Auteur Édouard Louis werd gevraagd of hij dacht dat iemand die geen ervaring met homofobie heeft, een theaterbewerking van een van zijn boeken zou kunnen opvoeren. In zijn antwoord pleit hij tegen een restrictief idee van identiteit als een bezit dat sommigen van ons bezitten.
Édouard Louis spreekt op een evenement. (Met dank aan Edouard Louis)
Gisteren schreef een theaterregisseur die een bewerking van een van mijn boeken wilde ensceneren mij. Hij zei dat hij niet zeker wist of hij mijn verhaal legitiem kon vertellen, aangezien hij hetero is en ik homo, en over homoseksualiteit schrijf. Dit is wat ik antwoordde – en ik dacht dat het een goed idee zou zijn om het te delen, om voor eens en voor altijd te zeggen wat ik van deze vragen vind.
- Je bent altijd legitiem om te doen wat je wilt, niemand anders kan je vertellen wat je wel of niet kunt doen. Mensen die denken dat ze links zijn, maar een grens trekken tussen wie mag praten en wie zijn mond moet houden, zijn rechts.
- Ervaring is geen waarheid. Het kan een bron zijn, het kan helpen, maar het is nooit een garantie. Mijn hele leven heb ik homofobe homoseksuele mensen gezien, ik heb racistische, niet-blanke mensen ontmoet, enkele vrouwonvriendelijke vrouwen. Ervaring beschermt niemand tegen ideologieën. De vraag is dus nooit wie er aan het woord is, maar wat ze zeggen.
Het gaat om de inhoud van je betoog. De vraag is: zeg je iets dat homo’s helpt of iets dat hen beledigt? Zeg je iets dat de arbeidersklasse kan helpen of iets dat hen onzichtbaarder maakt? Zeg je iets dat hen wapens geeft of iets dat hun situatie van onderdrukking reproduceert? - Mensen die identiteit beschouwen als iets dat alleen aan een bepaalde groep mensen toebehoort, zijn kapitalistisch. Ze maken deel uit van de kapitalistische onderdrukking. Ze praten over identiteit als een klein privébezit – mijn huis, mijn auto, mijn portemonnee, mijn identiteit, mijn vreemdheid. Dit is een vergissing.
Mijn identiteit is niet van mij. Het is net zo goed van jou als van mij. Mijn homoseksualiteit is niet iets dat ik bezit, dus iedereen kan erover praten – nogmaals, de enige vraag is wat mensen erover zeggen, en niet wie er praat. - Ik geloof niet in het idee van toe-eigening, omdat ik niet in eigendom geloof. En hoe dan ook, ik leef liever in een dievenmaatschappij dan in een samenleving van landheren. Ik hou meer van Jean Genet dan van Steve Jobs.
(Natuurlijk weet ik dat landheren historisch gezien landheren werden omdat ze stalen. Er is dus een verband tussen de twee, een complex verband.
Maar symbolische goederen, zoals taal, werken niet op dezelfde manier als geld of land. Als ik vijftig euro van je aanneem, of als ik je land afpak, heb je het niet meer. Maar als ik je verhaal neem, heb je het nog steeds.
Taal is niet iets dat je kunt verdelen; het vermenigvuldigt zich, in tegenstelling tot materiële dingen. Daarom zijn op het gebied van kunst en literatuur altijd de verliezers van de geschiedenis de winnaars. Degenen die van alles werden beroofd, zijn degenen die uiteindelijk kunnen praten. Zij zijn degenen die schoonheid creëren, omdat taal niet iets is dat je kunt stelen, althans niet voor altijd. Het komt altijd weer bovendrijven. Dat is de reden waarom de grootste schrijvers – of een grote meerderheid van hen – afkomstig zijn uit onderdrukte bevolkingsgroepen. Daarom zijn de grootste schrijvers Toni Morrison, Annie Ernaux, James Baldwin, Svetlana Alexievich, Jamaica Kincaid, Yiyun Li, Tash Aw.) - We hebben het hier over theater. Theater gaat over de schoonheid van onteigening. Als je een stuk over mijn leven aanpast, neem je mijn leven, ben ik onteigend, en dat is een goede zaak.
Omdat ik mijn leven niet heb gekozen. Ik heb er niet voor gekozen om homo te zijn, of tot de arbeidersklasse te behoren, of om in een bepaalde wereld geboren te worden. Omdat ik niet heb gekozen, is het ook essentieel dat iemand anders voor mij en in mijn plaats mijn verhaal behartigt. We zouden een fundamenteel recht moeten hebben om de pijn of het geweld waar we nooit voor gekozen hebben niet te dragen, en om het door iemand anders te laten doen.
Mensen die denken dat ze vooruitstrevend zijn, maar ons dwingen te praten over wat we hebben meegemaakt, en alleen over wat we hebben meegemaakt, zijn gewelddadig. Ze willen dat we met onze mond dragen wat we al met ons lichaam, met ons vlees, tegen onze wil droegen. Ze willen niet dat we eruit gaan.
Vraag het aan vrouwen die seksueel geweld hebben ervaren: velen van hen willen er niet over praten, willen het niet opnieuw meemaken door te praten, willen niet de leiding hebben. Het is een bevrijding om iemand namens hen te laten spreken. Het was voor mij.
