Ik heb veel nagedacht over het stuk van Ted Chiang over kunstmatige intelligentie (AI) in de New Yorker. Zijn basisargument is dat AI, geïllustreerd door grote taalmodellen (LLM’s) zoals ChatGPT die tekst- en tekst-naar-afbeeldingsmodellen produceren zoals DALL·E, geen kunst kan maken omdat het niet in staat is om de specifieke en contextuele keuzes te maken die kunstenaars met hun jarenlange kennis en ervaring maken. Er is hier een goede kritiek op het keuzekader, en ik neem het min of meer voor lief dat AI geen kunst kan maken (hoewel het dingen kan maken die op kunst lijken), en dat mensen die geven om vakmanschap en proza en de kwaliteit van woorden die achter elkaar samenkomen, waarschijnlijk geen prompts in een LLM zullen stoppen om hun essays, gedichten en boeken te maken.
Wat interessanter en waardevoller is om te overwegen, is waarom iemand een LLM zou willen gebruiken om iets te schrijven, en in welke context. Iemand met een kantoorbaan van welke aard dan ook, iemand die lijsten en rapporten en standaardbrieven moet maken, zou in een LLM een manier kunnen vinden om minder te werken en meer van zijn tijd te genieten. De logica van arbeidsuitbuiting onder het kapitalisme betekent dat alle werknemers worden behandeld als verwisselbare widgets; daaruit volgt dat iemand die in dat systeem moet overleven, een tool zou gebruiken die hem helpt om een betere, efficiëntere widget te worden met minimale inspanning en tijd, zodat hij meer tijd heeft om de dingen te doen die hij eigenlijk wil doen.
Dit is vrij makkelijk aan te wijzen en moeilijk om er iets aan te doen. De mensen die geld-geld-geld-geld verdienen aan de output van LLM’s, kan het niet schelen dat het kwartaaloverzicht is geschreven door “kunstmatige” en niet door menselijke intelligentie. En misschien de mensen die woorden in het systeem stoppen en wachten tot het dat rapport uitbrengt, ook niet. Zij winkelen liever online of lezen een boek of kijken naar sociale media of praten met hun collega’s of wat dan ook. Dat is prima.
Het probleem is dat robots ons werk gaan ontnemen dat we in de eerste plaats niet willen doen, maar we gaan niet de vruchten plukken van die verdringing. We gaan niet meer tijd voor onszelf krijgen omdat we onze domme e-mailjob vijftig keer sneller kunnen doen met AI, en we gaan niet meer betaald krijgen omdat we efficiënter zijn. (David Graeber heeft dit argument meer dan tien jaar geleden aangevoerd in Bullshit banen.)
Wat waarschijnlijker is — misschien al gebeurt — en wat ik tragisch vind, is dat de robots ons niet alleen in praktische zin zullen vervangen, d.w.z. op het werk, maar ook in de zin dat ze ons minder menselijk zullen maken. We zullen afhankelijk van ze zijn op het werk, en dan om een brief te schrijven aan onze huisbaas, en dan zullen we uiteindelijk zo uit de gewoonte van het denken zijn dat we een LLM nodig zullen hebben om een tekst voor onze vriendin te schrijven (of zoals in die getrokken Google-advertentie, om onze dochter te helpen een brief te schrijven aan haar favoriete atleet). Ze zullen ons helpen een proces te omzeilen dat ons niet alleen betere kunstenaars of schrijvers maakt, maar, cruciaal, betere mensen.
Goed nadenken en de nodige zelfreflectie die daarmee gepaard gaat en het faciliteert, vergroot ons vermogen tot empathie, vrijgevigheid en solidariteit. Het verdiept ons vermogen om twee of meer tegenstrijdige ideeën tegelijk te koesteren. Het verbindt ons met onszelf, zodat we verbinding kunnen maken met anderen. Het maakt ons grondiger onderdeel van de mensheid.
Natuurlijk zijn werk maken en zwoegen niet het toppunt van mogelijkheden voor diep nadenken. Maar de proliferatie van LLM’s maakt een toch al nijpende situatie — waarin mensen bijna geen tijd krijgen om zelf na te denken, om dingen te doen die hen vervullen, die hun vermogen tot liefde en empathie en al het andere dat ik hierboven noemde, verdiepen — nog veel erger.
Het gebruik van deze modellen is diep antisociaal, niet alleen omdat ze de communicatie tussen twee mensen verbreken, maar ook en belangrijker nog omdat ze de communicatie met en binnen het zelf verbreken. Hun gebruik wakkert een instrumentalistische visie aan op schrijven en zelfs spreken, op taal zelf, en sluit de mogelijkheid uit dat we taal zouden kunnen gebruiken als een middel tot ontdekking. Wanneer een LLM een tekst uitspuugt op basis van een prompt, maakt het iets dat lijkt op een essay of een gedicht, maar geen van beide kan zijn, omdat het niet het ware bewustzijn van de maker communiceert, maar slechts haar oorspronkelijke bedoeling. Elke schrijver weet dat je zelden het ding maakt dat je wilde maken.
Schrijven is idealiter een manier om het anders onuitsprekelijke uit te drukken, een manier om te vinden wat anders verborgen is. Ik kan niet praten zoals ik schrijf; mijn ideeën zijn voor het grootste deel onuitsprekelijk en daarom onkenbaar voor mij in spraak. Ik denk dat hetzelfde geldt voor mensen die zichzelf geen schrijver zouden noemen.
Er zit iets waardevols in dat kleine mysterie, iets dat ons met elkaar verbindt, waardoor het leven de moeite waard wordt en de strijd voor een betere wereld de moeite waard is om te voeren. Zonder blootstelling aan dat mysterie houden we op deel uit te maken van de mensheid en worden we in plaats daarvan slechts radertjes in het volkomen willekeurige, uitbuitende systeem dat toevallig onze werkende levens organiseert.
Bron: jacobin.com
