Toen de resultaten van de Britse algemene verkiezingen gisteravond binnenkwamen, maakte de Schotse Labour-politicus Jim Murphy een veelzeggende opmerking. Murphy, die de Labour-partij in 2015 naar een verpletterende nederlaag in Schotland leidde, was verheugd om te zien dat de Scottish National Party (SNP) het deze keer zo slecht deed: “Ze hebben niet alleen rechtstreeks stemmen verloren aan Labour, maar ook aan niet-stemmers. En in de politiek is het veel moeilijker om mensen die zijn vertrokken en niet-stemmers zijn geworden, weer op te peppen.”
Murphy kon zijn opwinding nauwelijks verbergen bij de gedachte dat mensen zich helemaal zouden terugtrekken uit de kiespolitiek. Zijn partij is nu op een vloedgolf van apathie naar de top van de macht gebracht. Met 60 procent was de opkomst met meer dan 7 procent gedaald ten opzichte van de vorige verkiezingen, in 2019. Het is een van de laagste cijfers ooit sinds Groot-Brittannië het algemeen kiesrecht invoerde.
Het absolute aantal stemmen dat op Labour werd uitgebracht, was lager dan in 2019. Als we rekening houden met de daling van de opkomst, voegde Keir Starmer minder dan 2 procent toe aan het stemmenaandeel van de partij in 2019. De uiteindelijke score van Labour, 33,7 procent, lag ruim onder de gemiddeld stemmenaandeel voor Labour onder Jeremy Corbyns leiderschap, laat staan de 40 procent die het in 2017 behaalde. Toch heeft Starmer een overweldigende meerderheid van de zetels in het Lagerhuis behaald, dankzij een ineenstorting van de Conservatieve Partij en het Britse kiesstelsel waarin de winnaar alles krijgt.
Zoals peilingsdeskundige John Curtice het verwoordde: “Dit lijkt meer op een verkiezing die de Conservatieven hebben verloren dan op een verkiezing die Labour heeft gewonnen.” Het aandeel van de Tory-stemmen daalde met 20 procent. In 2019 schrapte de Brexit Party van Nigel Farage honderden kandidaten om Boris Johnson een duidelijk pad naar de overwinning te geven. Deze keer was Farages voertuig — nu omgedoopt tot Reform UK — erop uit om de Tories te schaden en behaalde 14 procent van de stemmen, waarmee het een wig dreef in hun electorale basis.
Vanaf dag één was dit het soort uitkomst waar Starmer en zijn team op hoopten. Ze wilden nooit aantreden te midden van een golf van enthousiasme met een ambitieus hervormingsprogramma om de veelzijdige sociale crisis in Groot-Brittannië aan te pakken. Hun doel was om Labour volledig onschadelijk te maken voor iedereen die profiteert van een disfunctioneel economisch model.
Een grote meerderheid van zetels na een campagne met weinig energie en een onthoudingspercentage van 40 procent is vanuit hun perspectief bijna ideaal. Maar het zal zeker niet het startpunt zijn voor een hervormingsregering. Terwijl de Conservatieven hun moment van vernedering ruimschoots verdienen nadat ze de afgelopen veertien jaar met een kettingzaag de Britse publieke diensten hebben aangepakt, is de nieuwe regering vastbesloten om hun destructieve erfenis aan de macht te behouden.
Voor degenen die meer willen dan een personeelswisseling aan de top, waren er verschillende veelbelovende resultaten. Nadat hij door Starmer uit de Labour Party was gezet, behield Jeremy Corbyn zijn zetel in Noord-Londen als onafhankelijke. Een peiling kort voor de verkiezingen suggereerde dat Corbyn op weg was naar een nederlaag tegen de Labour-kandidaat, een particuliere ondernemer in de gezondheidszorg genaamd Praful Nargund. Uiteindelijk versloeg hij Nargund echter met een mobilisatie van aanhangers die teruggreep op Labour’s gebruik van massale campagnevoering in 2017.
Corbyn krijgt in het Lagerhuis gezelschap van vier andere onafhankelijken die zetels van Labour hebben overgenomen na campagnes waarin Starmers steun voor Israëlische oorlogsmisdaden in Gaza werd benadrukt. Verschillende andere pro-Palestijnse onafhankelijken kwamen dicht bij de overwinning, waaronder Leanne Mohamad, die amper vijfhonderd stemmen tekortkwam om de schaduwminister van Volksgezondheid van Labour, Wes Streeting, te verslaan. Het zou een geweldige prestatie zijn geweest voor Mohamad om Streeting, een egocentrische, olieachtige figuur die zijn wens heeft geuit om de privatisering van de National Health Service te versnellen, uit te schakelen, maar ze zou in ieder geval trots moeten zijn op haar prestatie.
