De Peruaanse president Dina Boluarte is het meest gehate staatshoofd van Latijns-Amerika. Bij elk openbaar optreden krijgt ze te maken met hevige reacties, waarbij het laatste incident zich afgelopen januari afspeelde tijdens een presidentieel bezoek aan de Andesregio Ayacucho. Ondanks strikte veiligheidsmaatregelen slaagden twee inheemse vrouwen erin Boluarte te benaderen en haar aan te klagen als moordenaar. Met een gewaagde beweging greep een van de vrouwen haar beet en schudde haar door elkaar, terwijl de ander behendig de bewakers ontweek en aan haar haar trok.
Boluarte heeft met veel van dergelijke uitbarstingen van woede te maken gehad sinds 15 december 2022, toen het Peruaanse leger, slechts een week na zijn aantreden, onder haar bevel een bloedbad pleegde in Ayacucho. Onder de tien dodelijke slachtoffers bevonden zich de vijftienjarige zoon van Hilaria Aime en de echtgenoot van Ruth Bárcena, de twee vrouwen die eerder dit jaar de president confronteerden. Hilaria’s zoon werd dodelijk in de rug geschoten door een soldaat toen hij terugkeerde van zijn werk op de begraafplaats om graven schoon te maken. Ruth kreeg een miskraam van een tweeling nadat ze bloed had gedoneerd in een mislukte poging om haar man te redden.
Boluarte trad aan na iets meer dan zestien maanden vice-president te zijn geweest. Ze kwam aan de macht na het afzetten van president Pedro Castillo, die op onwettige wijze probeerde het Congres te ontbinden en een noodregering te vestigen toen hij werd geconfronteerd met de derde afzettingsprocedure van zijn ambtstermijn.
Kort na de inauguratie van Boluarte braken protesten uit in overwegend inheemse en landelijke delen van het land, nadat ze er niet in was geslaagd haar belofte na te komen om een progressief platform te steunen en een overgangsregering te vestigen. In plaats daarvan sloot ze zich aan bij de rechtse oppositie, onder meer bij facties die bekend staan om hun openlijke racisme. Een van de belangrijkste eisen van de demonstranten was het houden van vervroegde verkiezingen om de hele politieke klasse te vervangen.
Tijdens de eerste twee maanden van Boluarte’s regering stierven minstens zestig burgers tijdens de volksopstand tegen haar regering. Hiervan bezweken er negenenveertig aan verwondingen door geweervuur of oproerbeheersingsprojectielen. Bewijs uit autopsies en expliciete videobeelden bevestigt dat de Peruaanse veiligheidstroepen verantwoordelijk waren voor deze sterfgevallen, die door grote mensenrechtenorganisaties zijn aangemerkt als buitengerechtelijke executies. Alle overledenen waren inheemse volkeren of inwoners van plattelandsgebieden. Velen namen niet eens deel aan de protesten.
Er is ruim een jaar verstreken sinds de protesten begonnen, maar de erosie van de democratie is alleen maar groter geworden. Ook gerechtigheid is ongrijpbaar: er is geen enkele ambtenaar gearresteerd voor de vele moorden die plaatsvonden in de winter van 2022-2023. Bovendien heeft het Openbaar Ministerie het onderzoek naar de moorden belemmerd, terwijl de regering de straffen voor protestgerelateerde overtredingen heeft verhoogd, waarbij op sommige gevallen gevangenisstraffen kunnen oplopen tot vijftien jaar. De voortdurende repressie en politieke vervolging door de regering zijn erin geslaagd de massale anti-regeringsprotesten van een jaar geleden te onderdrukken.
Ook de verkiezingseisen van de Peruanen zijn onderdrukt. President Boluarte, die aanvankelijk toegaf aan de eisen voor vervroegde verkiezingen, heeft daar geen gevolg aan gegeven. Haar passiviteit wordt mogelijk gemaakt door het wetgevend orgaan, waarvan de leden zich verzetten tegen nieuwe verkiezingen die hun macht zouden kunnen ontnemen en hen zouden kunnen onderwerpen aan vervolging. Van de honderddertig congresleden in Peru loopt tegen tweeëntachtig een onderzoek wegens corruptie of andere misdaden.
Ook de economie van het land is in rep en roer. Nadat ineffectief beleid tot drie opeenvolgende kwartalen van economische krimp heeft geleid, is Peru officieel in een recessie beland. Deze crisis, verergerd door een toename van de criminaliteit, heeft vorig jaar honderdduizenden Peruanen ertoe aangezet te emigreren.
