Er is niets onvermijdelijks aan de opkomst van extreemrechts, dat op 7 juli opnieuw met overweldigende meerderheid door de Franse kiezers werd afgewezen. Gisteravond zorgde de linkse alliantie Nouveau Front Populaire (NFP) voor een historische verrassing bij de vervroegde Franse parlementsverkiezingen. Bij de tweede ronde van de verkiezingen van zondag werd het de grootste blok in de nieuwe Nationale Vergadering.
Een alliantie van partijen die nog geen maand geleden in allerijl werd samengesteld, de NFP, doorbrak de verwachtingen van een aanstaande overwinning voor Marine Le Pens Rassemblement National. Na de ontbinding van de Nationale Vergadering op 9 juni, zou president Emmanuel Macron nu gedwongen kunnen worden tot een regerings-‘samenwoning’ met een oppositiekabinet. Leiders van de NFP — die France Insoumise, de Parti Socialiste, Les Écologistes en de Parti Communiste Français verenigt — eisen het recht om de volgende regering te vormen en hun gemeenschappelijke programma voor ‘breuk’ met het Macron-tijdperk toe te passen. Het platform van de NFP, dat medio juni werd onthuld, omvat een intrekking van Macrons zeer impopulaire pensioenhervorming van 2023, herverdeling van rijkdom, investeringen in openbare diensten en de erkenning van de Palestijnse staat.
“Onze mensen hebben het ergste scenario duidelijk afgewend. Vanavond heeft het Rassemblement National nog lang niet de absolute meerderheid die deskundigen amper een week geleden voorspelden,” zei een juichende Jean-Luc Mélenchon, enkele minuten na de publicatie van de eerste exitpolls om 20.00 uur. “De lessen van deze verkiezing zijn onmiskenbaar: de nederlaag van de president van de republiek en zijn coalitie is duidelijk bevestigd,” vervolgde de oprichter van France Insoumise, de grootste partij in de NFP. “De president moet buigen en zijn nederlaag toegeven zonder er op enigerlei wijze omheen te proberen te draaien.”
De grootste partij of coalitie in de Nationale Assemblee krijgt doorgaans de eerste kans om een regering te vormen. Toch resulteerde de stemming van zondag in een hung parliament, met een drieledig politiek veld verdeeld tussen de NFP, Macrons centristische blok en een door Le Pen gedomineerde rechtse pool. Deze resultaten wijzen op een periode van intense parlementaire instabiliteit die politiek gezien extreem moeilijk te navigeren zal zijn — vooral voor de regeringscoalitie.
Volgens de uiteindelijke resultaten zal het New Popular Front 182 zetels in het nieuwe lagerhuis bezetten. Op de tweede plaats wonnen de Macronisten 168 zetels, gevolgd door Le Pens Rassemblement National, geallieerd met een afgescheiden minderheid van de centrumrechtse Républicains, met 143 parlementsleden. Het succes van de NFP bouwt voort op de 142 afgevaardigden die zijn gekozen onder de New Ecological and Social Popular Union (NUPES) die is gevormd voorafgaand aan de parlementsverkiezingen van 2022. Het Rassemblement National zag eveneens een grote toename in zijn aandeel in het parlement, ten opzichte van de 88 zetels die het in de aftredende wetgevende macht bezat.
Hoewel het een complete electorale nederlaag wist te voorkomen, verloor Macrons centristische coalitie, Ensemble, bijna tachtig zetels. De spilpartij in de laatste Nationale Assemblee die Macrons minderheidsregering de afgelopen twee turbulente jaren in stand hield — de centrumrechtse meerderheidsfractie Républicains, die zich verzette tegen de alliantie van partijleider Éric Ciotti met Le Pen — wist 45 zetels te behouden, een daling ten opzichte van de 61 parlementsleden die in 2022 werden gekozen.
De linkse alliantie was essentieel om te voorkomen wat wekenlang was aangekondigd als een aanstaande overwinning voor Le Pen. In het hele land begroetten linkse kiezers en progressieven het resultaat met een enorme zucht van opluchting, zo niet regelrechte vreugde. Tot diep in de nacht waren er overal in de Franse hoofdstad autoclaxons te horen die de overwinning van links vierden, met een grote menigte die zich verzamelde op de Place de la République in Parijs om het Nouveau Front Populaire toe te juichen en antifascistische liederen en slogans te scanderen.
“Frankrijk is geen en zal nooit een huidskleur zijn – alle huidskleuren zijn Frans,” zei Mathilde Panot, fractieleider van France Insoumise, voor de duizenden aanhangers die bijeenkwamen buiten de rotonde bij het Villettekanaal in het negentiende arrondissement van Parijs.
Het was een schril contrast met de sombere stemming onder aanhangers en kaderleden van het Rassemblement National, dat zijn watchparty een paar kilometer verderop hield in een paviljoen in het groene park Bois de Vincennes, ten oosten van het stadscentrum. Marine Le Pen beweerde in een gesprek met verslaggevers dat de verkiezingsuitslag een jaar van parlementaire chaos betekende, die extreemrechts alleen maar zou versterken.
“Ik heb te veel ervaring om boos te zijn,” zei Le Pen, terwijl aanhangers op de achtergrond “Marine présidente” scandeerden. “We zullen nog een jaar verliezen: nog een jaar van ongecontroleerde immigratie; nog een jaar van verlies aan koopkracht; nog een jaar van exploderende onzekerheid.” De Nationale Assemblee kan pas in juni 2025 worden ontbonden.
