U heeft misschien nog nooit gehoord van het gebied van het internationaal recht dat bekend staat als Investor-State Dispute Settlement (ISDS), waarmee particuliere bedrijven regeringen kunnen aanklagen die wetgeving implementeren die hun winsten aan banden legt. Maar deze particuliere parallelle juridische infrastructuur is een van de grootste bedreigingen voor progressieve regeringen over de hele wereld.
Als een regering bijvoorbeeld zou proberen een internationaal bedrijf voor fossiele brandstoffen te dwingen om op te ruimen na een olieramp, of als ze maatregelen zou nemen om het roken te ontmoedigen, zouden die regeringen kunnen worden aangeklaagd door respectievelijk de fossiele-brandstof- en de tabaksindustrie. En dit is precies wat er gebeurde in de gevallen van Chevron v. Ecuador En Philip Morris tegen Australië.
ISDS-bepalingen zijn opgenomen in honderden bilaterale investeringsverdragen (BIT’s) die tussen staten zijn overeengekomen, vaak onder zeer ongelijke voorwaarden. Rijke staten, de thuisbasis van machtige multinationale ondernemingen, hebben buiten het multilaterale systeem gewerkt om tot overeenstemming te komen over deze verdragen, waardoor minder machtige landen ertoe zijn aangezet in te stemmen met de opname van ISDS-bepalingen als ze toegang willen tot markten in de rijke wereld.
Dit systeem van verdeel en heers is rampzalig geweest voor het Zuiden. BIT’s omvatten allerlei regressieve elementen, van maatregelen die de intellectuele eigendomsrechten van machtige bedrijven afdwingen, tot regels die staten ervan weerhouden financiële stromen te reguleren.
Maar geen enkel gebied van de internationale handel is dystopischer dan de ISDS-wetgeving. Vraag het maar aan de Econoomdie schreef:
Als je het publiek ervan wilt overtuigen dat internationale handelsovereenkomsten een manier zijn om multinationale bedrijven rijk te laten worden ten koste van gewone mensen, dan is dit wat je zou doen: geef buitenlandse bedrijven een speciaal recht om zich tot een geheim tribunaal van goedbetaalde bedrijven te wenden. advocaten voor compensatie wanneer een regering een wet aanneemt om bijvoorbeeld roken te ontmoedigen, het milieu te beschermen of een nucleaire catastrofe te voorkomen. Toch is dat precies wat duizenden handels- en investeringsverdragen van de afgelopen halve eeuw hebben gedaan.
Op dit moment zijn er over de hele wereld 390 actieve ISDS-zaken – inclusief Welvarend Honduras v. Honduras.
Honduras Próspera is een Amerikaans bedrijf opgericht door een groep extreme libertariërs, gesteund door miljardair Peter Thiel en voormalig hoofdeconoom van de Wereldbank, Paul Romer. Het idee was eenvoudig. De groep zou een particuliere regering oprichten op het Hondurese eiland Roatán, waardoor ze een libertaire vrijemarktutopie zouden kunnen implementeren – waarvan ze hoopten dat het succes de grote regering overal zou ondermijnen.
De regelgevingsarchitectuur die het project heeft gefaciliteerd, is het onderwerp van het uitstekende boek van Quinn Slobodian Kapitalisme kapot maken – een diepgaande geschiedenis van speciale economische zones (SEZ).
SEZ’s zijn er in alle soorten en maten, maar ze zijn gebaseerd op een vergelijkbare logica. Regeringen creëren quasi-autonome gebieden binnen de staten die zij besturen, die in staat zijn belasting- en regelgevingsbeleid te implementeren dat verschilt van het beleid dat in de rest van het land van toepassing is.
Regeringen verdelen hun soevereiniteit vaak op deze manier in de hoop dat dit buitenlandse investeringen zal aantrekken en banen zal creëren, terwijl de bestaande belastingen en regelgeving in de rest van de economie behouden blijven. De Chinese staat heeft bijvoorbeeld tientallen speciale economische gebieden van allerlei verschillende aard gecreëerd om westerse multinationals aan te trekken zonder de dominantie van de staat over de binnenlandse economie in gevaar te brengen.
Maar, zoals Slobodian opmerkt, voor miljardairs als Thiel is de aantrekkingskracht van de SEZ enigszins anders. Als er over de hele wereld SEZ’s zouden kunnen worden opgericht, compleet met lage belastingen en bedrijfsvriendelijke regelgeving, zouden investeringen uit sociaal-democratische staten kunnen worden weggezogen en naar deze vrijemarktparadijzen kunnen worden gezogen.