Tegen deze achtergrond is de publieke afwijzing van de regeringscoalitie alleen maar toegenomen. Uit een peiling van het Instituto de Estudios Peruanos (IEP) eind januari 2024 blijkt dat het Congres te maken heeft met een goedkeuringspercentage van 6 procent, terwijl dat van Boluarte is gedaald tot 8 procent, het laagste van haar ambtstermijn. Volgens een regionaal onderzoek van afgelopen september is Boluarte de minst populaire president in Latijns-Amerika.
Het gaat niet beter met haar landgenoten buiten Peru, die tijdens haar internationale bezoeken voortdurend protesteren. Deze demonstraties, variërend van verstoringen in de Verenigde Staten tot betogingen in Duitsland, proberen de stemmen te vertegenwoordigen die in Peru worden onderdrukt door gewelddadige repressie en andere brutale tactieken. In Puno, een Andesregio en de plaats waar een tweede bloedbad heeft plaatsgevonden, heeft de regering van Boluarte een langdurige noodtoestand en militaire aanwezigheid ingesteld om de oppositie de kop in te drukken. Zelfs kunstwerken die de president bekritiseren zijn onderworpen aan censuur. Niettemin blijven veel mensen de regering uitdagen, zoals blijkt uit de inheemse muzikanten die het lied “Dina Asesina” (Dina de Moordenaar) componeerden. De muzikanten hebben ervoor gekozen anoniem te blijven, terwijl hun lied, verrijkt met carnavalsritmes uit de Andes, bij elk protest wordt gezongen en een volkslied van afwijkende meningen is geworden.
De reactie van de regering op beschuldigingen van mensenrechtenschendingen was een mengeling van ontkenningen en leugens. De president heeft demonstranten afgeschilderd als ‘terroristen’ en ‘criminelen’, in een poging de schuld voor hun eigen dood op hen af te schuiven, ondanks dat er geen aanwijzingen zijn dat sommigen gewapend waren. Ballistische analyses hebben erop gewezen dat de politie en het leger als enige verantwoordelijk zijn. Het belangrijkste is dat in een interview met de New York Timesgaf de Peruaanse minister van Buitenlandse Zaken toe dat “wij [the government] hebben geen enkel bewijs” om de beweringen van Boluarte te ondersteunen.
In plaats van compromissen te zoeken en transparant onderzoek naar de moorden mogelijk te maken, heeft de president het bloedige optreden verdubbeld door een aantal van de daders op sleutelposities te benoemen. Een opmerkelijk voorbeeld is Alberto Otárola, die Boluarte tot premier promoveerde nadat hij als minister van Defensie toezicht had gehouden op het bloedbad van het leger in Ayacucho. Onlangs onthulde de Peruaanse pers dat Otárola kort voor de moorden verborgen ontmoetingen had met hoge militaire functionarissen.
De zaak van legerinspecteur-generaal Marco Antonio Marín maakt ook deel uit van deze verontrustende trend om degenen die toezicht houden op de moorden verder te versterken en de rechtsgang voor de slachtoffers te belemmeren. Marín heeft in een overhaast en zeer gebrekkig rapport alle agenten vrijgesproken die betrokken waren bij het bloedbad in Ayacucho. Vervolgens benoemde Boluarte hem tot militair Attaché bij de Peruaanse ambassade in Washington, DC, en tot plaatsvervangend bevelvoerend generaal in US Army South, een eenheid onder het US Southern Command. De benoeming van Marín versterkt de zorgen van de Peruanen over het feit dat de Amerikaanse regering een cultuur van straffeloosheid vergoelijkt die wordt bevorderd door de regering van Boluarte.
Hilaria en Ruth, de twee diepbedroefde inheemse vrouwen die de confrontatie met Boluarte aangingen, werden gearresteerd en er loopt momenteel een onderzoek naar. Hun zaak is een klein venster op de verwrongen aard van de Peruaanse democratie, waar de stemmen en democratische aspiraties van gewone burgers nog steeds worden onderdrukt door een niet-gekozen president die aan de macht blijft, ondanks dat hij betrokken is bij buitengerechtelijke executies.
In het licht van de acties van de Peruaanse regering zijn de hoge afkeuringscijfers van Boluarte niet verrassend. De meest zorgwekkende kwestie is echter de voortdurende bedreiging die haar ambtstermijn vormt voor de mensenrechten, de vrijheid van meningsuiting, de rechtsstaat en de fysieke veiligheid van de Peruanen.
De bevolking van Peru heeft gesproken: zij erkennen de legitimiteit van Boluarte niet, noch het egoïstische Congres dat haar aan de macht houdt. Autoritarisme en repressie zijn het enige dat de regering nog heeft.
Bron: jacobin.com
