Michel Barnier heeft geen mandaat om “terug te draaien wat er sinds 2017 is bereikt”, vertelde Emmanuel Macron deze week aan bondgenoten, toen er een breuk ontstond tussen de president en zijn nieuwe premier. Op 5 september had Macron Barnier als regeringsleider benoemd, in een keuze die de grootste macht in het parlement, het linkse Nouveau Front Populaire (NFP), negeerde. Maar amper twee weken later zijn de relaties tussen Macrons naaste bondgenoten en de nieuwe premier al begonnen te bekoelen.
Nadat de vervroegde verkiezingen van deze zomer een grote nederlaag voor de president opleverden, bood de keuze voor Barnier — een lid van de centrumrechtse Républicains — Macron een route om de controle over de Nationale Assemblee te behouden. Gezien de zwakte van Barnier’s partij, die slechts 47 parlementsleden in het lagerhuis telt, zal de nieuwe premier gedwongen worden om in de pas te lopen met de 166 parlementsleden die het blok vormen dat Macron in het vorige parlement steunde. Dit betekent dat een deel van de Macronistische ministers behouden moet blijven en, nog belangrijker, dat de agenda van de president behouden moet blijven.
Maar de afgelopen week leken de regeringsonderhandelingen tussen de Macronisten en de nieuwe premier een wending ten kwade te nemen. Leiders van de partij van de president in het parlement, Ensemble pour la République, uitten hun zorgen dat Barnier hen uit de topposities in het kabinet duwde en de machtigste posten reserveerde voor mede-Republicains. In een naar verluidt gespannen vergadering op 17 september verwierp Macron de voorlopige lijst — nog onbekend bij de pers — die Barnier voor zijn kabinet had voorgesteld.
Naast de personele meningsverschillen begonnen Macron en zijn bondgenoten al snel te waarschuwen voor zogenaamd onoverkomelijke beleidsverschillen met Barnier. Ze zeiden met name dat de premier het risico liep een van hun rode lijnen te overschrijden: het verhogen van belastingen. Bij het rapporteren van hun onderhandelingen met Barnier uitten vertrekkende ministers en Macronistische parlementsleden hun frustraties dat de premier maatregelen overweegt om de staatsinkomsten te verhogen. Hoewel er geen concrete details van Barniers vermeende plannen naar boven zijn gekomen, beweerde de nieuwe premier in een interview op 6 september op TF1 dat hij tijdens de komende onderhandelingen over de begroting voor 2025 geen maatregelen zou uitsluiten om “meer fiscale rechtvaardigheid” te garanderen. Deze woensdag leken de spanningen over te koken, met rechtse dagbladen Le Figaro zelfs werd gespeculeerd dat het doek voor Barnier al zou vallen.
Dat mocht niet gebeuren, niet verrassend. Donderdag sloten de Macronisten en Barnier een deal over wat een kabinet van achtendertig leden moet worden. Van de zestien volledige ministeriële portefeuilles zijn er zeven gereserveerd voor Macrons partij en drie voor de Républicains, waarmee het verschil met de andere centristische formaties in de regeringscoalitie wordt gesplitst. In totaal komen zelfs al deze krachten neer op ongeveer 235 parlementsleden, ruim onder de 289 die nodig zijn voor een absolute meerderheid. De volledige details van de regering worden naar verwachting zondag vrijgegeven. Op 1 oktober wordt Barnier verwacht voor zijn eerste toespraak tot de Nationale Assemblee, waarin hij de beleidsstandpunten van zijn regering zal uiteenzetten. Traditioneel wordt die toespraak gevolgd door een vertrouwensstemming, die tot nu toe alleen de linkse NFP heeft beloofd te verwerpen.
De opflakkering van deze week over belastingverhogingen was waarschijnlijk een bijzaak van de onderlinge strijd over ministeriële benoemingen. Toch is de ophef die zelfs door de geruchten bereidheid om belastingen te verhogen is een herinnering aan de echte obstakels om de financiële problemen van Frankrijk aan te pakken. Deze variëren van de structurele uitputting van economische groei tot chronisch ondergefinancierde publieke diensten.
De ruzie tussen Barnier en de Macronisten komt op het moment dat de nieuwe premier voor de ontmoedigende taak staat om een begroting voor 2025 op te stellen en een begroting voor 2024 op te ruimen die resulteerde in een tekort dat tientallen miljarden euro’s groter was dan verwacht. Barnier miste de deadline van 13 september om een werkende versie van de begroting voor 2025 in te dienen bij de auditautoriteiten van het land — en gaf deze bijna een week later vrij onder druk van de oppositie. De documenten, die uiteindelijk op 19 september werden ingediend, onthulden dat het ministerie van Defensie de mogelijke winnaar is van nieuwe begrotingsallocaties. Het ministerie van Werkgelegenheid staat voor de grootste bezuinigingen, die waarschijnlijk van invloed zijn op zaken als jobtraining en leerlingprogramma’s.
