelf werden bestempeld. Door deze verkiezing uit te roepen is Macron duidelijk niet bang om Le Pen te laten winnen. Bij gebrek aan een duidelijk ander project voor de EU dan een terugkeer naar het bezuinigingsbeleid, niet in staat een onafhankelijke koers in het buitenlands beleid uit te stippelen, en bang door de mogelijkheid van een overwinning van Trump in november, vindt het Europese establishment manieren om delen van extreemrechts te integreren. met Meloni, schijnbaar de volgende met de Rassemblement National. Dit proces kent momenten van conflict – zoals elk ander proces samenwonen tussen Macron en een extreemrechtse premier, of een ‘onafhankelijke’ gekozen door Le Pen. Maar het kader van ‘pro-EU-liberalen versus nationale populisten’ wordt duidelijk steeds holler.
Op de vraag in een tv-debat voorafgaand aan de verkiezingen waarom zijn partij vroeger een referendum wilde over het verlaten van de EU, maar deze doelstelling nu heeft opgegeven, zei Bardella van het Rassemblement National: “Je verlaat de onderhandelingstafel niet als je op het punt staat te winnen.” Hetzelfde zou kunnen worden gezegd van extreemrechts, ook in andere landen, en van de algemene afname van de krachten van het “euro-exit”-type tijdens de EU-verkiezingen van 2024. Wat hun vele verschillen ook mogen zijn, deze partijen kunnen ook hun eigen manier vinden om over Europa te praten, verenigbaar met de EU-instellingen. In een campagneadvertentie prezen de Zweedse Democraten de verschillende delen van de Europese cultuur die als bedreigd door immigratie worden beschouwd. Het was een eerbetoon aan een continent van auto’s, koud bier en korte rokjes, allemaal in gevaar door de bendeoorlogen en pro-Palestijnse protesten van moslims. De video, van een partij die er ooit voorstander van was om uit de EU te stappen, was een liefdesbrief aan het Europese karakter – en eindigde met de verkondiging van ‘Mijn Europa bouwt muren’. Dit is het continent als een manier van leven, een beschaving die wordt bedreigd, misschien een beetje zoals Josep Borrell, hoofd van Buitenlandse Zaken van de EU, een ‘tuin’ noemde die beschermd moet worden tegen de ‘jungle’ van de buitenwereld.
Meloni’s ervaring in de regering heeft aangetoond dat extreemrechts inderdaad zijn plaats kan vinden binnen deze “tuin”, en zelfs als een van de fervente verdedigers ervan. De afgelopen jaren is er veel gekibbel geweest over nationale populisten die dreigden de EU op te splitsen, hetzij opzettelijk, hetzij door middel van slecht bekostigde bestedingsplannen. Maar na deze campagne lijkt het er steeds meer op dat deze krachten zich daaraan zullen aanpassen – en dat het establishment zal ontdekken dat ze manieren hebben om samen te werken.
Bron: jacobin.com
