Grote bedrijven trekken de afzetterij van de eeuw binnen. Coles en Woollies, Qantas en Virgin, AGL en Origin Energy, en de Big Four-banken berekenen opgeblazen prijzen en rentetarieven door aan consumenten, waardoor de reële koopkracht van werknemers afneemt en de bedrijfswinsten naar recordhoogten stijgen.
Vorige maand werden Coles en Woolworths in de schijnwerpers gezet. A Vier hoeken Uit het rapport blijkt hoe het duopolie van de supermarkten, dat tweederde van de supermarktsector controleert, de kosten van de wekelijkse boodschappen opdrijft. Ze hebben dit gedaan door middel van zaken als ‘shrinkflatie’ – wanneer producten onmerkbaar kleiner worden voor dezelfde of een hogere prijs – en ‘was/nu prijzen’, een truc die wordt gespeeld met de ‘kortingsspecials’: bijvoorbeeld wanneer goederen worden geadverteerd als ‘50 procent korting’, een prijs waarvoor ze nooit zijn verkocht.
De woede is voelbaar. De federale Labour-regering staat onder druk om iets te doen, en er is nu een parlementair onderzoek gaande. Het aftreden van Woolworths CEO Brad Banducci na een interview met een treinwrak was een heerlijk intermezzo, maar de roofprijzen zullen zoals gewoonlijk blijven bestaan.
De meest voor de hand liggende en onmiddellijke oplossing – door de overheid opgelegde prijsplafonds voor essentiële goederen – is ook het populairst en wordt gesteund door 70 procent van de bevolking, volgens een peiling van Guardian Essential uit 2022. Maar het idee alleen al lokt economen en journalisten naar adem uit. Sydney Morning Herald zakencolumnist Elizabeth Knight omschreef een maximumprijs voor een brood als “draconisch”, “extreem” en “buiten de grenzen”. Labour op zijn beurt weigert enige inbreuk te maken op de macht van het bedrijfsleven.
De enige oplossing die door commentatoren en ‘experts’ wordt geboden, is het introduceren van meer concurrenten tegen bedrijven met te veel marktmacht. Zelfs een Onderzoek naar prijsgutsen en oneerlijke prijspraktijken in opdracht van de Australian Council of Trade Unions identificeert het probleem als “de minder dan volledig concurrerende economie van Australië”.
Waarom zou meer concurrentie de prijzen helpen verlagen? Economen beweren dat wanneer klanten meer opties hebben, elke detailhandelaar meer druk voelt om goederen aan te bieden die goedkoper zijn, van betere kwaliteit of beide.
Hetzelfde argument wordt gebruikt om de verkoop van openbare nutsvoorzieningen en diensten (vaak “natuurlijke monopolies”) te rechtvaardigen. Qantas was bijvoorbeeld ooit eigendom van de overheid en werd gerund door volledig vakbondspersoneel. Toen het werd verkocht, werden duizenden werknemers ontslagen en werden hun standaardlonen en veiligheidsnormen aan flarden gescheurd. Vorig jaar werd bekend dat de luchtvaartmaatschappij kaartjes verkoopt voor overboekte of geannuleerde vluchten. Nu zeggen de experts dat Qantas, dat al openstaat voor concurrentie, zich alleen maar “open moet stellen voor concurrentie”. Wat zei Albert Einstein over waanzin?
Economen kunnen hun verhaal over monopolies niet helder krijgen. Grote bedrijven worden net zo vaak beschuldigd van het “overspoelen” van de markt met goedkope goederen (zoals toen Coles in 2010 $1-melk per liter introduceerde) als van het kunstmatig opdrijven van de prijzen. Monopolies met goede vakbonden, zoals Sydney Trains, worden ervan beschuldigd werknemers ‘zachte’ lonen en arbeidsvoorwaarden te bieden, terwijl monopolies zonder vakbonden, zoals Amazon, (terecht en door heel verschillende mensen) worden veroordeeld vanwege de meest agressieve vormen van uitbuiting en managementdespotisme. .
Het probleem is niet het monopolie, maar het winstmotief. Ieder bedrijf, groot of klein, mag produceren wat onze samenleving nodig heeft, geheel voor eigen egoïstisch gewin, in meedogenloze concurrentie met elkaar. Als klasse genieten de kapitalisten een collectief monopolie op alles wat we nodig hebben om te functioneren en te overleven.
Als werknemers zich collectief organiseren en tegen deze stand van zaken staken, kunnen de zaken verbeteren. Als ze dat niet doen, kiezen bedrijven altijd de kortste weg naar winst: het verlagen van de lonen, het verslechteren van de dienstverlening of het verhogen van de prijzen.
Het verspreiden van de kapitalistische macht over verschillende bedrijven levert voordelen op Wij hebben geen controle meer over de prijzen en de distributie van goederen en diensten. Het kan de zaken zelfs erger maken.
Streaming is een goed voorbeeld. Het gratis en gemakkelijke tijdperk waarin je kon torrenten wat je maar wilde, werd gemonopoliseerd door Netflix. Dat was slecht. Toen Netflix ‘opengesteld werd voor concurrentie’ kregen we Binge, Stan, Hulu, Disney, Amazon Prime en Apple TV, elk met een apart abonnementsgeld en een apart deel van de populaire shows.
Kapitalistische concurrentie leidt onvermijdelijk tot het ‘tegengestelde’ monopolie. Telefoonmonopolie AT&T Company (opgericht door Alexander Graham Bell) werd in 1984 door Amerikaanse rechtbanken gedwongen om op te splitsen in vele “baby Bells”. In de jaren 2000 waren de baby’s weer samengevoegd tot AT&T Inc. en twee andere giganten die nog steeds de Amerikaanse telecommunicatie domineren.
Hoe vrijer de concurrentie, hoe sneller de concentratie van kapitaal. Microsoft, Amazon, Google, Apple en Facebook zijn elk begonnen als een van de vele start-ups die vochten in een gedereguleerde, geglobaliseerde ‘free-for-all’-economie. Binnen een generatie behoorden zij tot de grootste bedrijven die ooit op aarde rondzwierven.
Het toevoegen van vijf of zes concurrenten is een pro-kapitalistische afleiding van een door concurrentie aangewakkerde crisis van de kosten van levensonderhoud. Laten we “te veel marktmacht” tot de logische conclusie brengen: laten we maar één voedseldistributiesysteem hebben, net zoals we één wegennet hebben.
De hele voedselvoorzieningsketen – van boerderijen tot pakhuizen en supermarkten – moet volgens één enkel, democratisch plan functioneren. De bevolking kan collectief beslissen welke goederen geproduceerd moeten worden en tegen welke prijs – als die er is. De werknemers in elke fase van het proces moeten samen plannen hoe ze hun deel van het werk zullen uitvoeren. De geconcentreerde rijkdom, technologie en organisatie van moderne monopolies maken dit een veel realistischer voorstel dan het opbreken ervan.
Onder een democratische planning zal er echter geen plaats zijn voor winst en uitbuiting. Voor verdedigers van het kapitalisme is ‘beyond the pale’ dus nog niet voldoende om het te beschrijven.
Bron: redflag.org.au