Volgens de grondwet moet de regering uiterlijk 1 oktober een voorlopig ontwerp van de begroting indienen. Het kantoor van de premier heeft echter aangegeven dat ook die deadline gemist zou kunnen worden, gezien de moeilijkheid om een regering te vormen uit de uiteenlopende krachten in de Nationale Assemblee.
“Er is een machtsstrijd gaande tussen de Macronisten en de Républicains,” zei Nathalie Oziol, een parlementslid van France Insoumise uit Montpellier. “We betalen de prijs voor de situatie waarin Macron ons allemaal heeft gebracht door Lucie Castets niet te benoemen [the NFP’s candidate] als premier deze zomer. In plaats daarvan wendde hij zich tot een van de kleinste partijen in de Nationale Assemblee.”
Oziol vermoedt dat Barniers vermeende belastingverhogingen meer zullen betekenen dan alleen een schijnvertoning voor bezuinigingen, die de werkelijke last van de begroting van 2025 zullen dragen. “We willen allereerst weten wat dat precies zou betekenen,” vertelde ze Jacobijn“En niet in dit grijze gebied blijven hangen, waar de weg vooruit van het land wordt bepaald door een strijd tussen partijen.”
Het goedkeuren van een begroting zal waarschijnlijk de belangrijkste strijd in het parlement zijn deze herfst — en is ook de belangrijkste reden voor Barniers nominatie. Door te kiezen voor een figuur uit het centrumrechts, was Macrons prioriteit om de NFP te blokkeren, wiens platform de belofte omvat om zijn verhoging van de pensioenleeftijd in 2023 in te trekken en de belastingverlagingen voor bedrijven en grote vermogens sinds Macrons verkiezing zeven jaar geleden terug te draaien. De president schakelde Barnier in om die erfenis intact te houden, ten koste van nauwere banden met de Républicains — en een regering die waarschijnlijk alleen zal overleven als de partij van Marine Le Pen zich onthoudt van stemming over censuur.
Alle tekenen wijzen nu op een zware reeks bezuinigingen. Bovenop de retroactieve bezuinigingen ter waarde van ruim € 25 miljard om de onverwachte stijging van het tekort in 2024 te compenseren, had de vertrekkende minister van Financiën Bruno Le Maire plannen opgesteld voor € 20 miljard aan verdere bezuinigingen voor 2025. Zijn conceptplan riep ook op tot een licht aangescherpte windfall tax voor energiebedrijven en nieuwe vergoedingen voor aandeleninkopen door bedrijven. Hoewel Barnier wanhopig was om een figuur van het centrumlinks in zijn kabinet te lokken en daarmee zijn claim te versterken dat hij een regering van “nationale eenheid” vertegenwoordigt, zal hij waarschijnlijk slechts minimale stappen ondernemen om de belastinginkomsten te verhogen.
De afgelopen maanden hebben een heleboel internationale organisaties en binnenlandse instanties alarm geslagen over het begrotingstekort van Frankrijk, dat in 2024 5,1 procent bedroeg. In juni heeft de Europese Unie Frankrijk onderzocht omdat het de doelstelling van het blok van 3 procent tekort-bbp-ratio heeft overtreden, die Macron en zijn bondgenoten hebben beloofd tegen 2027 weer te bereiken. Als serieuze belastingverhogingen van de baan zijn, dan moet het leeuwendeel van die verkrapping komen uit draconische bezuinigingen op de publieke dienstverlening, wat waarschijnlijk de toch al krappe scholen en ziekenhuizen zal treffen.
Een belangrijk deel van de toename van het Franse tekort sinds 2020 is het gevolg van de uitgavenpakketten als reactie op de COVID-19- en energiecrisis — een tekortuitbreiding die nu wordt ingeperkt. Maar het weerspiegelt ook de hand-outs aan de superrijken en bedrijven in de afgelopen zeven jaar. Deze omvatten de intrekking van de ISF (Solidarity Tax on Wealth) in 2017, een verlaging van de vennootschapsbelastingen van 33 naar 25 procent, een vlaktaks van 30 procent op vermogenswinst en andere verlaagde kosten. In zijn afscheidstoespraak op 12 september bij het ministerie van Financiën vierde Le Maire de inkomstenverlagingen die sinds 2017 zijn doorgevoerd, waarvan hij beweert dat ze neerkwamen op € 55 miljard aan verlaagde belastingen. “Frankrijk mag niet achteruitgaan op het gebied van belastingen”, zei Le Maire, de langstzittende minister van het Macron-tijdperk.
