De Franse archipel Mayotte, gelegen tussen de oostkust van het vasteland van Afrika en het noorden van Madagaskar, werd vorige week getroffen door de sterkste cycloon in bijna een eeuw. Windsnelheden van meer dan 220 kilometer per uur (136 mijl per uur) rukten de daken en muren los van huizen die rond de mensen binnenin instortten. Veel inwoners zijn nog steeds afgesloten van de wereld, zonder toegang tot water, voedsel of elektriciteit. Deskundigen op het gebied van de volksgezondheid zijn nu bezorgd dat een gebrek aan toegang tot schoon water zou kunnen leiden tot ziekten, zoals cholera.
De verwoesting is totaal in Mayotte, veruit het armste gebied van Frankrijk. Mayotte lijdt al jaren onder extreme armoede en diepe structurele kwetsbaarheid: zelfs vóór de cycloon leefde 77 procent van de bevolking onder de armoedegrens, terwijl 29 procent van de huishoudens geen toegang had tot stromend water.
De bevolking wordt regelmatig onderworpen aan strenge beperkingen op het gebied van drinkwater. Eind 2023 en begin 2024 werd het leidingwater twee op de drie dagen afgesloten vanwege een ongekende droogte.
De cycloon liet geen enkele kans over voor de armste en meest gemarginaliseerde gemeenschappen. Veel van de bewoners wonen in sloppenwijken; één op de drie woont zelfs in een precair huis van plaatstaal. Deze sloppenwijken werden volledig verwoest door de cycloon en veranderden in een ‘massagraf’, aldus het plaatselijke parlementslid Estelle Youssouffa. Enkele van de rijkste inwoners overleefden door te schuilen in stevige betonnen huizen, maar de overgrote meerderheid werd zwaar getroffen. “We herkennen onze straten en buurten niet eens meer”, zegt een bewoner.
Eenendertig mensen zijn dood geteld en meer dan tweeduizend mensen raakten gewond – meer dan tweehonderd ernstig – zeiden de Franse autoriteiten. Maar niemand weet precies hoeveel mensen vermist worden of nog steeds vastzitten onder het puin. Bewoners zijn bedroefd omdat ze niet weten of hun familieleden dood of vermist zijn, deels omdat de moslimpraktijk vereist dat de doden binnen vierentwintig uur moeten worden begraven.
Er wordt gevreesd voor een extreem zware menselijke tol. Volgens de prefect van Mayotte, François-Xavier Bieuville, zijn mogelijk “honderden, zelfs duizenden mensen” omgekomen. “We hebben te maken met massagraven in de open lucht. Er zijn geen reddingswerkers; niemand is gekomen om de begraven lichamen te bergen”, zei het plaatselijke parlementslid Youssoufa. Een lokale journalist meldde dat er naar schatting 60.000 doden circuleerden onder de hulpdiensten. Dit cijfer is niet bevestigd door de autoriteiten. President Emannuel Macron erkende echter dat veel doden niet zijn gemeld.
De Franse staat, vaak beschuldigd van nalatigheid, krijgt veel kritiek vanwege het beheer van de archipel. In een rapport van de algemene inspectie van zes ministeries, gepubliceerd in 2023, werd al een “algemeen faillissement van de overheidsadministraties” in Mayotte aan de kaak gesteld. Het gebied is nog steeds onvoldoende uitgerust op het gebied van gezondheidsinfrastructuur, onderwijs en toegang tot drinkwater. Zes op de tien huizen hebben geen toiletten of douches, wat epidemieën zoals cholera in de hand werkt.
Ondanks talrijke politieke beloften van investeringen om de situatie te verbeteren, is de infrastructuur van Mayotte slecht toegerust voor de kwetsbare klimaat- en sociaal-economische omstandigheden van het eiland. Dit verergert de tragische gevolgen van de huidige situatie nog verder.
Voor het eerst is een toestand van uitzonderlijke natuurramp geactiveerd. Het is nog steeds buitengewoon moeilijk om hier te komen. Mayotte ligt afgelegen en is volledig afgesloten van de rest van de regio, met uitzondering van de Franse militaire vliegtuigen die noodhulp brengen. De belangrijkste luchthaven op het kleinere eiland Petit-Terre in Mayotte is nog steeds gesloten; de controletoren is vernietigd.
Mayotte is het enige deel van de Comoren-archipel dat in 1973, na de Franse kolonisatie in de negentiende eeuw, niet voor onafhankelijkheid koos. Het stemde er in 1974 in een referendum voor om deel uit te blijven maken van Frankrijk, terwijl de rest van de eilanden de onafhankelijke natie Comoren werd. In 2011 werd Mayotte officieel de 101e Fransman afdeling.
Hoewel Mayotte Frans is, zeggen de inwoners dat ze zich vaak in de steek gelaten voelen door de Franse staat, vooral als het om migratie gaat. Jarenlang werd het eiland geconfronteerd met aanzienlijke immigratiedruk van de Comoren.
Mayotte telt officieel 320.000 inwoners en naar schatting 100.000 extra migranten, die in erbarmelijke omstandigheden in sloppenwijken leven. Volgens een rapport uit 2022 van de Regionale Rekenkamer suggereren “talrijke aanwijzingen” echter dat de bevolking “aanzienlijk onderschat” wordt door officiële beoordelingen.
