De algemene verkiezingen benadrukken de geleidelijke teloorgang van de mainstream parlementaire politiek. Farage zoekt naar kansen voor extreemrechts om op te bouwen – maar er zijn hier ook successen en kansen voor links. Colin Wilson biedt een analyse, inclusief de niet-gerapporteerde details van successen van een nieuw soort links.
Eén ding dat commentatoren over de verkiezingen zeggen is eigenlijk waar – dat dit een catastrofe was voor de Tories. Ze hebben het kleinste aantal zetels ooit gewonnen. Oud-premier Liz Truss is geen parlementslid meer – en Jacob Rees-Mogg, Grant Shapps, Penny Mordaunt en meer dan 200 andere Tories ook niet. Partygate, het vijftig dagen durende Truss-premierschap, zeven miljoen mensen op wachtlijsten in ziekenhuizen en jaren van incompetentie, corruptie en minachting voor werknemers hebben hen vernederd. Met rechtse Kemi Badenoch als favoriet van de bookmakers om Sunak te vervangen, lijken ze vastbesloten om door te gaan met dezelfde politiek die hen rampspoed heeft gebracht.
Het tweede dat we over de verkiezingen horen, is dat Keir Starmer een wonder heeft verricht door de Labour Party te redden na de ramp die Jeremy Corbyn was. Labour heeft de verkiezingen gewonnen met 9,7 miljoen stemmen, minder dan de 10,3 miljoen die het vijf jaar geleden onder Corbyn won. Het aandeel van Labour in de stemmen steeg met slechts 1,6 procentpunt bij een lage opkomst van minder dan 60 procent, de op één na laagste ooit – de ondemocratische regels voor kiezers-ID van de Tories droegen bij aan de wijdverbreide desillusie over de keuzes die werden aangeboden. Labour won de verkiezingen niet zozeer als dat de Tories ze verloren, de rechtse stemmen waren verdeeld tussen hen en Reform. Zoals YouGov de dag voor de verkiezingen meldde, was de overweldigende reden die mensen gaven om op Labour te stemmen om de Tories eruit te krijgen – slechts één persoon op de 20 zei dat ze dat deden omdat ze het eens waren met het beleid van de partij.
Het echte verhaal van de verkiezingen is er een van toenemende instabiliteit en polarisatie, met kansen voor zowel rechts als links. De Tories, traditioneel de partij die gesteund wordt door het grootbedrijf en staatsinstellingen, zijn die steun kwijtgeraakt – zakenkrant de Financiële tijden riep op tot een Labour-stemming, terwijl de Tories steeds meer een benadeelde laag van de “kleine burgerij” vertegenwoordigen, zoals kleine ondernemers. Labour werd opgericht als de politieke stem van vakbondsleiders. Maar nu worden verkiezingscampagnedonaties van vakbonden, zoals £ 1,5 miljoen van UNISON, overtroffen door steun van zakenmensen. Lord Sainsbury gaf £ 2,5 miljoen. Gary Lubner, een supporter van Israël met banden met een familiebedrijf dat profiteerde van de apartheid in Zuid-Afrika, doneerde £ 900.000. Hedgefondsmanager Martin Taylor doneerde £ 700.000.
Beide partijen drijven af van de steunbases die hen zo’n honderd jaar lang in stand hielden. Dat zie je als je kijkt naar het aandeel van de totale stemmen dat de drie grootste partijen hebben gewonnen – in 1997 was dat meer dan 90 procent. Dit jaar was het net geen 70 procent. Nieuwe politieke krachten vullen de kloof die ontstaat, zowel van links als van rechts.
Rechts staat Nigel Farage’s Reform. Zij wonnen 14,3% van de stemmen, meer dan de LibDems. In veel Labour-zetels werden ze tweede of derde. Puur in termen van aantallen is dit niet zo’n grote vooruitgang vergeleken met Farage’s laatste echte nationale campagne, met UKIP in 2015, toen extreemrechts de LibDems ook versloeg met 12,6% van de stemmen. Maar het feit dat Reform nu vijf parlementsleden heeft en extreemrechts oprukt van Frankrijk, Duitsland en Italië naar de VS, betekent dat ze door de media als een serieuze en geloofwaardige partij worden beschouwd.
