Nee, de Mexicaanse hervorming van het rechtssysteem vormt geen risico voor de democratie

AMLO’s derde poging tot constitutionele hervorming, Plan C — nadat de eerdere plannen A en B het Congres niet passeerden of werden geblokkeerd door het Hooggerechtshof — wordt op de markt gebracht als een poging om corruptie binnen de rechterlijke macht uit te roeien door rechters verantwoordelijk te houden tegenover het publiek, in tegenstelling tot de politici en overheidsinstanties die hen benoemen. Zijn tegenstanders identificeren een ander, sinisterder motief: om de scheiding der machten te pushen ten gunste van de regerende Morena-partij, die brede steun geniet, en het zo makkelijker te maken voor zijn collega, de verkozen president Claudia Sheinbaum, om in de toekomst hervormingen door te voeren. “We zullen het presidentschap van de Republiek en Plan C voor heel Mexico winnen,” tweette Sheinbaum in april, twee maanden voordat ze een overweldigende overwinning behaalde in de presidentsrace. Ze bleef Plan C steunen toen het woensdag door het lagerhuis en meest recent door de Senaat werd aangenomen.

De afgelopen maanden hebben de hervormingen van het rechtsstelsel van AMLO op wijdverbreid protest van de elite gestuit. Tussen rechters die in staking gingen en NGO’s die bezorgde open brieven publiceerden, was er consensus onder juridische experts binnen En Buiten Mexico lijkt het erop dat de hervorming van het rechtssysteem het kwakkelende rechtssysteem van het land niet zal verbeteren, maar het juist nog disfunctioneler zal maken.

Op het eerste gezicht is de overweldigend negatieve berichtgeving in de pers over de hervorming meer dan een beetje verwarrend. Het idee om rechters van het Hooggerechtshof door het volk te laten kiezen, zou op zijn minst moeten klinken als een rationeel antwoord op de situatie waarin Amerikanen zich vandaag de dag bevinden, waarin Republikeinen de ongecontroleerde mogelijkheid hebben verworven om de wet te vormen volgens hun agenda.

Het Mexicaanse Hooggerechtshof is echter niet identiek aan zijn Amerikaanse tegenhanger. Zoals gezegd dienen federale rechters niet voor het leven, maar zijn ze onderworpen aan redelijke termijnlimieten, zelfs in vergelijking met landen als Canada, waar ze voor hun vijfenzeventigste met pensioen moeten en kunnen worden ontslagen op grond van onbekwaamheid of wangedrag.

Het idee dat AMLO ondemocratisch handelt door de presidentiële macht over te dragen aan het Mexicaanse volk klinkt tegenstrijdig, vooral als het uit de mond van Amerikaanse functionarissen komt. Toch waarschuwde de Amerikaanse ambassadeur in Mexico, Ken Salazar, AMLO dat de hervormingen een “groot risico” voor de democratie vormden, een opmerking die ertoe leidde dat laatstgenoemde de officiële betrekkingen met hem tijdelijk opschortte. Door de geschiedenis heen hebben vertegenwoordigers van de Amerikaanse regering vaak democratische waarden geprezen, zelfs terwijl ze Amerikaanse belangen ten koste van Mexico bepleitten. De Amerikaanse ambassadeur in Mexico tijdens de Mexicaanse Burgeroorlog, Henry Lane Wilson, liet dit zien toen hij de toekomstige dictator Victoriano Huerta hielp president Francisco I. Madero in 1913 te vermoorden, waardoor het conflict werd verlengd en de opkomende democratische instellingen van het land ernstig werden beschadigd.

Dergelijke dubbelzinnigheid duurt tot op de dag van vandaag voort, waarbij zowel de regeringen van Joe Biden als die van Justin Trudeau de pogingen van AMLO om de energiesoevereiniteit te herwinnen en uitbuitende buitenlandse mijnbouwbelangen in toom te houden, afkeuren – net als de aanvallen op Lázaro Cárdenas in de jaren dertig en andere dergelijke interventies die de sociaaleconomische ongelijkheid in Mexico en een groot deel van het grondstoffenrijke Latijns-Amerika hebben verankerd. Meer dan welke andere president dan ook sinds Cárdenas heeft AMLO beloften nagekomen die aan de werkende armen zijn gedaan: het minimumloon met 85 procent boven de inflatie verhogen, arbeidshervormingen doorvoeren, directe geldtransferprogramma’s voor jongeren en ouderen introduceren en het arbeidsinkomen per hoofd van de bevolking naar recordhoogten brengen.

Maar als zoveel acties van AMLO Mexico ten goede hebben veranderd – tot grote frustratie van de uitbuiters van het land – waarom zouden de hervormingen van het rechtssysteem dan anders uitpakken?

De oppositie tegen de gerechtelijke hervormingen bestaat niet alleen uit diplomatieke en zakelijke belangen, maar ook uit mensenrechten-ngo’s die vrezen dat het onderwerpen van rechters aan de push en pull van de electorale politiek de scheiding van de Mexicaanse regeringsmachten verder in gevaar zal brengen. Ze beweren dat het het semi-onafhankelijke rechtssysteem zal veranderen in een pion van de heersende politieke partij, die op dit moment toevallig Morena is.

