Op 7 oktober 2023 braken ruim 1.500 Palestijnse militanten de poorten van Gaza binnen, overweldigden meerdere militaire bases en raasden vervolgens door het zuiden van Israël. De operatie was schokkend vanwege haar stoutmoedigheid, het daaropvolgende bloedbad vanwege haar brutaliteit. Maar de omstandigheden die tot de Hamas-aanval leidden, bestonden al lang. Gaza is een stukje kustlijn dat tot de dichtstbevolkte gebieden op aarde behoort. Ongeveer 75 procent van de inwoners zijn vluchtelingen die uit hun huizen zijn verdreven om plaats te maken voor de staat Israël in 1948, en hun nakomelingen. Israël bezette de strook in 1967 en annexeerde het de facto zonder de rechten van het staatsburgerschap aan de inwoners uit te breiden. Nadat de Palestijnen in 1987 in opstand kwamen tegen het Israëlische militaire bewind (de eerste intifada), heeft Israël de opstand neergeslagen en vervolgens zijn greep op Gaza versterkt door middel van verschillende vormen van opsluiting. In 2004 zou het hoofd van de Israëlische Nationale Veiligheidsraad Gaza kunnen omschrijven als “een enorm concentratiekamp.” In januari 2006 won de Islamitische Verzetsbeweging Hamas de democratische verkiezingen in Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Israël en zijn bondgenoten reageerden door de bezette Palestijnse bevolking – die al de ‘ergste economische depressie in de moderne geschiedenis’ doormaakt – te onderwerpen aan ‘mogelijk de meest rigoureuze vorm van internationale sancties die in de moderne tijd zijn opgelegd’. Nadat Hamas het jaar daarop de controle over Gaza had geconsolideerd, draaide Israël de schroeven nog verder aan, terwijl het Gaza onder een belegering plaatste die sindsdien met verschillende mate van intensiteit is afgedwongen.
De belegering vernietigde de economie van Gaza en bracht de bevolking in armoede. “Het idee is om de Palestijnen op dieet te zetten,” legde een hoge Israëlische functionaris uit, “maar niet om ze van de honger te laten sterven.” Het werkloosheidscijfer steeg tot “waarschijnlijk het hoogste ter wereld”, vier vijfde van de bevolking werd gedwongen afhankelijk te zijn van humanitaire hulp, driekwart werd afhankelijk van voedselhulp, meer dan de helft kreeg te maken met “acute voedselonzekerheid”, één op de tien kinderen bleven achter door ondervoeding en ruim 96 procent van het drinkwater werd onveilig voor menselijke consumptie.
Het hoofd van het VN-agentschap voor Palestijnse vluchtelingen, UNRWA, merkte dat in 2008 op
Gaza staat op de drempel om het eerste gebied te worden dat opzettelijk wordt teruggebracht tot een staat van bittere armoede, met medeweten, berusting en – sommigen zouden zeggen – aanmoediging van de internationale gemeenschap.
De VN waarschuwden in 2015 dat de cumulatieve impact van deze veroorzaakte ‘humanitaire implosie’ Gaza binnen een half decennium ‘onleefbaar’ zou kunnen maken. De Israëlische militaire inlichtingendienst was het daarmee eens, terwijl een daaropvolgende analyse van de VN de projectie te optimistisch oordeelde.
Lang vóór oktober 2023 had Israël Gaza dus veranderd in wat het was Econoom een ‘menselijke vuilnisbelt’ genoemd, de Ha’aretz redactieraad – een ‘getto’, het Internationale Comité van het Rode Kruis – een ‘zinkend schip’. Het had Gaza teruggebracht tot wat de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN een ‘giftige sloppenwijk’ noemde, waarin ruim twee miljoen mensen ‘opgesloten zaten’. . . van geboorte tot dood.” Een Israëlische officier gestationeerd aan de grens met Gaza distilleerde zijn missie daar: “geen ontwikkeling, geen welvaart, alleen humanitaire afhankelijkheid.” Hij zou eraan toegevoegd kunnen hebben, voor altijd.