Met andere woorden: de zone is een krachtig disciplinerend instrument dat gebruikt kan worden om staten ertoe te dwingen een neoliberaal beleid aan te nemen.
Thiel en anderen probeerden deze logica toe te passen op de toeristische hotspot Roatán in Honduras. Na een door de VS gesteunde staatsgreep in 2009 heeft de Hondurese regering in 2013 een wet aangenomen tot oprichting van speciale economische zones, bekend onder de Spaanse afkorting ZEDEs. Deze wet maakte de oprichting mogelijk van autonome gebieden op het grondgebied van Honduras, compleet met hun eigen politieke en gerechtelijke systemen, lage belastingen en ondernemingsvriendelijke regelgeving.
De ZEDE’s veroorzaakten verontwaardiging en protest, dus zorgde de regering ervoor dat de introductie ervan werd ingebed in bindende internationale overeenkomsten die elke toekomstige regering die zou proberen ze in te trekken, zouden blootstellen aan juridische stappen. Tien jaar vooruit, en dat is precies wat er is gebeurd.
In 2021 verkozen de Hondurezen Xiomara Castro tot de eerste vrouwelijke president van het land. Castro was de kandidaat van de linkse Libre-partij en voerde een campagne waarin hij beloofde de corruptie te bestrijden van het soort dat eerdere rechtse regeringen had geteisterd en om inclusieve ontwikkeling te bevorderen.
Castro hield zich aan haar belofte om de ZEDE-wetten in te trekken die Honduras Próspera in staat stelden zijn particuliere libertaire stadstaat op het eiland Roatán te vestigen. Het Congres was het er unaniem over eens dat de ZEDE’s een schending van de soevereiniteit van Honduras vormden.
Thiel en zijn bende libertaire ideologen zouden niet zonder slag of stoot ten onder gaan. Honduras Próspera startte een ISDS-zaak ter waarde van 11 miljard dollar tegen de regering van Honduras, waarbij hij beweerde dat de intrekking van de ZEDE-wetten in strijd was met de voorwaarden van bestaande internationale verdragen. Dat bedrag, 11 miljard dollar, vertegenwoordigt ongeveer tweederde van de jaarlijkse begroting van de regering.
De zaak van Honduras Próspera is over de hele wereld ronduit veroordeeld. Elizabeth Warren en drieëndertig andere Democratische vertegenwoordigers schreven een brief waarin ze de procedure aan de kaak stelden en opriepen tot de afschaffing van ISDS’s. Het Amerikaanse tijdschrift The Atlantische Oceaan omschreef de zaak als ‘neokoloniaal’.
Ondanks deze veroordeling heeft de zaak de internationale krantenkoppen niet gehaald. Nu het ISDS-systeem zo gemanipuleerd is ten gunste van rijke landen en machtige bedrijven, staat Castro’s regering een moeilijke weg te wachten.
In deze context lanceerde het mondiale politieke netwerk Progressive International (PI) deze maand een campagne om de Hondurese regering te steunen in haar strijd tegen Próspera. PI stuurde een delegatie naar Honduras om met de regering te overleggen en de Honduras Resiste-campagne tegen de ZEDE-wetten en de ISDS-zaak te starten.
Na overleg met de regering, deskundigen, burgers en maatschappelijke organisaties heeft PI de ZEDE’s aan de kaak gesteld als een vorm van “bedrijfskolonialisme” en de ISDS-zaak van Honduras Próspera veroordeeld. Dergelijke gevallen vormen volgens PI een bedreiging voor “alle volkeren van het Mondiale Zuiden die het bedrijfskolonialisme met democratische middelen proberen uit te dagen.”
Tientallen jaren geleden wees de Ghanese onafhankelijkheidsleider Kwame Nkrumah erop dat arme landen zelfs na de onafhankelijkheid in een staat van ‘neokolonialisme’ leefden: een toestand waarin een staat ‘in theorie onafhankelijk is en alle uiterlijke kenmerken van internationale soevereiniteit bezit’, maar “In werkelijkheid wordt zijn economische systeem en dus zijn politieke beleid van buitenaf aangestuurd.”
Nkrumah betoogde dat het Mondiale Zuiden alleen door internationale solidariteit zou kunnen hopen weerstand te bieden aan het neokolonialisme en de economische en politieke rechten van zijn bevolking veilig te stellen. Deze boodschap is vandaag de dag net zo relevant als in de jaren zestig.
Tegenwoordig moeten socialisten over de hele wereld naast de bevolking van Honduras staan in hun strijd tegen het neoliberalisme en het neokolonialisme. Verspreid de boodschap en volg de campagne voor updates. De komende maanden en jaren zal de bevolking van Honduras onze steun nodig hebben.
Bron: jacobin.com
