De verkiezingen in Taiwan gingen niet alleen over de betrekkingen met Peking

De verkiezing van Lai stelt de derde opeenvolgende presidentiële termijn van de DPP veilig. Dit is ongebruikelijk in Taiwan, waar de vermoeidheid bij de gevestigde partijen er vaak voor zorgt dat kiezers voor de oppositie kiezen in plaats van dezelfde partij te blijven herverkiezen. Sinds Taiwan dertig jaar geleden de transitie maakte van een autoritair éénpartijregime naar een democratie, heeft geen enkele partij het presidentschap langer dan twee termijnen op rij bekleed.

Lai werd misschien geholpen door een verdeelde oppositie. In zijn democratische tijdperk werd Taiwan gedomineerd door de DPP of de Kuomintang (KMT). Maar bij deze verkiezingen was er ook een derde kandidaat, Ko Wen-je van de relatief nieuwe Taiwanese Volkspartij (TPP). In 2014 werd Ko, een voormalig chirurg, de onafhankelijke burgemeester van Taipei – een kantoor dat historisch gezien een opstapje vormde naar het presidentschap. In 2019 richtte hij de TPP op, in de hoop de twee zwaargewichtpartijen uit te dagen als een centrale, niet-gevestigde optie. Vóór deze verkiezingen maakte Ko toenadering tot KMT-kandidaat Hou Yu-ih, waarbij hij een gezamenlijk oppositieticket voorstelde. Deze alliantie werd bijna versterkt toen deze uiteenviel in een openbaar en enigszins gênant dispuut over wie de leiding zou nemen en wie op de achterbank zou gaan zitten als vice-president. Ko behaalde niettemin 26 procent van de stemmen.

Dit was een indrukwekkende score, hoewel Ko eind 2023 kortstondig bovenaan de peilingen stond. Voor een kandidaat die gevoelig is voor blunders en vrouwonvriendelijke uitspraken was dit een beter dan verwacht resultaat. Wat verklaart dit succes? Ko heeft opmerkelijke steun onder de veertigers en overtreft ruimschoots zijn twee tegenstanders. Jonge kiezers vinden Ko authentieker en pragmatischer en over het algemeen frisser dan zijn tegenstanders. Voor veel Taiwanezen is de politiek versteend rond de standpunten van de twee traditionele partijen over identiteit en onderlinge betrekkingen. Maar jonge mensen worden geconfronteerd met stijgende kosten van levensonderhoud, een magere loongroei en een lastige vastgoedmarkt. De perceptie dat noch de KMT noch de DPP geïnteresseerd zijn in brood-en-boterkwesties heeft de hoop van een generatie kiezers ondermijnd.

De belangrijkste oppositiepartij, de KMT, speelt niet in op deze onvrede. Hoewel het vandaag de dag deel uitmaakt van het democratische systeem, was dit niet altijd waar. De KMT stichtte in 1912 de Republiek China op het vasteland van China en regeerde van 1947 tot 1987 onder de staat van beleg over Taiwan als een autoritaire partijstaat. Veel Taiwanezen associëren de KMT met de brute mensenrechtenschendingen en terreurcampagnes uit het verleden. Maar als basis vertegenwoordigt de KMT een partij van traditionele Chinese waarden, pragmatisch buitenlands beleid en economische vitaliteit. Onder het KMT-bewind van de jaren vijftig tot negentig beleefde Taiwan een ‘economisch wonder’ dat oudere KMT-aanhangers zich nog goed kunnen herinneren. Bij de laatste presidentsverkiezingen, vier jaar geleden, speelde KMT-kandidaat Han Kuo-yu met heimwee naar de economische hoogtijdagen van Taiwan in de jaren tachtig, toen de inkomens van de midden- en hogere klasse dramatisch stegen. Het KMT-beleid heeft sindsdien de neiging gehad bedrijven te bevoordelen en lucratieve handel en investeringen in China aan te moedigen.