Velen in Gaza deelden deze visie op hun toekomst niet, en daarom vond Israël het verstandig om hen periodiek af te slachten – wat Israëlische functionarissen “het gras maaien” noemden. Sommige van deze aanvallen waren een reactie op verzet dat uit Gaza kwam; gewapend, zoals toen Hamas in mei 2021 projectielen op Israël afvuurde na de invasie van kolonisten in bezet Oost-Jeruzalem, of ongewapend, zoals begin 2018, toen Palestijnen geweldloos demonstreerden langs de omheining van Gaza – tientallen werden gedood en duizenden gewond door Israëlische sluipschutters die aan de andere kant opgesteld stonden kant. Maar de meest verwoestende offensieven van Israël, in 2008, 2012 en 2014, werden ingegeven door bredere politieke doelstellingen: het aanwakkeren van angst in de Arabische wereld en het dwarsbomen van de “vredesoffensieven” van Hamas, die de afwijzende diplomatieke houding van Israël – de weigering om zich terug te trekken uit Israël – dreigden te ondermijnen. Palestijns grondgebied in ruil voor vrede – onhoudbaar. Alleen al bij de aanval van 2014 werden in Gaza ongeveer 1.600 burgers gedood, waaronder 550 kinderen, en werden achttienduizend huizen verwoest.
Uitzetting. Annexatie. Belegering. Bloedbad. Onrecht gelaagd op onrecht, wreedheid die de wreedheid verergert, gesedimenteerde wreedheid die in totaal neerkomt op een kolossale misdaad tegen de menselijkheid – culminerend in de blokkade en het bombardement van een vluchtelingenbevolking, opgesloten in een concentratiekamp, waarvan de helft kinderen waren. Het zou verrassend zijn als lijden van deze ernst een recept zou zijn voor stabiliteit op de lange termijn. Israëlische functionarissen wisten dat de “humanitaire toestand in Gaza” “geleidelijk verslechterde” – dit is de beoogde uitkomst van het Israëlische beleid – en konden voorspellen dat “als het ontploft, het in de richting van Israël zal zijn.” Maar blijkbaar geloofden ze dat door ‘tussen’ te oscilleren [military] operaties en het bieden van dat niveau van hulp aan Gaza” dat voldoende is om de volledige “instorting” ervan te voorkomen, zouden de Palestijnse uitbarstingen binnen aanvaardbare grenzen kunnen worden gehouden. Hamas zal “van tijd tot tijd in opstand komen en ons aanvallen”, erkende de voormalige nationale veiligheidsadviseur van Israël in 2018, maar “[i]Het kan ons geen echte schade toebrengen.’ Hoewel de timing, de omvang en het karakter van de aanval van 7 oktober al een schok waren, was het feit dat mensen in Gaza op een gegeven moment en op de een of andere manier zouden toeslaan niet alleen voorspelbaar, maar ook ingeprijsd in het Israëlische conflictbeheersingsbeleid. Een voormalige plaatsvervanger van Israëls nationale veiligheidsadviseur vond in de door Hamas geleide aanval geen bewijs van de irrationele barbaarsheid van de Gazanen, maar een bevestiging van een historisch universeel gegeven: “Uiteindelijk zullen de onderdrukten in opstand komen tegen hun onderdrukker.”
Als de ‘grondoorzaken’ van de catastrofe in Gaza bekend zijn, en als de toevlucht tot terrorisme door zowel Israël als Hamas voldoende precedent heeft, markeren vier cruciale aspecten van de huidige crisis toch een vertrekpunt:
Eerstis er sprake van een radicale intensivering van de omvang van de dood en vernietiging die wordt aangericht. De autoriteiten in Israël melden dat door Hamas geleide militanten op 7 oktober ongeveer 1.200 mensen hebben gedood, waaronder meer dan achthonderd burgers, en nog eens 250 mensen hebben gegijzeld. Dit betekent dat Palestijnse militanten op één dag meer Israëlische burgers hebben gedood dan Israëli’s tijdens de gehele Tweede Intifada (inclusief de bloedige zelfmoordaanslagen).
