De nieuwe documentaire van Errol Morris heet Gescheidendat wordt beschouwd als een waarschijnlijke kanshebber voor de Academy Awards voor Beste Documentaire, werd gemaakt met het plan om het vóór de verkiezingen met het publiek te delen. Het belangrijkste doel van de film is om mensen te herinneren aan het wrede fiasco dat de hoeksteen vormde van het anti-immigratiebeleid van de regering-Trump tijdens zijn presidentschap: het met geweld scheiden van ouders van kinderen als afschrikmiddel tegen illegale immigratie langs de zuidgrens van de Verenigde Staten.
Trump maakt in een interviewfragment in de documentaire duidelijk dat hij van plan is het sadistische beleid nieuw leven in te blazen als hij wordt herkozen. En de puinhoop die zijn regering heeft veroorzaakt, is nog steeds bij ons. Volgens GescheidenNaar schatting ruim vierduizend gezinnen zijn voor het leven getraumatiseerd door de manier waarop kinderen werden weggevoerd en opgesloten. Zelfs peuters werden soms maandenlang in letterlijke kooien vastgehouden voordat het beleid werd vernietigd vanwege de publieke verontwaardiging en eventuele juridische stappen.
Maar er zijn nog steeds ruim duizend kinderen die nooit herenigd zijn met hun ouders. Omdat het beleid zo chaotisch ten uitvoer werd gelegd, de scheidingen in zo’n snel tempo en in zulke afschuwelijke aantallen plaatsvonden en het bijhouden van gegevens opzettelijk werd belemmerd, werd het later bijna onmogelijk om de ouders van bepaalde kinderen te lokaliseren.
Zoals een overheidsmedewerker die werkt voor het Office of Refugee Resettlement, belast met het herenigen van gezinnen, het verwoordt: “Als je een tweejarig kind vraagt hoe zijn moeder heet, zeggen ze: ‘Mam.’”
Momenteel te zien in theaters in zeer beperkte oplage, dat wil zeggen in New York City en Los Angeles, Gescheiden zal pas op grote schaal te zien zijn als het op 9 december, ruim een maand na de verkiezingen, op MSNBC in première gaat. Deze beslissing werd naar verluidt genomen “gedeeltelijk omdat NBC-bazen Donald Trump niet willen beledigen.”
Regisseur Morris heeft zijn grieven over de release op de publieke media geuit:
Dat [decision] vroeg Morris zich af, die suggereerde dat er politieke overwegingen achter die uitzending zaten in een post op X, en schreef: “Waarom wordt mijn film vóór de verkiezingen niet op NBC vertoond? Het is geen partijdige film. Het gaat over een beleid dat walgelijk was en dat niet nog een keer mag gebeuren. Trek uw eigen gevolgtrekkingen.”
De documentaire is gebaseerd op het non-fictieboek uit 2020 Gescheiden: Binnen een Amerikaanse tragedie door een van NBC’s eigen verslaggevers, Jacob Soboroff. NBC News Studios was een van de producenten van de film en Soboroff was een uitvoerend producent. Hij verschijnt in de film, geïnterviewd door Morris, en geeft aan hoe zijn berichtgeving en die van andere geselecteerde correspondenten op cynische wijze werden gebruikt om immigranten verder bang te maken en druk uit te oefenen op het Congres om het draconische beleid te steunen.
“Het schaden van de kinderen was een deel van het punt”, aldus Jonathan White, die naar voren komt als de boosste van de geïnterviewde overheidsfunctionarissen. Zijn afdeling, het Office of Refugee Resettlement, werd meegesleept in de handhaving van het beleid na een onderbreking in 2017, toen het programma om kinderen van hun ouders te scheiden liep zonder dat het publiek hiervan op de hoogte was of zelfs maar een officiële status had. White beweert: “Het gebeurde maandenlang voordat er enig beleid was om het te doen, en het gebeurde terwijl mijn eigen leiderschap volhield dat dit niet het geval was.”
Regisseur Morris spijkert bepaalde sleutelfiguren in de regering-Trump aan de muur die vermoedelijk nooit zouden instemmen met een interview. Eén daarvan is Kirstjen Nielsen, die waarnemend hoofd van het ministerie van Binnenlandse Veiligheid werd toen Elaine Duke plotseling werd afgezet. Zoals geïnterviewde Duke uitlegt, met een ironische glimlach bij haar uitleg, was ze te veel een “arbeiderstype” om te passen bij de favoriete aangestelden van Trump.
Morris geeft vervolgens een shot van Nielsen, blond, chic en slank, die eruitziet als een Fox-nieuwsanker. Ze bemoeit zich met het verachte beleid door erover te liegen in openbare interviews, met het argument dat de kinderen als vanzelfsprekend van hun ouders worden gescheiden wanneer de ouders worden opgesloten als illegale immigranten die de wet overtreden. Nielsen betoogt dat ‘business as usual’ het hele punt is van het nieuwe beleid van afschrikking door door de staat gecreëerde weeskinderen.