“Het is niet langer houdbaar. Het is een raadsel hoe Bruno Le Maire dit zo lang heeft kunnen volhouden,” zei Layla Abdelké Yakoub van Oxfam Frankrijk, die hoofdauteur is van het recente rapport van de NGO over mazen in de Franse belastingwetgeving:
Er zou een moment moeten komen waarop we zeggen: “We hebben gewoon meer geld nodig om onze publieke diensten draaiende te houden.” Zonder zelfs maar de vraag van de groene transitie te stellen, hebben we meer geld nodig. En dan hebben we het nog niet eens over de vraag van tekorten.
De linkse NFP is vandaag de dag het enige blok in het parlement dat een koerswijziging aanbiedt. Naast het herstellen van belastingverlagingen uit het Macron-tijdperk zoals de ISF, willen de linkse partijen de verplichtingen op de grootste vermogens uitbreiden, de code progressiever maken door hogere belastingschijven toe te voegen en klimaatgerichte belastingen invoeren. Een bijgewerkte ISF-belasting, gewogen voor koolstofvoetafdrukken, zou leiden tot € 17,6 miljard aan nieuwe inkomsten, aldus Oxfam Frankrijk.
De schuldenlast van Frankrijk heeft “minder te maken met een toename van de uitgaven dan met een daling van de inkomsten”, vertelde Oziol, parlementslid voor France Insoumise. Jacobijn“We moeten aanvullende financieringsbronnen vinden, of dat nu het belasten van onverwachte winsten en financiële overgangen is of het opnieuw invoeren van de ISF-vermogensbelasting.”
Oxfam’s veelbesproken rapport van 17 september boort de zaak voor hogere belastingen aan, met name op grote landgoederen en erfenissen. In de komende decennia, zo waarschuwt het, zal er een dramatische overdracht van rijkdom plaatsvinden, aangezien de grootste fortuinen van de rijkste generatie babyboomers worden doorgegeven aan hun opvolgers. Maar dankzij de wankele staat van de belastingwetgeving, vol met mazen en afschrijvingen, daalt de 45 procent heffing die van toepassing zou moeten zijn op erfenissen boven de € 1,8 miljoen gemiddeld naar 10 procent. Alles bij elkaar genomen beweert het rapport dat meer dan € 160 miljard die in de komende overdracht in de staatskas zou moeten belanden, verloren zal gaan.
Ondertussen zijn de meeste krachten in het parlement tegen elk gesprek over nieuwe belastingen. De Macronisten, de rechtse Républicains (Barniers partij) en Marine Le Pens Rassemblement National hebben allemaal rode lijnen getrokken rond verhoogde belastingverplichtingen. Hoewel Barnier een begroting voor 2025 door de Nationale Assemblee kan dwingen door artikel 49.3 van de grondwet in te roepen, zou hij dan de stilzwijgende steun van Le Pen nodig hebben om de motie van wantrouwen die vrijwel zeker zou volgen, te verslaan. Haar partij wacht op raadpleging van de conceptbegroting voordat ze een standpunt inneemt.
Franse opiniepeilingen worden vaak gebruikt om een diepe publieke terughoudendheid te tonen over hogere belastingen. Deze zorgen worden grotendeels ingegeven door de angst dat nieuwe lasten op de werkende klasse en de middenklasse zouden vallen — de veronderstelling is dat ze niet zo zijn ontworpen dat ze de rijkste huishoudens en grotere bedrijven als doelwit hebben.
“Als je mensen expliciet vraagt of ze voorstander zijn van het opnieuw invoeren van de vermogensbelasting, zal de meerderheid ‘ja’ zeggen”, vertelde Abdelké Yakoub. Jacobijn. “Als je ze vraagt of ze voorstander zijn van een belasting op de superwinsten van multinationals, zullen ze ook ‘ja’ zeggen. Maar als je grootse toespraken houdt tegen het verhogen van belastingen in het algemeen, of over hoe het in Frankrijk al te moeilijk is, en over hoe belastingen een soort afpersing zijn en daarom niet verhoogd moeten worden, zullen ze het ook met je eens zijn.” Toch verbleken deze tegenstrijdigheden in vergelijking met de impasse in de Nationale Assemblee.
Bron: jacobin.com
