In oktober 2019 arresteerde de Britse politie een echtpaar dat zestien mannen uit Tsjechië had gelokt – allemaal worstelend met dakloosheid, drugsverslaving of beide – met beloften van banen en een nieuw leven. In plaats daarvan werden ze tot slavernij gedwongen.
Het echtpaar dwong de mannen te werken in fabrieken die lokale supermarkten bevoorraden en bij een McDonald’s in Caxton, een dorp net ten westen van Cambridge. Toen het echtpaar werd gearresteerd, weerhielden wetten die bedoeld waren om de privacy van de slachtoffers te beschermen journalisten ervan om veel informatie over de zaak te verzamelen, maar een recent BBC-onderzoek heeft nieuwe details aan het licht gebracht. Het onderzoek maakt duidelijk dat zowel de McDonald’s als de fabriekswerkgevers de waarschuwingssignalen die verband houden met moderne slavernij ofwel flagrant hebben genegeerd, ofwel opzettelijk hebben genegeerd.
De Tsjechische mannen spraken weinig tot geen Engels, dus kwam er iemand langs voor sollicitatiegesprekken en vulde hun sollicitatie in. Bij de Caxton McDonald’s werkten negen mannen zeventig of honderd uur per week, maar al hun loon werd op één bankrekening gestort die geen van hen beheerde. Het duurde vier jaar voordat de mensenhandelaars werden gearresteerd, en pas daarna belde een van de mannen de Tsjechische politie om hulp.
Hoewel er geen aanwijzingen zijn dat slavernij wijdverspreid is in fastfoodrestaurants in Groot-Brittannië of enig ander land, nodigt het feit dat het überhaupt heeft plaatsgevonden wel uit tot kritisch onderzoek naar het bedrijfsmodel van de industrie.
Als laagbetaalde industrie is fastfood altijd afhankelijk geweest van een gestage instroom van wanhopige en vaak kwetsbare mensen om zijn restaurants te bemannen. Ik schreef bijvoorbeeld onlangs over hoe Burger King eind jaren negentig een belangrijke rol speelde bij het opstellen van Amerikaanse plannen om uitkeringsgerechtigden aan banen te helpen. De fastfoodindustrie was een van de belangrijkste begunstigden van dit beleid: de afbraak van de sociale voorzieningen zorgde voor een lossere arbeidsmarkt, wat op zijn beurt betekende dat fastfoodbedrijven meer werknemers konden aannemen tegen lagere lonen.
Hetzelfde kan gezegd worden van grote retailers als Amazon en Walmart. Maar terwijl deze bedrijven rechtstreeks laagbetaalde werknemers in dienst hebben, waardoor het hele bedrijf wordt blootgesteld aan juridische problemen als die zich zouden voordoen, is de eigendomsstructuur van de fastfoodindustrie op een specifieke manier complex, waarbij grote bedrijven vaak door franchiseovereenkomsten tegen de gevolgen worden beschermd.
Zoals de meeste fastfoodrestaurants over de hele wereld is Caxton McDonald’s een franchisebedrijf, wat betekent dat de eigenaar een onafhankelijke zakenman is die het McDonald’s-bedrijf betaalt om de gelijkenis, het menu en de manier van zakendoen te gebruiken. Volgens een typische McDonald’s-franchiseovereenkomst geeft het bedrijf exacte mandaten voor bijna elk aspect van de activiteiten van het restaurant – niet alleen voor menu-items, maar ook voor waar de grondstoffen moeten worden gekocht om ze te maken en hoe klanten moeten worden begroet.
Een van de weinige gebieden waarop fastfoodbedrijven over het algemeen geen directe mandaten verstrekken, is de werkgelegenheid. Volgens de wet mogen franchisenemers doorgaans inhuren wie ze willen en hen betalen wat ze maar willen. Die vrijheid leidt vaak tot misbruik van werknemers, waarvoor grote bedrijven de verantwoordelijkheid afwijzen. In een onderzoek uit 2022 in opdracht van de Service Employees International Union zei 85 procent van de vierhonderd ondervraagde fastfoodarbeiders dat ze een vorm van loondiefstal hadden meegemaakt.
Misschien wel de meest verontrustende recente arbeidspraktijk in de fastfoodsector komt uit Alabama, waar twee groepen gedetineerde mensen momenteel het staatsdepartement aanklagen wegens correcties omdat ze banen hebben aangenomen, waaronder fastfoodbanen, waarbij ze 40 procent van hun loon in beslag nemen en vervolgens dreigen ze werden gestraft of werden overgeplaatst naar gewelddadiger instellingen als ze probeerden te stoppen. In deze rechtszaken wordt beweerd dat het Alabama Department of Corrections, door mensen te dwingen tegen hun wil aan het werk te blijven, gevangenen onder haar bescherming tot slaaf heeft gemaakt – een illegale praktijk volgens de grondwet van de staat.
De fastfoodfranchisenemers uit Alabama die gevangenen in dienst hebben, zijn volgens de aanklacht opzettelijke deelnemers aan het dwangarbeidprogramma van de staat. Daarentegen vertelde McDonald’s UK aan de BBC dat hun Caxton-franchisenemer onbewust de Tsjechische slaven in dienst had genomen, waarbij hij blijkbaar wat voor de hand liggende alarmsignalen hadden moeten hebben genegeerd. Namens hem zei het bedrijf dat de franchisenemer pas tijdens het politieonderzoek op de hoogte werd gesteld van “de volledige diepte van deze gruwelijke, complexe en geavanceerde misdaden”.
Maar ook al hebben ze het incident als een gruwelijke anomalie gebagatelliseerd, lijken deze leidinggevenden ook te denken dat een herhaling meer dan theoretisch mogelijk is. In reactie op de laatste onthullingen vertelde McDonald’s UK aan de BBC dat het “actie heeft ondernomen” om in de toekomst “potentiële risico’s beter op te sporen en af te schrikken”.
Fastfoodarbeiders hebben altijd te maken gehad met lage lonen, onveilige en slopende omstandigheden en weinig kansen op vooruitgang. Naarmate de snelheid van de werkzaamheden is toegenomen, zijn ook de stress en het risico op letsel tijdens het werk enorm toegenomen. Deze erbarmelijke omstandigheden veroorzaken een enorme jaarlijkse omzet – vaak meer dan 100 procent in de Verenigde Staten – waardoor franchisenemers voortdurend op zoek zijn naar nieuwe werknemers. Nu er zo weinig aandacht wordt besteed aan de manier waarop ze mensen vinden en in dienst nemen, moeten we niet verbaasd zijn als sommigen de bocht om gaan en waarschuwingssignalen negeren. Als er iets is, mogen we het verwachten.
Bron: jacobin.com