“Wie mag er op het stembiljet staan?” vraagt ​​Stephanie Brewer, directeur voor Mexico bij het Washington Office on Latin America (WOLA), een NGO voor mensenrechten:

Om op het stembiljet te komen, moet u door ten minste 1 van de 3 instellingen worden goedgekeurd, waarvan er 2 worden gecontroleerd door de regerende partij (de uitvoerende en wetgevende macht) en de derde (de rechterlijke macht) is zo voortdurend publiekelijk gestigmatiseerd door meedogenloze verbale aanvallen door de huidige president dat welke kandidaten ze ook naar het stembiljet sturen, door een groot deel van het stemmende publiek als corrupt en onverkiesbaar worden beschouwd. Wat er dus uit de oven komt, is een rechterlijke macht die de neiging heeft meer op één lijn te staan ​​met de regerende partij en daarom minder bereid is om tegen de regering te oordelen of de rechten van mensen te verdedigen tegen overheidsinstanties.

Diane Desierto, hoogleraar recht en mondiale aangelegenheden aan de Notre Dame Law School (NDLS) en oprichter van de NDLS Global Human Rights Clinic, is het daarmee eens:

Het kiezen van rechters voor het Mexicaanse Hooggerechtshof verandert de rechterlijke macht opzettelijk in een politieke actor die beslist op basis van electorale meerderheden, in plaats van de onpartijdige, onafhankelijke, deskundige analyse van de wet. Wanneer rechters onderworpen zijn aan het verkiezingsproces, wordt die onafhankelijkheid en onpartijdigheid volledig in gevaar gebracht.

Kritiek op de hervormingen wijst vaak naar Bolivia, waar een wetsvoorstel uit 2017 om rechters te kiezen in plaats van te benoemen niet alleen faalde om de score van het land op de jaarlijkse Corruption Perceptions Index van Transparency International te verbeteren (het maakt niet uit dat de meest recente grondwettelijk gegarandeerde verkiezingen nog niet eens hebben plaatsgevonden). En dan is er nog de Verenigde Staten, waar de verkiezing van staatsrechters vaak is bekritiseerd als invloedrijk op uitspraken, vooral rond de tijd dat mensen naar de stembus gaan.

Volgens de vorige regels kiest de president de rechters, die vervolgens door de Senaat worden bevestigd. Op de korte termijn zal de hervorming van het rechtsstelsel waarschijnlijk nog steeds de agenda van AMLO dienen, om de simpele reden dat, zolang Morena populair blijft, mensen waarschijnlijk rechters zullen kiezen wiens standpunten overeenkomen met die van de regeringspartij. Echter, onder dit nieuwe systeem zullen toekomstige regeringspartijen, als ze de steun van het volk hebben, hetzelfde voordeel genieten. Als mensen zich zorgen maken over Morena’s ongecontroleerde macht, stel je dan eens voor wat een rechtse partij in dezelfde positie zou doen. In een land waar mensen weinig tot geen middelen hebben om hun regering ter verantwoording te roepen, is het concentreren van macht in de handen van één persoon of politieke beweging over het algemeen een recept voor een ramp.

Dat gezegd hebbende, hoewel sommige kritieken op de hervormingen van het rechtsstelsel gebaseerd zijn op terechte zorgen, noemen ze zelden gunstige alternatieven. In plaats van achter rechters aan te gaan, zouden sommigen kunnen betogen dat AMLO zijn aandacht zou moeten richten op wat onderzoekers al lang hebben geïdentificeerd als een fundamenteel probleem met het rechtssysteem van Mexico: een aanklager die, hetzij door zelfgenoegzaamheid of corruptie, er niet in is geslaagd burgers te beschermen tegen misdaden (waarvan er volgens het Wilson Center slechts 5,2 procent uiteindelijk wordt opgelost) en misbruik door de overheid. Als procureurs-generaal van staten gekozen functionarissen waren, zouden ze misschien meer geneigd zijn de belangen van hun kiezers te dienen dan die van kartels.

Hoewel armoede en criminaliteit in Latijns-Amerika aan veel oorzaken kunnen worden toegeschreven, is gebrek aan verantwoordingsplicht van de overheid — van ambtenaren die zichzelf, hun (overzeese) bondgenoten en handelspartners, en met name de kartels, dienen — een ernstige factor. AMLO heeft zijn agenda gericht op het uitroeien van corruptie bij de overheid, het heroveren van een populaire politiek van anti-corruptie, die het vaakst wordt geassocieerd met rechts, ten behoeve van arme en werkende Mexicanen.

Zorgen over de gerechtelijke hervormingen doen denken aan de beweringen van de historische uitbuiters van Mexico dat hun eigen volk niet met politieke macht kan worden belast, wat paniek veroorzaakt over ‘populistische’ heerschappij. Nu de oppositie tegen de hervormingen voortduurt, zouden buitenlandse waarnemers moeten aandringen op het recht van gewone Mexicanen om hun eigen regering te kiezen zonder buitenlandse inmenging. Amerikanen zouden zelfs kennis kunnen nemen van hoe ze hun eigen corrupte Hooggerechtshof zouden kunnen hervormen.