Ik heb een boek geschreven over verkrachting. Thomas Ostermeier bewerkte het voor theater. De afgelopen jaren heb ik me niet sterk genoeg gevoeld om over deze kwestie te praten. Het doet me pijn, dus elke keer dat Thomas het doet, hoef ik het niet te doen. Het is een positieve toe-eigening. Het soort toe-eigening dat degenen die lijden het voorrecht van stilte geeft. - Het doet me denken aan mensen die zeggen dat homo’s steeds minder politiek geëngageerd zijn. Ik hoorde iemand een paar maanden geleden zeggen: “Als je naar de LGBT Pride gaat, zie je steeds minder homo’s, ze willen allemaal een huis kopen en nu een hond hebben.” Maar waarom zou het de rol van homo’s moeten zijn om te vechten? Waarom kunnen anderen niet voor ons vechten, in onze plaats?
We hebben al zo vaak geleden in ons leven. Waarom zouden we opnieuw moeten lijden door te vechten? Vechten is vermoeiend. Vechten veroorzaakt pijn, het maakt je kwetsbaar, het maakt je weer een doelwit.
De politiek creëert uitputting, spanning en angst, en als homoseksuele mensen zijn we al uitgeput door ons leven, door de beledigingen die we in onze kindertijd hebben gekregen, door de afwijzing waarmee we te maken kregen. We hebben een fundamenteel recht op rust, en daarom een fundamenteel recht om andere mensen namens ons te laten spreken.
Het is duidelijk dat ik wil dat mensen vechten. Ik vecht, ik probeer te vechten, ik schrijf – het is het enige dat ik doe. Maar het is iets dat ik wil beslissen, niet iets dat andere mensen mij kunnen opleggen vanwege mijn identiteit.
Ik denk hier vooral aan mijn homoseksualiteit. Maar ik geloof dat wat ik zeg ook voor andere mensen werkt. Mijn moeder is een vrouw uit de arbeidersklasse, en ze wil niet over armoede praten, ze wil er geen politieke discussie over voeren, ze is te uitgeput door vijftig jaar armoede. In de arbeidersklasse waarin ik opgroeide, spraken mensen vaak over de linkse partijen die hen negeerden: “Niemand heeft het over ons.” Ze zeiden niet: “We willen praten.” Ze zeiden: “Niemand heeft het over ons.” Veel mensen die veel hebben geleden, willen dat andere mensen praten.
Het is een fantasie van de kleine burgerij om te denken dat iedereen ervan droomt over zichzelf te praten, om deze pijn toe te voegen aan alle andere vormen van pijn die ze al hebben meegemaakt. Het probleem met het politieke veld van vandaag is dat het steeds meer gecontroleerd wordt door deze bourgeoisie, en zij denken dat hun fantasie over de wereld de echte wereld is. - Als homo’s of transgenders over zichzelf willen praten, moeten ze dat kunnen doen. Als mensen uit de arbeidersklasse over zichzelf willen praten, moeten ze dat kunnen doen. Het is waar dat we al zo lang het zwijgen zijn opgelegd, dat we door velen zijn karikaturaal gemaakt. Maar dit is een andere kwestie. Het mag andere mensen er niet van weerhouden om te praten.
Het geven van nieuwe rechten aan mensen, zoals de toegang tot meningsuiting, betekent niet dat andere mensen van dat recht worden beroofd. Dit is opnieuw een conservatieve drang. Alle rechtse politici spelen met dit idee: ze zeggen dat we sommige mensen hun rechten moeten ontnemen om het leven van anderen te verbeteren. Dit is een leugen. - Als je vragen hebt, als je twijfelt, kun je dat natuurlijk aan een aantal homoseksuele mensen om je heen vragen. Dat doen we altijd als we werken. Dit is kunst. Dit is een collectief proces. Dit gaat over uitwisselen, proberen de waarheid te achterhalen.
Zelfs ik ben bang om niet eerlijk te zijn, niet rechtvaardig te zijn, als ik over een homoseksueel personage schrijf, of een ander personage, of over mijn moeder, bang om simplistisch of karikaturaal te zijn, of om een punt te missen. Ik vraag het aan mijn vrienden, zij herlezen mijn werk, zij bieden mij suggesties. En soms maak ik fouten, zelfs als ik homo ben, als ik over homoseksualiteit schrijf. Want ervaring is niet alles. Het zal voor jou dus iets soortgelijks zijn om een toneelstuk met een homoseksueel personage op te voeren, zelfs als je heteroseksueel bent.
Je zal werken. Het is kunst. Jij zult praten. Je zult fouten maken. Je zult proberen ze te repareren. Waar je ook vandaan komt, wat er ook op je identiteitsbewijs staat, met wie je ook slaapt ’s nachts.
Want nogmaals, de enige dringende kwestie is wat je bereid bent te zeggen – en ik weet zeker dat je bereid bent emancipatorische dingen te zeggen. Want nogmaals, niemand kan je vertellen waar je wel of niet over moet praten. Omdat we in een gedeelde wereld leven en alles van iedereen is.
Ik hoop dat deze paar woorden je kracht zullen geven.
Heb een mooie dag,
Eduard
Bron: jacobin.com
