Esteban Volkov was pas 13 toen Stalins huurmoordenaars in mei 1940 hem probeerden te vermoorden. Waarom? Omdat zijn grootvader de Russische revolutionair Leon Trotski was.
Esteban, geboren in Yalta, Oekraïne (toen onderdeel van de Sovjet-Unie) in 1926, was de zoon van Trotski’s dochter Zinaida en haar echtgenoot Platon Volkov. In die tijd was Platon een prominent lid van de Linkse Oppositie, geleid door Trotski. Het paar waren beiden vocale critici van Stalins steeds meer rechtse leiderschap van de USSR.
In het bijzonder beschouwde Trotski het China-beleid van Stalin als een volledige afwijking van het internationalisme en de klassenonafhankelijkheid die Lenin en de bolsjewieken hadden bepleit. Stalin, die Lenin was opgevolgd als partijleider, voerde aan dat de Chinese communisten zich moesten ontbinden en fuseren met de pro-kapitalistische Kwomintang (Chinese Nationalistische Partij), waarbij hij beweerde dat dit de enige kracht was die in staat was de bezettende imperialistische machten te verslaan.
Dit bleek rampzalig toen in april 1927 Kwomintang-leider Chiang Kai-shek honderden communisten en hun aanhangers in Shanghai afslachtte, wat de weg vrijmaakte voor anticommunistische zuiveringen in het hele land.
Trotski had gelijk gekregen. Stalin reageerde door hem te verbannen naar Alma Ata in Centraal-Azië en hem twee jaar later uit de Sovjet-Unie te verbannen. Vervolgens ontnam hij Trotski en zijn familie hun Sovjetburgerschap, waardoor ze staatloos werden.
De repressie hield daar niet op.
Platon werd vermoord door Stalins agenten, waardoor Zinaida en haar 5-jarige zoon, oorspronkelijk Vsevolod genaamd, gedwongen werden zich bij Trotski te voegen in ballingschap op het Turkse eiland Prinkipo. Van daaruit verhuisden ze naar Berlijn. Ziek door tuberculose en gescheiden van haar familie, werd Zinaida diep depressief. In januari 1933, aan de vooravond van de machtsovername door de nazi’s in Duitsland, maakte ze een einde aan haar leven. Vsevolod, nu wees, werd naar een kostschool in Wenen gestuurd voordat hij zich bij zijn oom, Trotski’s zoon Lev Sedov, in Parijs voegde.
Parijs bood een toevluchtsoord voor Vsevolod en een organisatiecentrum voor de trotskisten. De agenten van Stalin zetten de achtervolging echter in. In 1938 stierf Sedov onder verdachte omstandigheden na een blindedarmoperatie in een Parijse kliniek. Men vermoedde dat hij vergiftigd was, hoewel de zaak nooit werd bewezen.
Vsevolod werd weer wees en bleef onder de hoede van de weduwe van zijn oom voordat hij in 1939 Parijs verliet om zich bij zijn grootvader in Mexico te voegen. Daar nam hij een Spaanse naam aan: Esteban.
Trotski en zijn vrouw Natalia Sedova waren in januari 1937 in Mexico-Stad aangekomen. Met de hulp van de Mexicaanse schilder en communist Diego Rivera verwierven ze een villa in Coyoacán, omringd door een zeer hoge muur. Coyoacán was toen een rustige stad aan de rand van Mexico-Stad; tegenwoordig is het een trendy buitenwijk in de binnenstad.
“Ik was dertien en een half toen ik voor het eerst in dit huis aankwam – uit Parijs, met Alfred en Marguerite Rosmer”, herinnert Esteban zich in een 2017 interview met Linker stem. “Het contrast was groot. Europa in de winter is grijs, grijs, grijs. Ik kwam uit een sinister klimaat vol verdriet. Na de dood van mijn oom Lev Sedov was ik emotioneel beschadigd.”
Esteban beschreef hoe hij uitstapjes naar het platteland maakte met Trotski, die een fervent verzamelaar van cactussen was geworden: “Mijn eerste indruk was: kleur! Mexico is een land vol kleuren”.
Dit gelukzalige leven werd al snel brutaal onderbroken.
In de vroege ochtend van 24 mei 1940 brak een groep handlangers van Stalin, geleid door de schilder David Alfaro Siqueiros, het terrein binnen waarop Trotski en zijn gezin een toevluchtsoord hadden gevonden. De voorpoort werd geopend door Sheldon Harte, een stalinistische agent die was geïnfiltreerd in de Amerikaanse Socialistische Arbeiderspartij, die hem had toevertrouwd om als lijfwacht van Trotski op te treden.
