We leven in een tijd van crisis. Overweeg drie met elkaar verweven.
Ten eerste de klimaatverandering. Elk jaar zijn er meer bosbranden en minder ademende lucht, het resultaat van een economisch systeem dat gebaseerd is op het verbranden van fossiele brandstoffen en lange werktijden om het energie-intensieve verbruik aan te wakkeren.
Ten tweede, overweldigde gezinnen. Hoewel de mensen in het Mondiale Noorden in de rijkste samenlevingen leven die de wereld ooit heeft gekend, voelt de meerderheid zich nog steeds overwerkt en overweldigd. Vrijwel elk gezin, vooral met jonge kinderen, is gestrest en gespannen en heeft moeite om de onevenwichtige eisen van zorg zonder ondersteuning en werken zonder flexibiliteit in evenwicht te brengen.
Ten derde zijn miljoenen arme mensen en mensen uit de arbeidersklasse volkomen onvrij, omdat ze nergens anders tijd voor hebben dan voor de voortdurende strijd om de rekeningen voor te blijven. In Europa werkt de gemiddelde vrouw in een echtpaar met kinderen maar liefst eenenzeventig uur per week als je haar onbetaalde zorgarbeid meetelt. In New York zou een alleenstaande moeder met een minimumloon wekelijks maar liefst 117 uur moeten werken om in haar basisbehoeften te voorzien. We leven in een epidemie van tijdarmoede, waar verplicht overwerk dromen uitstelt en ambities vernietigt onder de meedogenloosheid van Sisyphean-zwoegen.
Stel je eens een ander soort samenleving voor, waar de standaardbaan deeltijds was, maar ook een goed gedaan, het bieden van een fatsoenlijk loon en secundaire arbeidsvoorwaarden, evenals flexibiliteit en loopbaanontwikkeling. Het openbaar aanbieden van essentiële diensten zou een achtergrond van economische zekerheid bieden: van gezondheidszorg tot kinderopvang, van pensioenen tot openbaar vervoer (en idealiter ook van een basisinkomen). Als in hun basisbehoeften is voorzien, zouden individuen niet zo afhankelijk meer zijn van hun baan om rond te komen – en substantieel minder dan veertig uur werken zou eerder wenselijk zijn dan gevreesd.
Uit recent wetenschappelijk bewijs blijkt dat het verkorten van de werkuren de sleutel is tot het tegengaan van de klimaatverandering. Jonas Nässén en Jörgen Larsson vinden bijvoorbeeld dat “een verkorting van de arbeidstijd met 1% het energieverbruik en de uitstoot van broeikasgassen met respectievelijk ongeveer 0,7% en 0,8% kan verminderen.” David Rosnick en Mark Weisbrot zijn van mening dat als de Verenigde Staten hun werkuren zouden terugbrengen naar West-Europese niveaus, het energieverbruik met 20 procent zou dalen. Het meest rigoureuze onderzoek tot nu toe is waarschijnlijk dat van Jared Fitzgerald en collega’s, die een longitudinaal onderzoek naar tweeënvijftig landen uitvoerden. Ze bevestigden de resultaten van andere onderzoeken dat meer werktijd leidt tot meer energieverbruik, en dat deze relatie in de loop van de tijd intensiveert voor zowel rijke als arme landen.
We weten dat kapitalistische economieën onder normale omstandigheden groeien en groeien, maar tot nu toe alleen door steeds meer emissies te produceren. De mondiale uitstoot is de afgelopen zestig jaar slechts vier keer gedaald – in 1981, 1992, 2009 en 2020 – precies toen de wereld zich in de greep van een economische recessie bevond. Dit is de koude realiteit van het neoliberale kapitalisme: het dwingt ons te kiezen tussen vernietiging van het milieu of de sociale ellende van massawerkloosheid.
Goed deeltijdwerk biedt ons een structureel ontsnappingsluik: een nieuw model om de uitstoot onmiddellijk terug te dringen zonder mensen werkloos te maken.
Natuurlijk is deeltijdwerk op zichzelf niet voldoende. Een pro-arbeidersklimaatagenda moet ook nationale en mondiale overeenkomsten over koolstoflimieten omvatten, een Green New Deal die enorme staatsinvesteringen ontketent die het koolstofvrij maken stimuleren (bijvoorbeeld de verschuiving naar schone energie en het bouwen van nieuwe infrastructuur voor openbaar vervoer), enzovoort. Maar goed deeltijdwerk is een noodzakelijke, zij het onvoldoende voorwaarde, om ecologische rampen te voorkomen.