Maar Morris krijgt één onwetende idioot zover om in te stemmen met een interview: Scott Lloyd, een Trump-shill die is aangesteld om leiding te geven aan het Office of Refugee Resettlement terwijl het nieuwe beleid werd geïmplementeerd. Lloyd heeft duidelijk nog nooit een Errol Morris-film gezien voordat hij instemde met het interview, en het is een genot om hem te zien kronkelen wanneer hij wordt geconfronteerd met de beroemde ‘Interratron’ van de regisseur, een speciaal ontworpen camera die geïnterviewden een beeld geeft van Morris’ gezicht, waardoor ze zich in eerste instantie maar al te comfortabel, en dat wekt bij het publiek de indruk van meer oogcontact en directe betrokkenheid bij zijn documentaires. Lloyd stottert en schuift op zijn stoel en begint zich steeds ongemakkelijker te voelen onder de ondervraging van Morris, terwijl hij niet wegkomt met het herhalen van de saaie PR-verklaringen waarvoor hij duidelijk was ingehuurd.
White zegt over zijn voormalige baas: “Scott Lloyd is de meest productieve kindermisbruiker in de moderne Amerikaanse geschiedenis.”
Alleen al door de geschiedenis en de innerlijke werking van dit gruwelijke beleid bloot te leggen en de dreiging van de terugkeer ervan duidelijk te maken, krijgt deze film veel rechtvaardige kracht. Maar voor degenen die bekend zijn met Morris’ lange carrière in het maken van documentaires, moet worden toegegeven dat veel van zijn kenmerkende strategieën, die ooit zo dynamisch en meeslepend waren in de oude tijd van de film, Poorten van de hemel (1978), Vernon, Florida (1981), De dunne blauwe lijn (1988), Snel, goedkoop en uit de hand (1997), en De heer Death: De opkomst en ondergang van Fred A. Leuchter, Jr. (1999), worden steeds meer uit het hoofd geleerd.
In de jaren tachtig en negentig heeft Morris bijvoorbeeld geënsceneerde heropvoeringen nieuw leven ingeblazen, die in het vorige tijdperk van directe cinema en cinema verité verboten waren in documentaires. Morris gebruikte re-enactments op gedurfd expressieve manieren in films als De dunne blauwe lijnom de moeilijkheid over te brengen om achter de waarheid te komen en de noodzaak om door eindeloze zelfzuchtige leugens heen te werken om er zo dicht mogelijk bij te komen.
Maar binnen Gescheidenis de nu bekende re-enactmenttechniek geslonken tot de fantasieloze inhuur van twee acteurs (Gabriela Cartol en Diego Armando Lara Lagunes) om een representatieve moeder en kind te spelen die Guatemala ontvluchten naar de Verenigde Staten en uit elkaar worden gedwongen onder het nieuwe beleid van de Trump-regering. Vergeleken met de weerzinwekkende beelden van echte kinderen die verdoofd in kale kooien staan met dekens van zilverfolie, of de alleen-audio-opnames van echte peuters die hysterisch huilen en bespot worden door hun bewakers, verweven met gevoelloze officiële verklaringen van Trump-huurlingen, volgen de terugkerende scènes de Het lot van een fictieve moeder en zoon heeft veel minder impact.
Gescheiden bevat onheilspellende en kille Philip Glass-achtige muziek van de Schotse componist Paul Leonard-Morgan. Zoals altijd is de stijl van Morris formeel weelderig, waarbij hij opzettelijk zijn eigen constructie op de voorgrond plaatst, met een betoverende montage die de complexe draden van de reportage samenbrengt en deze verweeft tot een assertief gefilmd betoog. Degenen die op zoek zijn naar zogenaamd “neutrale, objectieve” documentairefilms – of beter gezegd, de filmmaakstijl die deze illusie het beste nabootst – moeten ergens anders zoeken.
Maar zelfs als Morris’ verbeeldingskracht als filmmaker versteent, is het onderwerp hier zo scherp actueel dat het de manier overwint waarop zijn formele inventiviteit formeel is geworden. Gescheiden verwijdert een stukje van dat vreemde geheugenverlies waar zoveel mensen last van hebben onder de druk van te veel vreselijke dingen die in geconcentreerde uitbarstingen gebeuren. Het was bedoeld om, indien mogelijk, de verkiezingen te ‘bemoeien’ door kiezers te herinneren aan een van Trumps meest wrede beleidsmaatregelen die hij belooft te herstellen. In plaats daarvan probeert NBC, door de film pas in december te laten zien, zich op een andere manier met de verkiezingen te bemoeien.
Bron: jacobin.com
