“Ik ben vandaag niet vrij omdat het systeem werkte”, zei Julian Assange eerder deze week tegen een verzamelde groep parlementariërs uit heel Europa. “Vandaag ben ik vrij omdat ik na jaren van opsluiting schuldig heb gepleit aan de journalistiek. Ik bekende schuldig te zijn aan het zoeken naar informatie van een bron. Ik bekende schuldig te zijn aan het verkrijgen van informatie uit een bron. En ik bekende schuldig te zijn aan het informeren van het publiek over die informatie. Ik heb aan niets anders schuldig gepleit.”
Deze woorden markeerden de eerste publieke opmerkingen van Julian Assange als vrij man, en zijn eerste belangrijke publieke opmerkingen in meer dan een half decennium. Assange gaf zijn laatste openbare interview in 2018. Van 2019 tot juni 2024 werd hij vastgehouden in een streng beveiligde gevangenis, waar hij grotendeels niet in staat was rechtstreeks met het publiek te spreken.
Sinds Assange ermee heeft ingestemd schuldig te bekennen op grond van de Spionagewet aan wat in wezen neerkomt op journalistiek, heeft hij de publieke aandacht grotendeels vermeden. Hij heeft geen interviews gegeven en onderhoudt geen sociale media-accounts. Zijn vrouw, Stella, heeft uitgelegd dat Assange, die doorstond wat een deskundige van de Verenigde Naties ‘marteling’ noemde, tijd nodig had om te herstellen.
Maar op 1 oktober 2024 legde Assange een getuigenis af voor de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa (PACE). De raad is een orgaan van zesenveertig Europese landen, belast met de bescherming van de mensenrechten in Europa. De leden van PACE zijn parlementariërs in hun respectievelijke landen.
PACE heeft herhaaldelijk zijn bezorgdheid geuit over de detentie van Assange en de Amerikaanse zaak tegen hem. Het benoemde Þórhildur Sunna Ævarsdóttir, een IJslands parlementariër van de Piratenpartij, om op te treden als officieel rapporteur voor “de detentie van Julian Assange en de huiveringwekkende gevolgen ervan voor de mensenrechten.” Als onderdeel van haar werk vroeg ze Assange om te getuigen voor een commissie op de dag voordat de grotere PACE-groep zou debatteren over een resolutie die zij als onderdeel van haar mandaat had ingediend. De resolutie verklaarde dat Assange tijdens zijn detentie een politieke gevangene was geweest en riep de Verenigde Staten op om hun Spionagewet te hervormen. Het werd aangenomen met 88–13 stemmen, met 20 onthoudingen.
De dag voordat PACE verklaarde dat de vervolging van Assange politiek gemotiveerd was, legde Assange een getuigenis af tijdens een hoorzitting van de Commissie juridische zaken en mensenrechten van PACE. Assange sprak voor een volle zaal met parlementariërs en zat tussen Stella en WikiLeaks-hoofdredacteur Kristinn Hrafnsson.
Voordat Assange getuigde, merkte Þórhildur op dat WikiLeaks “gruwelijke voorbeelden van oorlogsmisdaden, gedwongen verdwijningen, martelingen, corruptie, ontvoeringen en tal van verschillende mensenrechtenschendingen publiceerde en onthulde.” Zoals het IJslandse parlement opmerkte: ‘Julian Assange deed wat onderzoeksjournalisten routinematig doen. . . . Helaas besloten de Verenigde Staten, in plaats van de daders van de aldus onthulde misdaden te vervolgen, de klokkenluider en de uitgever te vervolgen. In plaats van oorlogsmisdadigers te veroordelen, veroordeelden ze de klokkenluider en de journalist.” Þórhildur drong er bij haar PACE-collega’s op aan om dit onrecht aan te pakken en te voorkomen dat het opnieuw gebeurt.
Toen WikiLeaks een begrip werd na de publicatie van de video ‘Collateral Murder’, waarin Amerikaanse helikopters te zien waren die op Iraakse burgers schoten, waaronder twee Reuters-journalisten, werd Assange een publieke figuur. Hij hield regelmatig toespraken en interviews waarin hij geheimhouding in verband bracht met oorlog en het nastreven van de waarheid met het vermogen om onrecht recht te zetten. Sommige van deze uitspraken gaan nog steeds periodiek viraal op sociale media. Maar omdat Assange zo lang uit de publieke belangstelling is geweest en onderworpen is geweest aan martelingen en een slechte gezondheid, was het onduidelijk wat we van zijn verklaring deze week konden verwachten.
