“Met DeSci kunnen we Web3-paradigma’s naar de wetenschap brengen. Wij moeten dit helpen vormgeven.”

Friederike Kleinfercher. Copyright afbeelding door mevrouw Kleinfercher, aangeleverd en bijgesneden voor dit artikel.

DeSci is een van de cryptotrends van het jaar: DAO’s, tokens en smart contracts zijn bedoeld om problemen in de wetenschap op te lossen. Ook betrokken is de Max Planck Society, die zelfs zijn eigen blockchain heeft opgericht, bloxberg. In het interview vertelt initiatiefneemster Friederike Kleinfercher meer.

Computerwetenschapper Friederike Kleinfercher leidt de afdeling Digital Labs van de Max Planck Society. Een van hun taken is het introduceren van nieuwe technologie in de onderzoeksmaatschappij, zoals blockchain. Ze werkt sinds 2017 aan het onderwerp en brengt nu met bloxberg en DeSci.Duitsland blockchain naar de wetenschap.

Goedemiddag mevrouw Kleinfercher. U bent hoofd van het DeSci.Duitsland-initiatief en een expert bij de Federal Blockchain Association. Wat drijft jou?

Als Max Planck Society moeten we de nieuwe technologie begrijpen en helpen vormgeven, in plaats van de trein te missen en nieuwe afhankelijkheden te laten ontstaan, zoals met uitgevers is gebeurd. Over het algemeen is het tijd dat we het blockchain/crypto-onderwerp uit de financiële hoek halen. Het kan veel meer, en wetenschap is een uitstekende use case.

Hoe kan DeSci de wetenschap helpen?

Met Decentralized Science, DeSci, hebben we de kans om Web3-paradigma’s naar de wetenschappelijke wereld te brengen, zoals de onveranderlijkheid van gegevens of de distributie van controle. Er zijn veel gebruiksscenario’s waarin het wonderwel werkt.

Welke bijvoorbeeld?

In de wetenschappelijke wereld hebben we veel centrale tussenpersonen. Een voorbeeld is het publiceren door uitgevers. Dit is een sterk gecommercialiseerde en gecentraliseerde operatie waarvan het hele wetenschappelijke systeem afhankelijk is. Steeds meer uitgevers krijgen te maken met hevige kritiek. Nature ontdekte dat de gegevens in 20.000 publicaties onjuist waren. Bovendien wordt het steeds moeilijker om competente peer reviewers te vinden, omdat door AI gegenereerde artikelen uitgevers overspoelen. Dit alles brengt de kwaliteit van het onderzoek en daarmee de geloofwaardigheid ervan in gevaar.

Ook de financiering is sterk gecentraliseerd en kent grote nadelen. Het is relatief eenvoudig om financiering te krijgen voor een gevestigd onderwerp, maar niet voor nieuwe, gedurfde onderwerpen. Onderzoek wordt vaak overbodig gedaan, maar wat daadwerkelijk nodig is, wordt genegeerd. Financiering via DAO’s is de eerste DeSci-zaak die echt werkt.

Of, als derde voorbeeld, nemen we de omgang met data: we proberen al ruim twintig jaar met Open Access en Open Science wetenschappers zover te krijgen dat ze hun data delen, zodat de resultaten van het onderzoek beter onderzocht kunnen worden. In principe willen veel wetenschappers dit omdat het de kwaliteit duidelijk verbetert, maar ze doen het niet uit angst dat anderen hen voor zijn bij publicatie.

En deze problemen kunnen worden opgelost via blockchains?

DeSci kan op zijn minst een deel van de oplossing zijn. Om preciezer te zijn: dat is het al. We gebruiken bijvoorbeeld tijdstempels om op de bloxberg-blockchain te bewijzen dat openbare gegevens teruggaan naar specifieke wetenschappers. SAIRA, van het Fraunhofer Instituut, heeft tijdens de coronapandemie een dergelijk systeem geïntroduceerd om snelle gegevensuitwisseling mogelijk te maken.

Als je het onderzoeksproces beveiligt met tijdstempels, kun je met ChatGPT bewijzen dat er een proces is en dat een paper niet in vijf minuten is geschreven. Wiley raadt nu al aan om tussenstappen, zoals de eerste afbeeldingen van microscoopsecties, vast te leggen met behulp van een tijdstempel op bloxberg.

En u kunt stimulansen instellen voor peer reviews door revisorentokens te geven, die vervolgens nuttig zijn als nutstokens of als representatie van de reputatie. Maar dit staat nog aan het begin.

Gedecentraliseerde Autonome Organisaties, DAO’s, maken het mogelijk dat de financiering van onderzoek wordt gedecentraliseerd. Dit brengt nieuwe sponsors in het spel en opent nieuwe bedrijfsmodellen met de symbolisering van intellectueel eigendom.