De laatste tijd lijkt het traditionele KMT-platform te haperen. De laatste twee presidentskandidaten, Hou en Han Kuo-yu, scoorden respectievelijk slechts 33 procent en 38 procent. Dit is verontrustend voor een partij die nooit langer dan acht jaar geen presidentschap heeft verworven. In 2020 raakte Han Kuo-yu populistische tonen van arbeiderssolidariteit en nationalisme, waardoor de basis in opstand kwam, maar veel gematigde kiezers zich afkeerden. Bovendien viel zijn campagne samen met het brute optreden van Peking tegen de massaprotesten in Hong Kong, en werd zijn pro-Chinese beleid een last. Het bod van Hou Yu-ih voor 2024 was daarentegen bedoeld als een gematigde campagne die het centrum zou aanspreken en stemmen van de DPP zou stelen. Als beroepspolitieagent en meest recentelijk burgemeester van New Taipei City, symboliseert Hou een stap weg van Han’s populisme. Maar ondanks een middelmatig platform dat was ontworpen om het centrum terug te winnen, scoorde Hou zelfs minder dan Han. Waar verlaat dit de KMT?

De KMT onderscheidt zich nog steeds vooral van de DPP via een van de belangrijkste breuklijnen in de Taiwanese politiek: China. De Volksrepubliek China, die Taiwan als haar eigen grondgebied claimt, geeft er de voorkeur aan om met de KMT om te gaan boven de meer pro-Taiwan DPP. De KMT toont op haar beurt haar toegang tot topfunctionarissen in Peking. Het stelt dat de vriendschappelijke relatie met Peking betekent dat het land met de Volksrepubliek China kan onderhandelen in het voordeel van Taiwan, en dat dit een pragmatischer middel is om de vrede te garanderen.

Ook al hebben de militaire kracht en dreigingen van China gevolgen voor Taiwan, belangrijker dan deze externe dreiging is de kwestie van de identiteit – of Taiwanezen “Chinees” zijn. Door de jaren heen is het aantal dat zich als Chinees identificeert afgenomen. Tegenwoordig identificeren de meeste Taiwanezen zich als alleen Taiwanees. Toch blijft de KMT haar historische wortels als partij van de Republiek China en als beschermer van de Chinese cultuur en erfgoed verdedigen. Hou Yu-ih volgde zijn voorganger Han niet op de weg van nostalgie en populisme, maar hij heeft ook geen nieuwe weg ingeslagen. Buiten het identiteits- en buitenlands beleid bevoordeelt het economische beleid van de KMT grote bedrijven en banden tussen beide landen, waar de gemiddelde kiezer niet direct van profiteert. Het resultaat was een derde opeenvolgende nederlaag voor de KMT.

De KMT kan troost putten uit één kleine overwinning: een pluraliteit in het parlementaire orgaan van Taiwan, de Wetgevende Yuan. Wetgevingsresultaten weerspiegelen vaak de infrastructurele dimensie van campagne voeren in bepaalde districten, waar de KMT een voordeel heeft door tientallen jaren van relatieopbouw in sommige gemeenschappen. De DPP verloor tien zetels, waardoor het aantal teruggebracht werd tot 51 van de 113 wetgevers. De KMT telde in totaal 52 zetels, waardoor het een veelvoud was. Terwijl de DPP onder de twee ambtstermijnen van de aftredende president Tsai Ing-wen zowel het presidentschap als een parlementaire meerderheid controleerde, wordt Lai nu geconfronteerd met een verdeelde regering, die de KMT enige invloed geeft. Ondertussen vervult de TPP een cruciale rol met acht zetels, waardoor zij de macht heeft om een ​​coalitie met de DPP of de KMT na te streven – een rol als koningmaker die invloed biedt op de twee grotere partijen.

Voor de KMT is dit wetgevende succes een klein lichtpuntje, waaruit blijkt dat haar partijmachine nog steeds functioneert, aantoonbaar redelijk goed, in ieder geval lokaal en in sommige uithoeken van het land. Toch zal het mislukte presidentiële bod lastige vragen met zich meebrengen. Hou’s gematigde standpunt trok nog steeds slechts een derde van de kiezers. De KMT heeft jongere gezichten, zoals Johnny Chiang, de huidige burgemeester van Taipei, die beweert af te stammen van Chiang Kai-shek, de dictator die drie decennia over Taiwan regeerde. De politiek van Johnny Chiang heeft zich afgewend van het traditionele KMT-pro-China-platform. Chiang heeft bijvoorbeeld geprobeerd de al lang bestaande ‘Consensus van 1992’ van de KMT te herschrijven, een informele overeenkomst met Peking die zowel de KMT als de partij in staat stelt relaties op te bouwen rond een gematigde versie van het ‘Eén China’-principe. Maar de consensus van 1992 concentreert zich op een idee van Chinees-zijn dat de meeste Taiwanezen niet langer overtuigend vinden.