Farage – een bekwame en intelligente bestuurder – zal proberen een toenemend niveau van racisme, transfobie en andere extreemrechtse ideeën te legitimeren. De Tories zullen met hen meegaan en we hebben tijdens de verkiezingen gezien hoe weinig Labour zich zal verzetten om migratie of transrechten te verdedigen. Als Labour kiezers teleurstelt – en analisten zijn het erover eens dat de economische groei waarvan hun plannen afhangen misschien niet zal verschijnen – gokt Farage erop dat mensen zich wanhopig tot hem zullen wenden. De volatiliteit bij de stembussen die Johnson in 2019 een meerderheid van 80 zetels opleverde, maar de Tories in 2024 instortten, zal hem in 2029 op de voorgrond plaatsen om leider van de oppositie of zelfs premier te worden, hoopt Farage. We moeten duidelijk maken dat dit een mogelijkheid is. In zowel Italië als Frankrijk hebben we immers gezien dat teleurstelling over centristische, technocratische regeringen leidde tot de groei van extreemrechts – hetzelfde kan hier gebeuren.
Maar de instabiliteit van de parlementaire politiek biedt ook kansen voor andere politieke krachten, waaronder de LibDems, Groenen en links. De ineenstorting van de Tories heeft de LibDems een boost gegeven, ondanks dat hun verkiezingscampagne zich concentreerde op fotomomenten van hun leider in plaats van hun daadwerkelijke beleid. De Groenen hebben een groot succes gehad – hun stemmenaantal is verdubbeld in Engeland en Wales en verdrievoudigd in Schotland – en ze hebben nu vier parlementsleden in plaats van één. In Bristol Central hebben ze schaduwkabinetsminister Thangam Debbonaire van hun troon gestoten en ze zijn tweede geworden in veertig zetels, meestal in stedelijke gebieden waar Labour heeft gewonnen. Veel mensen aan de linkerkant zullen Groen hebben gestemd, geschokt door Starmer en aangetrokken tot Groene standpunten zoals oproepen om de wapenverkoop aan Israël op te schorten, de rijken te belasten om de NHS te financieren en om transgenders te steunen. In mijn eigen kiesdistrict, Croydon West, was de Groene kandidaat non-binair. In Birkenhead was de Groene kandidaat Jo Bird, eerder links van Labour en geroyeerd nadat ze kritiek had geuit op Israël.
Maar de Groenen zijn niet consequent links. In plattelandsgebieden waar ze de Tories moesten verslaan om te winnen, benadrukten de Groenen heel andere kwesties – als je kijkt naar Adrian Ramsey’s boodschap aan zijn nieuwe kiezers nadat hij tot parlementslid voor Waveney Valley was gekozen, wordt Gaza of transgenders niet genoemd. Als de Groenen een echt linkse kracht willen zijn, moeten ze overal dezelfde kwesties aankaarten – als ze geen groen getinte versies willen worden van de opportunistische LibDems, die links of rechts praten, afhankelijk van wat hen tot verkiezing brengt.
In Schotland lijkt de kieskaart teruggekeerd te zijn naar de status quo van vóór het referendum in 2014, met Labour die de centrale gordel van Glasgow tot Edinburgh domineert. Maar de nieuwe kracht van Labour heeft wankele fundamenten. Hun toegenomen stemmen weerspiegelen desillusie met de SNP en een verlangen om van de Tories af te komen in plaats van positieve steun. In Noordoost-Schotland, waar Labour niet zou winnen, deed de SNP het relatief goed. Over het algemeen ging een groot deel van de Tory-stemmen naar Reform, ook al hadden ze nauwelijks campagne op de grond. De succesvolle Labour-kandidaten zijn zwaar naar rechts overgeheld en de gekozenen omvatten prominente figuren in de ‘Better Together’-campagne van 2014. Onafhankelijkheid zal een breuklijn blijven in de Schotse politiek.
In Wales verloren de Tories al hun zetels en Plaid Cymru, die links van Labour campagne voerde, deed het beter dan verwacht met vier zetels.
Cruciaal in Engeland is dat de verkiezingen een doorbraak hebben opgeleverd voor kandidaten links van Labour. Jeremy Corbyn behaalde een comfortabele overwinning in Islington North, met 49 procent van de stemmen tegen 29 procent voor de Labour-kandidaat – die miljoenen heeft verdiend met het runnen van particuliere zorgbedrijven. Vier andere onafhankelijke parlementsleden zijn gekozen op platforms die steun voor Gaza omvatten, maar die doorgaans ook desillusie weerspiegelen over Labour’s staat van dienst op het gebied van openbare diensten. Shockat Adam, bijvoorbeeld, versloeg Labour’s Jonathan Ashworth in Leicester nadat hij campagne had gevoerd in Gaza, maar ook in de NHS en tegen het maximum van de kinderbijslag voor twee kinderen. Een terugkerend thema is dat Labour kwetsbaar is als ze ervan uitgaan dat linkse kiezers nergens heen kunnen en zich onttrekken aan verkiezingscampagnes en persinterviews.