Deze situatie kan worden verklaard door de geografische ligging van Mayotte: het ligt op minder dan vijftig kilometer van Anjouan, een van de drie grote eilanden die deel uitmaken van de Unie van de Comoren. Deze nabijheid vergemakkelijkt immigratie uit dit land, een van de armste ter wereld.
Meestal arriveren ze aan boord van grote traditionele vissersboten, genaamd ‘kwassa-kwassa’. Comorese immigranten en onderdanen van veel Afrikaanse landen vormen bijna de helft van de bevolking. afdeling‘s bevolking.
De Franse autoriteiten beschuldigen de Comoren vaak van het aanmoedigen van vertrekken naar Mayotte om het eiland en Frankrijk te destabiliseren. De Comorese staat heeft sinds zijn onafhankelijkheid altijd de soevereiniteit over Mayotte opgeëist.
De autoriteiten vrezen een groot aantal sterfgevallen, vooral onder deze bevolkingsgroep. “Toen de cycloon naderde, ging niemand naar de sloppenwijken om de bevolking te waarschuwen. Alleen luide telefoonalarmen in het Frans waarschuwden de bevolking uit de sloppenwijken. Veel inwoners begrijpen deze taal echter niet”, zegt geograaf Fahad Idaroussi Tsimanda.
De cycloon verwoestte hele migrantenwijken, omdat veel mensen waarschuwingen negeerden, omdat ze dachten dat de storm niet zo extreem zou zijn. Andere mensen zonder papieren vreesden dat het een valstrik was die door de Franse autoriteiten was uitgezet om hen uit te zetten. Macron zei dat hoewel er een grote populatie migranten illegaal op het eiland is – een probleem dat hij naar eigen zeggen later wil aanpakken – hij zei dat er “geen onderscheid mag zijn als het gaat om sparen, voeden en drinken.”
De Franse autoriteiten hebben het migratieprobleem krachtig en controversieel aangepakt en in 2023 ongeveer 22.000 mensen het land uitgezet, vergeleken met iets meer dan 25.000 het jaar daarvoor. Met deze migratiesituatie is Mayotte ook het jongste Franse departement. De helft van de bevolking is minderjarig. Vanwege het grondrecht (degenen die hier geboren zijn, worden burgers) komen zwangere migranten naar Mayotte om te bevallen.
De woorden van de aftredende minister van Binnenlandse Zaken zorgden slechts enkele dagen na de cycloon ook voor controverse. “We zullen Mayotte niet kunnen herbouwen zonder de migratieproblematiek met de grootste vastberadenheid aan te pakken”, aldus Bruno Retailleau.
Macron had al te maken gehad met een ongekende politieke crisis sinds de ontbinding van het Franse parlement in de zomer – en zit nu opnieuw in de problemen. Tijdens zijn vierentwintig uur durende bezoek aan Mayotte werd hij herhaaldelijk op de korrel genomen door boze bewoners. Ze hekelden het feit dat de Franse staat het land in de steek had gelaten en de trage reactie ervan, en klaagden over het feit dat ze geen toegang hadden tot water, bijna een week nadat de cycloon had toegeslagen.
“We zitten zonder water, zonder elektriciteit, we kunnen nergens heen omdat alles gesloopt is. We kunnen niet eens schuilen, we zijn allemaal nat van onze kinderen die onszelf bedekken met alles wat we hebben, zodat we kunnen slapen”, zei een slachtoffer van de ramp tegen de Franse president.
Macron reageerde door te zeggen dat “als het niet Frankrijk was, je 10.000 keer meer in de shit zou zitten!” Deze opmerkingen zijn van alle kanten afgewezen. Om de woede te sussen beloofde de president ook een ‘speciale wet’ om de wederopbouw van deze Franse archipel te vergemakkelijken, door te zeggen dat ‘we dit konden doen om de Olympische Spelen te organiseren. . . om de Notre-Dame de Paris weer op te bouwen, en dat zullen wij ook doen om Mayotte weer op te bouwen.”
Zijn nieuwe centristische premier, François Bayrou, is ook het middelpunt van controverse over Mayotte, slechts een paar dagen na zijn benoeming. Bayrou wordt ervan beschuldigd naar een gemeentehuisvergadering in Pau, waar hij tevens burgemeester is, te zijn gegaan, midden in de humanitaire crisis in Mayotte. Deze reis dwong hem een crisisbijeenkomst op Mayotte via videoconferentie te volgen. Daarnaast maakte hij deze rondreis met een Falcon-vliegtuig, ter beschikking gesteld door de staat, voor een bedrag van circa € 18.000,-.
Bayrou was vorige week premier geworden na de val van de minderheidsregering van Michel Barnier, en zelf heeft hij geen duidelijk pad naar een meerderheid. Hij zei dat hij geen enkele uitdaging “onbeantwoord” zou laten – maar zonder specifieke oplossingen voor Mayotte naar voren te brengen, aangezien hij momenteel belooft zijn regering “binnen een paar dagen” te voltooien.
Mayotte verkeert nog steeds in shock en nood. Het zal tijd – heel veel tijd – kosten om te herstellen. Sommigen vrezen dat de Franse staat het eiland opnieuw zal verlaten als de media-aandacht afneemt. “Beslissers zijn over het algemeen van mening dat dit beleid electoraal geen vruchten afwerpt en tonen liever hun vermogen om een ramp te beheersen dan alles te doen om deze te voorkomen”, zegt Sandrine Revet, een antropoloog van rampen. Als er niets verandert, zal Mayotte een gemakkelijke prooi blijven voor toekomstige rampen.
Bron: jacobin.com
