Kiev, Oekraïne – Volodymyr, een magere 44-jarige, is onlangs teruggekeerd uit de frontlinies van Oost-Oekraïne en heeft nu psychologische hulp nodig voor zijn posttraumatische stressstoornis.
Een kneuzing doet hem een beetje stotteren.
Hij leest gretig nieuws van het gebarsten scherm van zijn mobiele telefoon – en heeft een uitgesproken mening over de recente krantenkoppen over de rol van China, de enige overgebleven zwaargewicht partner in de hoek van Rusland, in de oorlog.
“China blijft liever weg van deze puinhoop”, zegt Volodymyr tegen Al Jazeera, waarbij hij zijn achternaam achterhoudt omdat hij nog steeds in actieve dienst is. “Ze zullen Rusland nooit openlijk steunen.”
Openlijk is een sleutelwoord.
Terwijl de Russisch-Oekraïense oorlog zijn 15e maand nadert, beschouwt China president Vladimir Poetin nog steeds als een onvervangbare, ‘strategische’ bondgenoot.
De Chinese president Xi Jinping is de enige wereldleider gebleven die vriendschappelijke banden met Poetin heeft onderhouden – en heeft de zetel van China in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties gebruikt om diplomatieke aanvallen op het Kremlin af te slaan.
Xi heeft de oorlog nooit aan de kaak gesteld, maar eerder een “crisis” genoemd.
Volgens Oekraïense waarnemers is het standpunt van Peking vol ambivalenties en omissies.
Volgens sommigen ziet Xi het conflict door het prisma van Taiwan, aangezien China al lang heeft gedreigd om het zelfbesturende eiland met geweld te “verenigen” met het communistische vasteland op een manier die vergelijkbaar is met hoe Rusland de Krim “teruggaf”.
Terwijl hij nu lijkt te proberen een pluim van een vredeshandhaver aan zijn pet toe te voegen, zeggen waarnemers dat hij in feite zou kunnen proberen de oorlog op de voorwaarden van Rusland te bevriezen om het zijn arsenalen te laten aanvullen, meer militairen op te leiden en zijn economie in oorlogstijd te veranderen.
“China heeft geen pompeuze wapenstilstand nodig”, zegt sinoloog Petro Shevchenko van de Jilin Universiteit in de Chinese stad Changchun tegen Al Jazeera. “In principe zal het genoegen nemen met een of andere bevriezing, wanneer Oekraïne niet het einde van de oorlog verklaart.”
Peking heeft gezegd dat de “territoriale integriteit” van Oekraïne moet worden gehandhaafd – en stelde in februari een vredesplan met twaalf punten voor dat door de westerse mogendheden met scepsis werd onthaald. Hoewel het opriep tot dialoog en de mogelijkheid van een nucleaire escalatie aan de kaak stelde, hekelde het plan ook de westerse sancties tegen Moskou en spoorde het Rusland niet aan om troepen terug te trekken.
Om Kiev te overtuigen, zal Beijing “zijn toevlucht nemen tot economisch staatsmanschap, economische instrumenten”, waaronder mogelijk een bijdrage aan het naoorlogse herstel van Oekraïne en betere toegang tot de Chinese markt voor Oekraïense voedselproducenten, zei Shevchenko.
Het zou makkelijk kunnen zijn.
In 2017 werd China de grootste handelspartner van Oekraïne. Het koopt onder meer tarwe, maïs, straalmotoren en stalen platen.
Beijing wil ook dat Oekraïne een knooppunt wordt van het gigantische Belt and Road-infrastructuurproject dat zich uitstrekt over Eurazië van Pakistan tot Polen – een rol die Kiev verwierp na de Russische annexatie van de Krim in 2014.
Maar als de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy het vredesaanbod van China afwijst, kan Xi Rusland beginnen te voorzien van wapens, waaronder drones en microchips, zei Shevchenko.
De stap zou vooral schadelijk kunnen zijn, aangezien veel Chinese wapens zijn gebaseerd op Sovjet-prototypes.
Beijing zou Noord-Korea en Iran ook stilzwijgend kunnen aansporen om wapens en munitie naar Moskou te sturen, zei hij.
Maar de voormalige topdiplomaat van Oekraïne denkt dat dit iets is dat Peking niet zal durven.
“China mag de grens niet overschrijden, anders zal het met veel problemen te maken krijgen – niet alleen economisch, maar ook politiek”, zei Volodymyr Ohryzko, de voormalige minister van Buitenlandse Zaken van Oekraïne, tegen Al Jazeera.
Een winstgevende stilstand
Xi probeert niet overvloedig beide partijen naar een wapenstilstand te duwen, maar wacht liever zijn tijd af zonder al te verwikkeld te raken in het conflict.