De nieuwe KMT-meervoudigheid in de Wetgevende Yuan stemde voormalig presidentskandidaat Han Kuo-yu als de nieuwe voorzitter. Door voor Han te kiezen lijkt het erop dat de KMT-leiding haar toekomst ziet in het verenigen van haar basis via nationalisme in plaats van zich naar het centrum te verplaatsen. Maar nu de jongere generaties steeds verder afdwalen van een Chinese identiteit en te maken krijgen met stijgende werkloosheid en stagnerende lonen, is het de vraag of dit bij de volgende verkiezingen voldoende stemmen zal opleveren.

Sommige waarnemers vragen zich tegenwoordig af of de TPP de KMT als belangrijkste oppositiepartij kan overnemen. Het parlementaire resultaat van acht zetels is beter dan verwacht en zet het land op weg naar een nieuw presidentieel bod over vier jaar. Kan het zijn ‘kingmaker’-status gebruiken om verder institutioneel gewicht en een solide kiezersbasis op te bouwen? De TPP zou zeker graag KMT-stemmen stelen. Toch lijken de harde KMT-kiezers een hekel te hebben aan Ko en vast te houden aan het platform van hun partij, het nationalisme van de Republiek China. Bovendien is de opkomst onder jongeren, die voorstander zijn van het TPP, nog steeds beperkt vergeleken met die van veertigplussers. Het kiezen van acht wetgevers is één ding. Het winnen van het presidentschap zou veel meer momentum vergen.

Wat de DPP betreft, deze zal zich achter Lai Ching-te scharen als het nieuwe gezicht van de partij na acht jaar Tsai Ing-wens leiderschap. Toch kunnen de lauwe resultaten van Lai erop wijzen dat de belangrijkste strategie van de DPP, namelijk het verdedigen van de soevereiniteit en identiteit van Taiwan, ook aan weerklank zou kunnen verliezen als dit betekent dat sociaal-economische kwesties op de achtergrond komen te staan. Onder Tsai groeide het minimumloon slechts bescheiden en bleef achter bij de internationale normen. Ondanks de algehele economische groei onder Tsai heeft de arbeidersklasse, dankzij het uitstekende beheer van de COVID-pandemie, grotendeels niet geprofiteerd. Tsai heeft geen gedurfde visie geschetst om de toenemende ongelijkheid aan te pakken. Als Lai en de DPP zich zorgen maken over een stijgende TPP, zou ongelijkheid een beleidsprioriteit moeten worden. Traditioneel heeft de DPP zich aangesloten bij de progressieven op het gebied van milieubescherming, LGBTQ-rechten, immigratie en arbeid. Sommige van de meest urgente behoeften van Taiwan vloeien voort uit klimaat en demografie, die diep met deze kwesties verweven zijn. Als Lai deze vragen het hoofd kan bieden, kan zijn partij mogelijk wat kiezers terugwinnen van de TPP.

Voor de Taiwanese kiezer laten deze verkiezingen zien dat de democratie nog steeds werkt, ook al is deze onvolmaakt. Desinformatie en dwang vanuit Peking hebben de kiezers niet naar de Chinese voorkeurspartij, de KMT, geduwd. Zelfs in de campagne van Hou Yu-ih werd herhaaldelijk gezinspeeld op het belang van het behoud van de Taiwanese democratie tegen de Volksrepubliek China. Een groot aantal kiezers is van mening dat Tsai’s beleid haar partij een derde termijn op rij heeft opgeleverd. En hoewel Lai won, geeft Ko’s opmars van derden aan dat de onvrede over binnenlandse kwesties er nog steeds toe doet. Lai zal dit in zijn eerste ambtstermijn moeten aanpakken, waarbij hij kwesties als welvaartsongelijkheid en ontevredenheid onder jongeren als een prioriteit moet beschouwen als hij een potentiële TPP-doorbraak in 2028 wil voorkomen.

Ondanks de problemen heeft het democratische systeem van Taiwan voor stabiel bestuur gezorgd, ook al vestigt het de aandacht op zijn eigen tekortkomingen. Het zet een erfenis voort die is opgebouwd gedurende tientallen jaren van tegengesteld autoritair bewind – waardoor eindelijk de stemmen van de massa en de onderdrukten in de wandelgangen van de macht worden gebracht.