Aan het begin van de toespraak erkende Assange dit. Hij verklaarde dat het moeilijk was om de ervaring van “jarenlange isolatie in een kleine cel” over te brengen en dat hij niet “volledig toegerust” was om volledig te spreken over wat hij had doorstaan. De journalist en voormalige politieke gevangene verontschuldigde zich bij voorbaat dat zijn ‘woorden zouden kunnen haperen’ of ‘niet gepolijst zouden kunnen worden’, aangezien ‘mezelf uiten in deze setting een uitdaging is’.
Maar toen Assange eenmaal begon te spreken, bevond hij zich in zijn oude vorm. Hij legde uit dat de “journalistiek van WikiLeaks de vrijheid van informatie en het recht van het publiek om te weten verhoogde.” Hij beschreef de tijd die hij aan de documenten van klokkenluider Chelsea Manning besteedde als ‘ondergedompeld zijn in de vuile oorlogen en geheime operaties van de wereld’. Deze ervaring leverde hem een ‘praktische politieke visie’ op: ‘Laten we voor de verandering eens ophouden met elkaar te kokhalzen, te martelen en te vermoorden.’
Dit bracht kosten met zich mee. Assange vertelde over de juridische aanvallen (“lawfare”), het toezicht en diverse illegale CIA-complotten tegen hem, en beschreef dit als een vorm van transnationale repressie. Eerst werd Manning gearresteerd. De Verenigde Staten hielden WikiLeaks in de gaten, kochten potentiële informanten om en “zetten banken en financiële diensten onder druk om onze abonnementen te blokkeren en onze rekeningen te bevriezen.” Toch weigerde de regering van Barack Obama de organisatie te vervolgen.
De zaken veranderden dramatisch toen Donald Trump werd verkozen. Hij benoemde Mike Pompeo, een “voormalige directeur van de wapenindustrie”, tot hoofd van de CIA en William Barr, “een voormalige CIA-officier” tot procureur-generaal. Nadat WikiLeaks een reeks onthullingen over het CIA-toezicht had gepubliceerd, ondernam de dienst een aantal illegale acties, waaronder het opstellen van plannen om Assange te ontvoeren of te vermoorden. En het ministerie van Justitie van Trump heeft Assange aangeklaagd vanwege de onthullingen uit het Manning-tijdperk.
Assange zei vanaf het begin dat WikiLeaks geloofde dat het Eerste Amendement van de Amerikaanse grondwet en artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens hun daden beschermden. Nooit eerder hadden de VS een uitgever of journalist aangeklaagd op grond van de Spionage Act, die de ongeoorloofde openbaarmaking van nationale defensie-informatie strafbaar stelt. Assange zou dit geloof in de wet omschrijven als ‘naïviteit’.
“Als puntje bij paaltje komt, zijn wetten slechts stukjes papier en kunnen ze voor politiek opportunisme opnieuw worden geïnterpreteerd”, zei Assange tegen de parlementariërs. “Het zijn de regels die door de heersende klasse in bredere zin zijn opgesteld.”
De acties van Assange vielen regelrecht onder de bescherming van de wet. Maar hij maakte de veiligheidsstaat boos, die krachtig genoeg was om zonder enig formeel proces aan te dringen op een herinterpretatie van een hoeksteen van de Amerikaanse wet. Over zijn beslissing om een pleidooiovereenkomst te sluiten zei Assange: “Uiteindelijk verkoos ik vrijheid boven onrealiseerbare gerechtigheid.”
Soms had het optreden van Assange een feestelijke toon. Rapporteur Þórhildur kondigde aan hoe bevoorrecht zij zich voelde om Assange persoonlijk daar te hebben. Assange ontving zijn eerste applaus van de verzamelde wetgevers voordat hij zelfs maar had gesproken. En veel leden van PACE lieten hun vragen voorafgaan door het sentiment van Þórhildur te herhalen en merkten op hoe blij ze waren dat Assange vrij was en in Straatsburg was. Zowel Þórhildur als Sevim Dağdelen, een lid van PACE uit de Duitse Bondsdag, hadden Assange in de gevangenis bezocht, en dit was de eerste keer dat ze Assange als een vrij man zagen.