Eenmaal binnen spoten de mannen machinegeweervuur in de slaapkamers waar Trotski, Natalia en Esteban sliepen. Natalia sprong uit bed en trok Trotski uit de vuurlinie. Esteban werd wakker en verstopte zich achter zijn bed totdat het schieten stopte. Natalia liep brandwonden op; een kogel raakte de grote teen van Esteban. Het was een gelukkige ontsnapping.
Een halve eeuw later, toen de Sovjetarchieven de verborgen geheimen van de regering onthulden, ontdekte Esteban dat Harte kritiek had geuit op zijn kameraden omdat ze een kind wilden vermoorden. Daarvoor werd Harte gebrandmerkt als verrader, vermoord en begraven in een park.
“Zo werkte het stalinistische systeem”, vertelde Esteban Linker stem. “Als er iets misging, moest je een schuldige vinden. En in dit geval was het heel gemakkelijk om de Amerikaan de schuld te geven.”
Met fondsen van de Socialistische Arbeiderspartij werd de compound nu versterkt: ramen werden dichtgemetseld en bunkers werden op het dak gebouwd om te beschermen tegen potentiële huurmoordenaars. “Grootvader [Trotsky] was eigenlijk een gevangene in zijn huis”, herinnert Esteban zich.
Drie maanden later, op 20 augustus, slaagde een andere stalinistische agent in zijn missie. De moordenaar, een Catalaan genaamd Ramvann Mercader, was tijdens de Spaanse Burgeroorlog een agent van de Sovjet-geheime politie geweest, die had gewerkt om de krachten van de revolutie ondergeschikt te maken aan de dictaten van Stalin. Hij sloeg een ijspriem in Trotski’s schedel terwijl hij aan zijn bureau zat te lezen.
‘Toen ik de studeerkamer binnenging, zag ik Lev Davidovich [Trotsky] gewond, liggend op de grond, maar de bewakers en anderen weerhielden me ervan om dichterbij te komen”, herinnert Esteban zich in 2003 in een Voogd interview. “Mijn grootvader had gezegd: ‘Laat Seva niet [Esteban] in, het kind mag dit niet zien’. Later stak hij voor de laatste keer de tuin over, op een brancard gedragen door verplegers.”
Trotski stierf de volgende dag in het ziekenhuis.
“De meer groteske leugens over Trotski zijn verdwenen met het regime dat ze heeft verzonnen. Maar er bestaat nog een andere verdraaiing, die ene die Trotski en Stalin gelijkstelt als twee slechte Russische beren”, vertelde Esteban aan de Voogd.
“Maar het ging dieper dan een persoonlijke machtsstrijd. Het was een conflict over wat voor soort samenleving de Sovjet-Unie zou moeten zijn. Stalin was de bouwer van een bloedig, onderdrukkend en bureaucratisch systeem. Trotski leidde en verdedigde een revolutie. Er is geen vergelijking.”
Na de moord op Trotski bleef Esteban in huis bij Natalia, die in 1962 op 79-jarige leeftijd stierf. Hij volgde een opleiding tot ingenieur en ontwikkelde technologie die de massaproductie van de eerste anticonceptiepil mogelijk maakte. Hij trouwde en voedde vier dochters op in hetzelfde huis.
Maar zijn grootste nalatenschap was zijn bijdrage aan het levend houden van de ideeën van zijn grootvader.
In 1990 – 50 jaar na de moord – opende Esteban de deuren van zijn ouderlijk huis voor het publiek, richtte een museum op ter ere van Trotski’s leven en een instituut ter bevordering van de rechten van degenen die politiek asiel zoeken. Het museum toont Trotski’s studeerkamer zoals die was ten tijde van zijn moord. Achter het huis bevinden zich een bibliotheek, kunstgalerie en vergaderruimte.
Esteban stierf vredig op 17 juni op 97-jarige leeftijd. Hij liet zijn vier kinderen achter en werd in zijn laatste jaren verzorgd door Gabriela Pérez Noriega, nu de directeur van het Leon Trotsky Museum.
Het werk van Esteban Volkov is het bewijs van het motto: “Je kunt een man doden, maar je kunt een idee niet doden”. Hij stond in een trotse traditie van verzet tegen het stalinisme en steun voor het idee van een internationalistisch, revolutionair socialisme.
Esteban Volkov geschenk!
Bron: redflag.org.au