Je noemde bloxberg. Is dit de blockchain die je hebt gebouwd voor de Max Planck Society?

Precies. We zochten naar een blockchain die past bij onze gewenste toepassingen, maar vonden er geen. Daarom hebben we er zelf één ontwikkeld. In het begin waren elf onderzoeksinstellingen van over de hele wereld erbij betrokken, waaronder zeer gerespecteerde universiteiten. De blockchain draait sinds begin 2019 stabiel, we hebben 50 onderzoeksorganisaties die de knooppunten leveren en meer dan 20 miljoen transacties. Veel hiervan zijn tijdstempels die datums of tussenstappen bewijzen. Maar ik weet niet in detail waar al die transacties voor dienen.

Op welke technologie is bloxberg gebaseerd?

bloxberg is een vork van Ethereum met een ander consensusmechanisme, Proof of Authority. Alleen onderzoeksinstellingen mogen validators exploiteren; ze stemmen in de keten of er nieuwe instellingen kunnen worden toegevoegd. Er worden op dit moment geen inkomsten gegenereerd met de tokens, ze dienen puur ter bescherming tegen spam en worden door ons uitgegeven.

Ben je bang dat je jezelf met bloxberg in een silo opsluit en het beste misloopt? De meeste succesvolle DeSci-projecten draaien op openbare blockchains…

Inderdaad. We overwegen al of we bloxberg zullen overstappen naar een Ethereum L2. Dit zou dan beter compatibel zijn met andere systemen, zoals de ScienceDAO’s of de publicatieplatforms. Vroeg of laat zullen we waarschijnlijk ook geld verdienen met de tokens om onze blockchain onafhankelijker te maken. Maar we denken er nog steeds over na.

Wat is de feedback van de onderzoekers? Staan wetenschappers open voor DeSci?

Tot nu toe zijn we nog steeds erg klein, maar voor zover ik kan zien groeit DeSci snel. We hebben al meer dan 22.000 onderzoeksgegevens gecertificeerd voor de Max Planck Society. Dat is best veel. Als we spreken op algemene onderzoeksevenementen, weten de meeste onderzoekers niet wat DeSci is, maar ze begrijpen snel en intuïtief welke problemen het oplost. Daarom denk ik dat het uiterst belangrijk is om jezelf nu te positioneren als de tijd daar over een paar jaar voor is. Het heeft nog tijd nodig. Maar er is wel degelijk bewustzijn, bijvoorbeeld van de problemen met uitgevers.

Als je naar het DeSci-landschap kijkt, vooral in Duitsland, welke projecten vind je dan het meest interessant?

We waren onlangs op de Blockchain Week in Berlijn. Er zijn al een paar honderd projecten, veel wetenschappelijk, sommige commercieel. Er gebeurt veel, en sinds crypto-beroemdheden als Brian Armstrong, Changpeng Zhao en Vitalik Buterin DeSci steunen, is het ecosysteem geëxplodeerd.

Tot nu toe hebben Science DAO’s, d.w.z. gedecentraliseerde organisaties die de financiering overnemen, het beste gewerkt. Het commercieel meest succesvolle is Molecule uit Berlijn. Ze hebben zelfs financiering ontvangen van Pfizer. Biotechbedrijven raken al betrokken bij DAO’s. Traditioneel onderzoek heeft nog steeds iets nodig, daarvoor zouden DAO’s eerst juridisch veilig moeten worden.

Over het algemeen lijken de levens- en gezondheidswetenschappen het meest ontvankelijk te zijn voor DeSci. Weet jij waarom?

Ja, op dit moment zijn het vooral projecten uit de biotech- en farmaceutische sector die financiering en aandacht krijgen. Ik vermoed dat daar een commercieel belang bij is en dat grote bedrijven bij aanvang van het onderzoek de rechten op de resultaten kunnen veiligstellen. Er gaat ook veel geld om in de sector. Andere disciplines zijn ook geïnteresseerd, maar zijn veel minder vertegenwoordigd.

Hoe zit het met het tweede grote DeSci-gebied, publicaties – is er al een tophond in opkomst?

Dat is moeilijk te zeggen. Het eerste project, research.hub, wordt goed gefinancierd dankzij Brian Armstrong. Of hier sprake is van een echte marktleider weet ik nog niet. Over het algemeen vervangen ze de traditionele uitgeverijen nog niet. Jonge onderzoekers, zoals promovendi, vinden het prachtig, maar de instellingen zijn er nog niet klaar voor. Als je bijvoorbeeld directeur wilt worden bij een Max Planck Instituut, moet je aantonen dat je bij grote, gevestigde uitgeverijen hebt gepubliceerd. Ik denk dat er een generatiewisseling nodig zal zijn voordat zulke nieuwe modellen ingeburgerd raken.