Een federale zaak De zaak die tegen een militaire aannemer was aangespannen door drie Iraakse mannen die in 2003 in de Abu Ghraib-gevangenis waren vastgehouden, werd deze week voor de tweede keer berecht. De aanklagers beschuldigen het in Virginia gevestigde CACI, dat door de Amerikaanse regering was ingehuurd om ondervragingsdiensten te verlenen, ervan bij te dragen aan de marteling van gevangenen in de Iraakse gevangenis. Het proces zal naar verwachting vier tot vijf dagen duren.
Na zestien jaar juridisch getouwtrek – en meer dan twintig pogingen van CACI om de zaak te seponeren – begon het nieuwe proces woensdag voor de Amerikaanse districtsrechtbank voor het oostelijke district van Virginia, waarbij de zaak werd opgepakt die een rechter in april nietig verklaarde; de jury zat na ruim een week beraadslagen vast.
Verontrustende beelden van glimlachende Amerikaanse soldaten die poseerden naast mishandelde gevangenen in Abu Ghraib schokten de wereld halverwege de jaren 2000, maar de procedure in april was de eerste keer dat een Amerikaanse jury rechtstreeks de claims hoorde die waren ingediend door mensen die in de beruchte gevangenis werden vastgehouden.
De drie Iraakse mannen – een journalist, een directeur van een middelbare school en een fruitverkoper – spraken eerder dit jaar via een videoconferentie in de rechtbank over hun ervaringen met het bedreigen met honden, het blootstellen aan elektrische schokken en het uittrekken van hun kleding. Asa’ad Hamza Hanfoosh Al-Zuba’e, die van 2003 tot 2004 in Abu Ghraib gevangen zat, zei dat hij geloofde dat de mensen die hem uitkleedden en zijn geslachtsdelen aanraakten, burgerofficieren waren op basis van hun kleding. “Ik schaamde me zwaar. Ik huilde, ik schreeuwde”, zei hij tegen de jury. Al-Zuba’e beschuldigde burgerofficieren er ook van te hebben gedreigd zijn vrouw te verkrachten.
Het komt zelden voor dat mensen die de Amerikaanse regering hebben aangeklaagd wegens mensenrechtenschendingen die verband houden met de ‘oorlog tegen het terrorisme’, een rechtszaak krijgen, omdat het Hooggerechtshof een precedent heeft geschapen dat het voor de regering gemakkelijker maakt om zaken wegens vermeende bezorgdheid over de nationale veiligheid te verwerpen. “CACI heeft alle denkbare juridische uitdagingen opgeworpen”, zegt Shirin Sinnar, hoogleraar rechten aan Stanford University. “Het zijn vaak de procedurele hindernissen die de dood van zaken veroorzaken. De meeste mensen die krachtige beweringen hebben over het ondergaan van marteling, krijgen nooit een dag voor de rechtbank.”
De eisers, vertegenwoordigd door het Center for Constitutional Rights, hebben in 2008 een rechtszaak aangespannen op grond van het Alien Tort Statute. Deze wet staat niet-burgers toe om zaken waarbij sprake is van duidelijke schendingen van het internationaal recht, zoals marteling, voor te leggen aan een Amerikaanse federale rechtbank als er een substantiële band met de VS bestaat. Ook al heeft het Hooggerechtshof de reikwijdte van deze wet meerdere keren beperkt, de zaak tegen CACI heeft overleefd. In 2018 oordeelde rechter Leonie Brinkema dat de eisers voldoende bewijs hadden om de zaak voor de rechter te laten komen. Sinnar merkt op dat Brinkema in dit soort zaken niet altijd de kant van de eiser kiest, maar dat zij de regering ook in het ongelijk heeft gesteld als deze claims op het gebied van de nationale veiligheid naar voren brengt. ‘Ze is bereid dat in twijfel te trekken’, zegt ze. “Dat kan hier van belang zijn.”
CACI heeft zich gebaseerd op een ‘geleende dienaar’-verdediging om te suggereren dat het Amerikaanse leger toezicht hield op het gedrag van de ondervragers en uiteindelijk verantwoordelijk was voor het gedrag in Abu Ghraib. De defensie-aannemer heeft ook betoogd dat er geen definitief bewijs is dat CACI-personeel de drie Iraakse mannen heeft misbruikt – en dat het Amerikaanse soldaten kunnen zijn die de misstanden hebben begaan.