Als vergelding voor de Hamas-operatie en het bloedbad heeft Israël Gaza in een huilende woestenij veranderd. Sinds 7 oktober hebben Israëlische strijdkrachten ruim 21.000 mensen gedood, waaronder ruim 7.700 kinderen. Dat zijn bijna evenveel kinderen als er de afgelopen drie jaar samen in alle conflictgebieden ter wereld zijn omgekomen. Ziekenhuizen in Gaza ontwikkelden het acroniem “WCNSF” – Wounded Child No Surviving Family – toen honderden uitgebreide gezinseenheden werden weggevaagd. Bijna 85 procent van de bevolking is intern ontheemd. Meer dan 60 procent van de huizen is beschadigd of vernield. Noord-Gaza is nu “een onbewoonbaar maanlandschap” nadat grote delen van het grondgebied zijn weggevaagd. “Beit Hanoun is niet alleen dood”, zegt een correspondent De wereld gerapporteerd in november, verwijzend naar een noordelijke stad. “Beit Hanoun bestaat niet meer.” In wat misschien wel een primeur was in de annalen van de moderne oorlogsvoering, hebben Israëlische strijdkrachten systematisch ziekenhuizen aangevallen terwijl ze de “gezondheidsinfrastructuur” van Gaza ‘volledig uitwist’. Tegelijkertijd richtte Israël zich op water- en rioleringsvoorzieningen en gebruikte het “uithongering van burgers als oorlogsmethode” omdat het de levering van voedsel, brandstof, water, medicijnen en elektriciteit aan de gehavende enclave verhinderde. Het is onvermijdelijk dat de helft van de bevolking van Gaza nu met “ernstige honger” wordt geconfronteerd, terwijl ziekte en gebrek aan medische behandeling het dodental met “veelvouden” dreigen te verhogen.
Secondeweerspiegelt deze toename van het geweld een verschuiving in de strategie van Israël. Vóór 7 oktober probeerde Israël zijn conflict met de Palestijnen te beheersen door economische ‘wortels’ naast militaire ‘stokken’ in te zetten om het Palestijnse verzet te coöpteren en af te schrikken. Op de Westelijke Jordaanoever kwamen veel Palestijnen om een materiële investering in de status quo te verwerven. De nadruk in Gaza lag meer op de ‘stokken’ – die periodieke bloedvergieten – maar ook daar was een klasse van profiteurs gestold, zelfs onder de harde blokkade. Cruciaal was dat Israëlische planners in de jaren voorafgaand aan 2023 dachten dat Hamas voorrang zou geven aan de controle over een gebied en het vermogen om het te regeren boven weerstand. De verantwoordelijkheid van Hamas voor het verlenen van openbare diensten in Gaza, samen met zijn afhankelijkheid van Israël voor toegang tot de middelen die nodig zijn om aan deze verplichting te voldoen, zou de beweging ertoe aanzetten de gewapende strijd op te geven en zich te berusten in de overkoepelende controle van Israël.