Zelfs Starmer zelf kreeg in zijn kiesdistrict in Londen te maken met een uitdaging van de anti-oorlogscampagnevoerder Andrew Feinstein. Feinstein kwam uit het niets en kreeg een gezonde 19 procent van de stemmen, terwijl Starmers aandeel scherp daalde, hoewel hij geen gevaar liep om uit zijn zetel te worden gezet. De Groene Partij, die zich ook fel heeft verzet tegen de aanval op Gaza, kreeg bijna 7 procent van de totale stemmen en won vier zetels, de beste prestatie tot nu toe.
De stem voor anti-oorlogs- en Groene kandidaten suggereert de potentie voor een linkse beweging die een binnenlandse hervormingsagenda, zowel sociaal als ecologisch, combineert met een buitenlands beleid gebaseerd op vrede, mensenrechten en klimaatrechtvaardigheid. We wisten al uit Corbyns tijd als Labour-leider dat er brede steun was voor deze ideeën in de Britse samenleving. Nu weten we dat het mogelijk is om buiten het kader van de Labour Party een politieke voet aan de grond te krijgen, ondanks de toetredingsdrempels van het Britse kiesstelsel voor kleinere groepen.
Aan de andere kant nam Labour de meeste Schotse zetels terug van de SNP, die de afgelopen tien jaar haar meest effectieve uitdager was geweest. De SNP won die zetels voor het eerst in 2015 met een platform dat haar verzet tegen bezuinigingen en kernwapens benadrukte. Maar nadat ze zichzelf zo succesvol links van Labour had gepositioneerd, begon SNP-leider Nicola Sturgeon zich meer naar het midden te begeven, zowel qua beleid als qua politieke stijl, vooral na het Brexit-referendum in 2016.
We kunnen de oorsprong van de huidige SNP-crisis terugvoeren tot Sturgeons tijd als leider, hoewel de kippen uiteindelijk thuiskwamen om te roosteren nadat eerst Humza Yousaf en daarna John Swinney de leiding van de partij overnamen. Labour zal dit ongetwijfeld zien als bewijs dat de bredere zaak van de Schotse onafhankelijkheid zichzelf heeft uitgeput en dat de zaken weer kunnen worden zoals ze waren vóór het referendum van 2014. In principe zou die zelfgenoegzame houding de SNP kansen moeten bieden om steun van Labour terug te winnen vóór de volgende Schotse parlementsverkiezingen in 2026, hoewel het vermogen van de partij om zichzelf te vernieuwen na een lange periode van institutionalisering zeer twijfelachtig is.
Het stemmenaandeel voor Nigel Farage’s Reform UK was niet veel hoger dan het resultaat van de UK Independence Party in 2015, maar deze keer behaalde de partij vier zetels, waaronder één voor Farage, en behaalde een aantal tweede plaatsen. De Reform-prestatie zou de leugen moeten ontkrachten van elke notie dat je de steun voor anti-immigrantenpartijen kunt ondermijnen door hun ideeën te omarmen.
De twee grote partijen hebben Farages standpunt over immigratie overgenomen rond 2015 en hebben de verkiezingscampagne doorgebracht met de belofte om deportaties op te voeren. Hun enige prestatie was het legitimeren van de retoriek van Farage en zijn bondgenoten. Nu ze een Westminster-platform hebben, zullen de Reform-parlementsleden er alles aan doen om immigranten en vluchtelingen tot zondebok te maken voor de sociale problemen die Starmers regering zal laten etteren.
Dat betekent niet dat ze daarin zullen slagen. Nu Starmer premier wordt met een grote meerderheid van de zetels, staat hij al voor een linkse uitdaging die er simpelweg niet was toen Tony Blair in 1997 aan de macht kwam. Het duurde meerdere jaren en drie verkiezingen voordat de ontevredenheid met New Labour een vergelijkbaar niveau bereikte. Er is geen reden waarom de harde rechterzijde een monopolie zou moeten hebben op de oppositie tegen Starmerisme, als de krachten van de Britse linkerzijde de juiste lessen kunnen trekken uit de ervaringen van het afgelopen decennium.
Bron: jacobin.com