Terwijl Assange vertelde dat zijn reis van een streng beveiligde gevangenis naar een bijeenkomst van zesenveertig landen die vierhonderd miljoen mensen vertegenwoordigden surrealistisch was, schetste hij een somber beeld van de huidige toestand van de wereld. Als het ging om de strijd tegen geheimhouding en censuur, was de situatie sinds zijn aanklacht erger geworden, niet beter. Hij beschreef de vrijheid van meningsuiting als een ‘donker kruispunt’. De straffeloosheid voor machtsmisbruik, geheimhouding en vergelding voor het vertellen van de waarheid, evenals de prevalentie van zelfcensuur, lagen volgens Assange allemaal op een ongekend hoog niveau.
Assange verwees herhaaldelijk naar de oorlogen in Gaza en Oekraïne. WikiLeaks had een klokkenluider nodig om de video ‘Collateral Murder’ te verkrijgen en te publiceren; in de huidige oorlogen worden de verschrikkingen elke dag in realtime live gestreamd. Rusland heeft de oorlog in Oekraïne gebruikt om de journalistiek in eigen land te criminaliseren. Zoals Asssange opmerkte, zou Rusland onder het precedent van de Verenigde Staten ook kunnen proberen zijn binnenlandse geheimhoudingswetten extraterritoriaal toe te passen op journalisten in heel Europa.
Bij de oorlogen in Gaza en Oekraïne zijn honderden journalisten omgekomen. Helaas hebben deze oorlogen, zoals Assange opmerkte, geleid tot een ernstige schending van de journalistieke solidariteit. In plaats van dat journalisten naast elke collega staan die waar dan ook wordt gecensureerd of vermoord, “zorgt de politieke en geopolitieke afstemming van mediaorganisaties ervoor dat ze . . . alleen bepaalde slachtoffers dekken.” Het was een trend die Assange opmerkte en die ook in zijn eigen geval zichtbaar was.
Maar de toespraak van Assange was niet pessimistisch. Hij zei dat de vrijheid van meningsuiting zich op een kruispunt bevindt en niet in de doodsstrijd. Hij smeekte de verzamelde wetgevers om nu actie te ondernemen om ervoor te zorgen dat “de stemmen van velen niet tot zwijgen worden gebracht door de belangen van enkelen.” Hij riep journalisten op solidariteit met elkaar te hebben. En verwijzend naar debatten over de vraag of hij een journalist of een activist was, zei hij: “journalisten moeten activisten voor de waarheid zijn.”
De warme ontvangst die Assange kreeg van de Europese parlementariërs vormde een scherpe tegenstelling tot de reactie die hij in de Verenigde Staten heeft ontvangen. Het feit dat de volgende dag parlementsleden uit heel Europa, waaronder velen van de NAVO-bondgenoten van de Verenigde Staten, hebben gestemd om Assange tot voormalige politieke gevangene te verklaren en de Verenigde Staten op te roepen hun Spionagewet te wijzigen, laat zien hoezeer de Amerikaanse regering uit de pas loopt. heeft zich bij de rest van de wereld aangesloten bij de vervolging van Assange.
Voor miljoenen over de hele wereld was Assange een politieke gevangene, een journalist die het opnam tegen de enige overgebleven supermacht ter wereld door zijn duistere misdaden aan het licht te brengen, en die daarbij bijna alles verloor. De bevrijding van Assange was niet het resultaat van wettelijke bescherming van de mensenrechten, maar van de mondiale beweging die hem steunde.
Het vieren van de vrijheid van Assange is zeker belangrijk. Dergelijke overwinningen zijn te zeldzaam om niet van te genieten. Assange legde de verschrikkelijke misdaden uit de Amerikaanse oorlogen in Irak en Afghanistan en de ‘wereldwijde oorlog tegen het terrorisme’ bloot. Maar we worden nu geconfronteerd met nieuwe oorlogen met nieuwe misdaden. En de prijs voor het vertellen van de waarheid over hen wordt alleen maar hoger.
Bron: jacobin.com