“Rusland speelt de rol van een internationale gangster die de wereldorde aan het wankelen brengt. De VS en China profiteren van het proces – en zullen een nieuw proces creëren [world order]”, vertelde de in Kiev gevestigde analist Igar Tyshkevich aan Al Jazeera.
China verbruikt de koolwaterstoffen van Rusland, gebruikt zijn grondgebied als springplank naar Europese markten en hunkert naar de arctische rijkdommen die Moskou niet alleen kan aanboren.
De bestaande status quo, waarin westerse sancties Rusland isoleren en het collectieve Westen diep in de oorlog is geïnvesteerd, is “over het algemeen comfortabel voor Peking”, zegt Temur Umarov, een sinoloog en expert bij Carnegie Politika, een in Berlijn gevestigde denktank.
“In deze situatie hebben de VS niet het bereik om een conflict met China te beginnen, om uit te zoeken wat er in China gebeurt, om het te confronteren, terwijl Rusland Peking steeds meer te bieden heeft omdat het geen andere opties heeft.” zei hij tegen Al Jazeera.
China zou het niet erg vinden om het diplomatieke succes te herhalen dat het in maart had toen het bemiddelde bij toenadering tussen Iran en Saoedi-Arabië.
Maar dat gebeurde omdat beide partijen een schikking wilden, zei Umarov.
“Het gebruik van dezelfde optica in Oekraïne is erg moeilijk, omdat noch Kiev, noch Moskou klaar zijn voor welke vorm dan ook”, zei hij.
‘Vassasisering’ van Rusland?
Oleksandra Kurenenko, die natuurkunde doceert aan een privéschool in Kiev, zei dat als China Rusland “openlijk” steunt, Rusland de oorlog zal winnen.
Maar tot nu toe “zijn we aan het winnen”, zei ze.
Beijing werpt zijn standpunt op als “neutraal”, maar velen in Kiev twijfelen aan de term.
“Dit is een pro-Russische neutraliteit, terwijl China de vassalisatie van Rusland doorvoert”, zei Alexander Merezhko, een topfunctionaris van het buitenlands beleid in de Verchovna Rada, het lagerhuis van het Oekraïense parlement, half mei tegen journalisten.
Terwijl Moskou geconfronteerd wordt met een groeiend economisch isolement en diplomatieke uitsluiting, gaat zijn rol als mondiale of zelfs regionale speler bergafwaarts – en Peking vult de leegte, zelfs in Ruslands ex-Sovjet-gebied van Centraal-Azië tot Wit-Rusland.
Terwijl het Westen minder afhankelijk wordt van de Russische energievoorziening en draconische sancties oplegt, stimuleert Moskou de export van olie, gas, steenkool en hout naar China – tegen verlaagde prijzen.
Het verminderde, “junior” aandeel van Rusland in de alliantie met China lijkt vooral ironisch, aangezien Sovjet-Rusland een sleutelrol speelde bij het installeren van een communistische regering in Peking in 1949.
Red Moscow legde ook de basis van de heropleving van China door sleuteltechnologieën te leveren, van de bouw van ijzersmelterijen tot de ontwikkeling van een atoombom.
Bezoeken en gezanten
Xi bezocht Moskou in maart, maar onderbrak de reis.
Hij dwarsboomde ook de verwachtingen van Poetin om deals te sluiten over enorme investeringen en de aanleg van een nieuwe aardgaspijpleiding naar China.
Slechts een maand nadat hij Moskou had verlaten, belde Xi Zelenskyy, en de onmiddellijke uitkomst was minuscuul.
Zelenskyy vatte hun uurlange gesprek samen en tweette over een “krachtige impuls voor bilaterale banden” en prees de benoeming van een doorgewinterde diplomaat als speciale vredesgezant voor Kiev.
De diplomaat, Li Hui, was tussen 2009 en 2019 ambassadeur in Rusland. Hij spreekt vloeiend Russisch, staat op vriendschappelijke voet met Poetin en ontving zelfs een onderscheiding van de chef van het Kremlin.
Maar voor Kiev is die kennis van Rusland een pluspunt.
“Deze man begrijpt ongetwijfeld absoluut hoe wild de Russische samenleving is”, zei Zelensky’s adviseur Mykhailo Podolyak eind april.
Li arriveerde op 16 mei in Kiev en ontmoette de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Kuleba.
“Oekraïne accepteert geen voorstellen die het verlies van zijn grondgebied of het bevriezen van het conflict met zich meebrengen”, zei Kuleba’s kantoor in een verklaring na de bijeenkomst, die zoals verwacht zonder een doorbraak eindigde.
Bron: www.aljazeera.com