De aanklagers beweren dat zelfs als dit het geval zou zijn, civiele ondervragers van CACI hebben deelgenomen aan een samenzwering met soldaten om gedetineerden te misbruiken als een manier om hen “zachter te maken” voor ondervraging. Ze baseren zich gedeeltelijk op een rapport uit 2004 van majoor-generaal Antonio Taguba over beschuldigingen van mishandeling van gedetineerden in Abu Ghraib; Taguba identificeerde in 2003 “talrijke incidenten van sadistische, flagrante en moedwillige criminele misstanden” en merkte specifiek op dat de militaire inlichtingendienst en CACI-ondervragers de militaire politie de opdracht gaven “de voorwaarden te stellen” voor de ondervragingen van gedetineerden.
In de openingsverklaringen van woensdag maakten beide partijen ruzie over wie verantwoordelijk was voor het gedrag van de aannemers: het leger of CACI. Een advocaat van het Center for Constitutional Rights beweerde dat CACI “een oogje dichtkneep” voor het wangedrag van zijn werknemers om een contract van 31 miljoen dollar met de Amerikaanse overheid te beschermen. Een vertegenwoordiger van CACI benadrukte dat het leger elk aspect van het werk van de CACI-ondervragers controleerde.
Stjepan Meštrović, hoogleraar sociologie aan de Texas A&M University en getuige-deskundige in meerdere krijgsraden van soldaten die in Abu Ghraib dienden, merkt op dat het bepalen van de verantwoordelijkheid moeilijk is omdat de leiding van de gevangenis geen traditionele structuur had. “Er was niet één commandostructuur”, zegt hij. “Niemand weet waar de civiele aannemers binnen de commandostructuur vallen. Dat is het juridische probleem.”
Desondanks stelt Sinnar dat civiele aannemers nog steeds aansprakelijk moeten worden gesteld. “Je kunt niet zomaar zeggen dat je bevelen opvolgde, terwijl iedereen zou moeten weten dat het immoreel en onwettig is”, zegt Sinnar. “Ik denk niet dat dit soort verdediging steek houdt als de beschuldigingen van wat ze deden zo flagrant zijn.”
Dit is niet de eerste keer dat een defensie-aannemer wordt aangeklaagd in verband met zijn werk in Abu Ghraib. In 2013 betaalde Englity, voorheen bekend als L-3 Services Inc., meer dan $ 5 miljoen als schikking aan 71 voormalige gevangenen die werden vastgehouden in Abu Ghraib en andere door de VS beheerde detentiecentra in Irak.
Meštrović benadrukt dat de focus op civiele aannemers slechts een klein deel uitmaakt van wat er in Abu Ghraib gebeurde.
“Ze straften alleen de zogenaamde paar rotte appels. Ze gingen niet achter de appelboomgaard aan.”
“Er waren tientallen agenten en anderen die erbij betrokken waren en niet werden gestraft”, zegt hij. “Ze straften alleen de zogenaamde paar rotte appels. Ze gingen niet achter de appelboomgaard aan.” Slechts een tiental Amerikaanse soldaten werden veroordeeld in verband met mishandeling van gevangenen in Abu Ghraib. Een in 2008 uitgebracht rapport van de Senaat suggereerde dat de verantwoordelijkheid even groot was als die van voormalig minister van Defensie Donald Rumsfeld en andere hoge Amerikaanse functionarissen.
Toch zou Al Shimari v. CACI een zekere mate van verantwoordelijkheid kunnen bieden. Suhail Najim Abdullah Al Shimari, die in 2003 een maand werd vastgehouden, zei tijdens het proces in april dat hij zo erg was gestikt en geslagen dat hij tanden verloor. Hij heeft nog steeds last van hoofdpijn en hallucinaties – en beweert dat dit niet gebeurde vóór zijn verblijf in Abu Ghraib.
Ook al zijn er twintig jaar verstreken sinds de schade waarmee de eisers te maken kregen, “het is niet zo dat deze dingen verdwijnen”, zegt Sinnar. “Het krijgen van een dergelijke erkenning in een rechterlijke beslissing kan helpen bij de genezing van mensen.”
Bron: theintercept.com