Naast deze overwinningen, voerden linkse Labour-kandidaten met lokale wortels en echte campagnes vaak geloofwaardige uitdagingen aan Labour en werden tweede – iets wat we nog nooit eerder op deze schaal hebben gezien. Anti-bezuinigings-, pro-Gaza-kandidaat Andrew Feinstein werd tweede in Starmers kiesdistrict met 19% van de stemmen voor een programma met huurcontroles, een einde aan de privatisering van de NHS en desinvestering in fossiele brandstoffen. De alom verafschuwde Labour-rechtse Wes Streeting – nu minister van Volksgezondheid – zag zijn meerderheid in Ilford North teruglopen van meer dan 5.000 in 2019 tot slechts 528 door Leanne Mohamad, die campagne voerde rond Gaza, de NHS en onderwijs.
In West Ham werd Sophia Naqvi – een anti-oorlogskandidaat, voorheen plaatselijk Labour-vrouwenfunctionaris, die ontslag nam bij de partij vanwege Starmers standpunt over Gaza – tweede met 20 procent van de stemmen. Voormalig Labour-lid Tahir Mirza werd tweede in East Ham na campagne te hebben gevoerd over onderwerpen als de NHS en huisvestingskosten, met 18 procent. Noor Begum werd tweede in Ilford South met 23 procent, haar campagne richtte zich ook op de NHS en betaalbare huisvesting, evenals op Gaza.
De linkse activiste Salma Yaqoob merkt op dat er “een opstand was in Birmingham”, en noemt vier lokale kiesdistricten waar Labour bedreigd werd en één waar ze daadwerkelijk verloren. De linkse kandidaat Michael Lavalette werd tweede in Preston met 22%.
Dit is historisch gezien ongekend – het is de moeite waard om in gedachten te houden dat er tot nu toe deze eeuw slechts één linkse Labour-parlementslid was gekozen, George Galloway for Respect in 2005. Nu is de linkse Labour-politiek op een veel grotere schaal. We zullen moeten aandringen op erkenning hiervan – de pro-Gaza, anti-bezuinigingsparlementsleden plus de linkse Groenen zijn in feite talrijker dan Reform, maar het is Farage wiens stem in de media te horen zal zijn als vertegenwoordiger van iets nieuws en interessants. Het zal cruciaal zijn om terug te vechten tegen de rechtse bewering dat wat we zien “communalisme” is, moslims die langs religieuze lijnen stemmen. Het is waar dat Gaza voor veel moslimstemmers een omslagpunt was. Maar Gaza is absoluut geen kwestie van alleen moslims, en het kwam bovenop zorgen als huisvesting en de NHS die de meeste mensen uit de arbeidersklasse delen. Bovendien deden linkse kandidaten het goed in kiesdistricten van Holborn tot Preston die geen grote moslimpopulatie hebben.
Dit wil niet zeggen dat er geen kwesties zijn om te bespreken, of dat er een nieuw links kan ontstaan zonder problemen of tegenstrijdigheden. De nieuwe anti-oorlogsparlementslid voor Birmingham Perry Bar, Ayoub Khan, was tientallen jaren lang een LibDem-raadslid. Verschillende kandidaten die het goed deden in Birmingham – waaronder in Yardley, waar Jess Phillips van Labour binnen 700 stemmen van het verliezen van haar zetel kwam – waren kandidaten voor de Workers Party, die goed is op het gebied van Palestina, maar reactionair op veel andere gebieden.
Maar de politiek van deze nieuwe politieke krachten is overweldigend links. Dit is een beweging die miljoenen mensen vertegenwoordigt die voor Palestina hebben gemarcheerd, die de loonstakingen steunden en actie wilden voor de NHS. Ze kunnen worden overgehaald om klimaat en steun voor transgenders aan die agenda toe te voegen. Er is potentieel dat dit het begin is van iets veel groters. Nu extreemrechts ook in opkomst is, moeten we ervoor zorgen dat dit slechts het begin is.
Bron: www.rs21.org.uk