Gedurende een groot deel van de afgelopen maand was het heersende verhaal van deze verkiezingen dat extreemrechts op het randje van nationale macht stond. Vrijwel alle opiniepeilingen en zetelprognoses wezen erop dat het Rassemblement National en zijn bondgenoten een dominante plek in het parlement zouden winnen, zo niet een absolute meerderheid. Op 9 juni volgde Macrons ontbinding van de Nationale Assemblee op de eerste plaats van extreemrechts bij de verkiezingen voor het Europees Parlement. Hun kracht werd bevestigd in de eerste ronde van de vervroegde parlementsverkiezingen op 30 juni, toen de partij van Le Pen meer dan 33 procent van de stemmen won, respectievelijk vijf en dertien punten meer dan de NFP- en Macronistische blokken.
De officiële voorzitter van Rassemblement National en vermoedelijke premierskandidaat Jordan Bardella gaf zondagavond de schuld aan de bijzonderheden van het Franse twee-ronde-stemsysteem. Bardella hekelde een tweede ronde van de verkiezingen die werd beïnvloed door “onnatuurlijke politieke allianties die met alle mogelijke middelen zijn ontworpen om te voorkomen dat de Fransen vrijelijk een politiek alternatief kunnen kiezen.”
Een cruciaal ingrediënt voor het blokkeren van een extreemrechtse overwinning was de heropleving van het zogenaamde “republikeinse front”, waarbij de NFP en het Macronistische centrum meer dan tweehonderd concurrerende kandidaten terugtrokken voor de tweede ronde op 7 juli. Hoewel het zichzelf opnieuw op de derde plaats bevindt in het aantal zetels tussen de drie blokken, stond het Rassemblement National bovenaan de stemmen in de tweede ronde, met meer dan tien miljoen mensen in heel Frankrijk die op hun stembiljet stemden – iets dat te verwachten was gezien het feit dat de partij van Le Pen de meeste kandidaten in de tweede ronde had opgesteld. De NFP won meer dan 7 miljoen stemmen in de tweede ronde, op de voet gevolgd door het Macronistische blok met ongeveer 6,3 miljoen. Op 7 juli was er opnieuw een grote stijging in de kiezersopkomst, op het hoogste niveau voor parlementsverkiezingen sinds 1997.
De machtsbalans in het nieuwe parlement is ingewikkeld voor het Nouveau Front Populaire. Een absolute meerderheid in de Nationale Assemblee vereist 289 zetels, wat betekent dat de kamer nog steeds zwaar in het voordeel van rechts is. Hoewel NFP-leiders volhouden dat sommige punten op hun agenda, zoals een verhoging van het minimumloon en een prijsbevriezing van basisbehoeften, door een regeringsdecreet kunnen worden afgekondigd, zouden andere elementen een meerderheid in het parlement moeten behalen. De Senaat van het Hogerhuis wordt ondertussen gedomineerd door de centrumrechtse Républicains.
Tenzij Macron nog een verrassingsmanoeuvre uitvoert, zal het Nouveau Front Populaire een premier moeten voorstellen die het programma van de alliantie kan verdedigen en tegelijkertijd het bijna constante risico van een motie van wantrouwen van de gecombineerde oppositiekrachten aan de rechterkant kan omzeilen. Partij Socialiste-leider Olivier Faure bevestigde in zijn overwinningstoespraak op zondag dat “ons enige kompas het programma van het Nouveau Front Populaire zal zijn”, voordat hij eiste dat het Macronistische centrum “de nederlaag zou erkennen en dat ze in het komende jaar nooit stemmen zouden combineren met extreemrechts om te voorkomen dat het Nouveau Front Populaire zou regeren.”
Als France Insoumise de leidende kracht in de alliantie blijft en kan wijzen op het electorale succes van een programma voor “breuk”, zou het zwaartepunt in de NFP kunnen kantelen naar tactische regeringsconcessies. In vergelijking met de vertrekkende Nationale Assemblee hebben deze verkiezingen de balans tussen France Insoumise en de centrumlinkse Parti Socialiste enigszins in het voordeel van laatstgenoemde doen verschuiven. De leidende krachten in de NFP-alliantie, de twee partijen, wonnen respectievelijk zevenenzeventig en negenenvijftig zetels.
Verschillende zittende afgevaardigden van France Insoumise die in juni werden afgezet — in een zuivering van figuren die werkten aan een nieuwe linkse alliantie buiten de invloedssfeer van Mélenchon — werden herkozen als dissidenten tegen de officiële kandidaten van de partij. François Ruffin werd zondag herkozen in een nek-aan-nekrace in de Somme en verliet France Insoumise eind vorige week, waarmee hij zijn groeiende breuk met de Mélenchonistische macht voltooide. Vorige week legde Ruffin zijn drie voorwaarden voor een regering van nationale eenheid uit, die links zou omvatten: een intrekking van Macrons pensioenhervorming, het herstel van vermogensbelastingen en een grondwetshervorming om referenda te vergemakkelijken.
Macron lijkt op zijn beurt zijn tijd te willen uitzitten en zoekt naar elke kans om de linkse alliantie te verdelen. Op maandagochtend verzette Macron zich “voorlopig” tegen het aanbod van premier Gabriel Attal om af te treden, waarbij figuren in de presidentiële coalitie voorspelden dat de onderhandelingen en manoeuvres voor de vorming van een regering enkele weken zouden kunnen duren. Nu hij het land al heeft geschokt met zijn ontbinding van de Nationale Assemblee, kijkt de president ongetwijfeld of hij nog andere trucs in petto heeft.
Bron: jacobin.com