De aanval van 7 oktober was een nadrukkelijke weigering van deze rol. Hamas zou niet nog een Palestijnse Autoriteit worden, die namens Israël toezicht zou houden op onrechtmatig geannexeerd Palestijns gebied. Zelfs toen de Hamas-aanval Israëls ‘conflictbeheersing’ tot een dode letter maakte, gaf de ongekwalificeerde steun aan Israël door de Verenigde Staten en de EU in haar kielzog Israël een kans om “de situatie te veranderen. . . strategische realiteit” in Gaza. De Israëlische strategie verschoof dienovereenkomstig van het maaien van het gazon in Gaza naar het zouten van de aarde; van het voortdurend uitstellen van de Gaza-kwestie naar het definitief oplossen ervan. Met dit doel voor ogen heeft Israël systematisch de voorwaarden voor beschaving in Gaza vernietigd en getracht het gebied onbewoonbaar te maken, terwijl het tegelijkertijd de invloed van de VS heeft gemobiliseerd om Egypte ervan te overtuigen massa’s vluchtelingen uit Gaza op te nemen. De weigering van Egypte en andere Arabische staten om samen te werken, samen met de toenemende internationale druk om de humanitaire ramp te beperken, heeft Israël er mogelijk van weerhouden deze maximale doelstellingen te bereiken. Maar nu de helft van Gaza in puin ligt, de helft van de bevolking in een steeds kleiner wordende zuidelijke sector is gepropt en Hamas militair nog niet is overwonnen, blijft het volkomen onduidelijk hoe een levensvatbare ‘day after’ eruit zou kunnen zien.
Derdekan het conflict nu in een nulsomfase terecht zijn gekomen. Het reguliere Palestijnse leiderschap streeft al tientallen jaren naar een tweestatenoplossing voor het conflict, terwijl ook Hamas, na zijn verkiezing in 2006, dit probeerde te bereiken. Intussen eindigden eerdere escalaties in Gaza met het vooruitzicht, ook al werd dat nooit werkelijkheid, dat het beleg zou worden opgeheven en de mogelijkheid, hoe klein ook, dat er op de een of andere manier een levenswijze gevonden zou kunnen worden. Maar het is moeilijk voor te stellen dat een Israëlische regering na 7 oktober met Hamas zal onderhandelen over iets substantieels dat belangrijker is dan een uitwisseling van gevangenen. Hamas van zijn kant is wellicht niet langer bereid om naast de staat Israël te bestaan. Aan de ene kant zal de Israëlische uitroeiingsoorlog de bitterheid en woede in Gaza, die toch al aanzienlijk was, vertienvoudigd hebben. Aan de andere kant, als Hamas zich eerder had verzoend met het bestaan van Israël als een onveranderlijke realiteit, zou de ernst van Israëls operationele en inlichtingenmislukkingen op 7 oktober, samen met de indrukwekkende militaire prestaties van Hamas, hen ervan kunnen hebben overtuigd dat de nederlaag van Israël een optie is.
EindelijkOok al lijkt er op de korte termijn weinig vooruitzicht te bestaan dat de vrede wortel zal schieten in de verschroeide bodem van Gaza, toch zijn elders zaden van hoop ontsproten, terwijl een solidariteitsbeweging van ongekende omvang en kracht ter verdediging van Gaza opkwam. In West-Europa en Noord-Amerika zijn week na week massale demonstraties gemobiliseerd tegen de aanval van Israël. Progressieve joden vormen de militante voorhoede. In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië steunt de publieke opinie een onmiddellijk staakt-het-vuren in Gaza, ook al heeft geen enkele grote politieke partij dit standpunt onderschreven. En midden in het hart van het politieke establishment, van de Europese Unie tot het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken en het Witte Huis, hebben honderden functionarissen hun carrière op het spel gezet om een einde te eisen aan de medeplichtigheid aan de oorlogsmisdaden van Israël. Gaza is een symbool geworden voor onrecht, ongelijkheid en de hypocrisie van de macht, en rond dit symbool kan het sprankje van een Nieuwe Internationale worden bespeurd. Als de catastrofe in Gaza zo breed weerklank vindt, vooral onder jongeren, kan dat komen doordat in dit tijdperk van gapende ongelijkheid, uitgeholde democratie en een toekomstloze toekomst die wordt begrensd door economische stagnatie en klimaatcrisis, de mondiale “99 procent” Het lot van de Gazanen is een extreme versie van hun eigen situatie.
Bron: jacobin.com