Wat de balans tussen werk en privéleven betreft, zijn de bewijzen zelfs nog sterker. Uit de academische literatuur blijkt keer op keer dat het terugdringen van de werkuren de stress en spanningen in het gezin verlicht. Om een van de vele voorbeelden te noemen: Rosemary Crompton en Clare Lyonette rapporteren in een artikel uit 2006 dat in elk van de vijf landen die zij bestudeerden “de werkuren de belangrijkste voorspeller waren van conflicten tussen werk en privéleven.”
We weten ook dat vrije tijd fundamenteel is voor individuele vrijheid. Om het leven te leiden dat men wil, is vrije tijd essentieel om iemands levensdoelen te bedenken en te verwezenlijken. Je kunt niet diepgaand betrokken zijn bij familie, vrienden, kunst, activisme, sport, muziek, onderwijs of een van de uiteenlopende projecten die de ambities van mensen bezielen als je altijd op de klok zit.
Honderden jaren lang heeft een levendige stroming binnen het socialisme ernaar gestreefd een wereld op te bouwen waarin aanzienlijke vrijheid bestaat van zwoegen – een wereld waarin machines een groot deel van het werk doen zodat mensen dat niet hoeven te doen, waardoor we de vrijheid krijgen om onze doelen na te streven, onze capaciteiten te ontwikkelen, en bloeien in welke richting dan ook die wij geschikt achten. Dit is een wereld waarin kunstmatige intelligentie en robots het menselijk leven feitelijk beter en gemakkelijker maken, in plaats van werkloosheid, angst en ongelijkheid in te luiden.
Maar is goed deeltijdwerk echt mogelijk?
Voor degenen onder ons die in Noord-Amerika wonen, betekent deeltijdwerk meestal slecht betaald en onzeker, met weinig voordelen en nog minder autonomie. Hier is echter niets onvermijdelijks aan. West-Europese voorbeelden laten zien dat het heel goed mogelijk is om waardeloze deeltijdbanen om te zetten in goede, veilige banen.
In Denemarken is deeltijdwerk bijvoorbeeld meestal goed werk. Terwijl de uurloonkloof tussen voltijd- en deeltijdvrouwen in Italië, Spanje en het Verenigd Koninkrijk meer dan 20 procent bedraagt, is deze in Denemarken ongeveer nul. Deense parttimers genieten ook van robuuste voordelen en pensioenen; iemand die tien jaar parttime werkt tegen 75 procent en vervolgens de rest van zijn carrière fulltime werkt, krijgt uiteindelijk een pensioen ter waarde van 98 procent zoveel als iemand die zijn hele carrière fulltime heeft gewerkt.
Een alleenstaande moeder die dertig uur per week tegen het laagste loon werkt (er bestaat geen officieel minimumloon in Denemarken, omdat de lonen via collectieve onderhandelingen worden vastgesteld) verdient €27.600, terwijl het leefbaar loon grofweg €15.000 bedraagt. Deense parttimers lijken erg blij met hun situatie. Het percentage deeltijdvrouwen dat zegt “ontevreden” te zijn met hun baan bedraagt slechts 4 procent, en het percentage deeltijdwerkers dat ontevreden is over hun leven als geheel bedraagt slechts 0,4 procent.
Nederland is een ander verhelderend voorbeeld. Het is de eerste zogenaamde “deeltijdeconomie” ter wereld, met het hoogste percentage deeltijdbanen ter wereld. Verbazingwekkend genoeg werkt bijna 50 procent van de gehele beroepsbevolking in deeltijd (vergeleken met slechts 18 procent in de EU27).
Sinds de invoering van de Wet gelijke behandeling (arbeidstijden) in 1996 is het voor Nederlandse werkgevers illegaal om onderscheid te maken tussen voltijd- en deeltijdwerkers bij het verstrekken van loon, uitkeringen, vakantiedagen en werkgelegenheid. Deeltijdbanen zijn meestal contracten voor onbepaalde tijd en vormen geen onzekere vorm van atypisch werk – deeltijdbanen werken niet significant vaker op onregelmatige uren zoals avonden, nachten of weekenden – en het land beschikt over het hoogste percentage bedrijven in Europa met deeltijdbanen op een hoog kwalificatieniveau (47 procent). Het resultaat is dat het verschil tussen deeltijdse en voltijdse uurlonen slechts ongeveer 5 procent bedraagt, terwijl heel weinig deeltijdwerk onvrijwillig is (slechts 5 procent van de vrouwelijke en 10 procent van de mannelijke deeltijdwerkers zou liever voltijds werken). -tijd).
Cruciaal is dat het cluster van beleidsmaatregelen ter bevordering van deeltijdwerk bestaat tegen een achtergrond van relatief robuuste economische zekerheid. Het Nationale Ouderdomspensioen van het land garandeert iedere burger een vast pensioen vóór de leeftijd van vijfenzestig, ongeacht eerdere werkzaamheden of inkomsten. Een leefbaar loon voor een alleenstaande moeder in Nederland bedraagt momenteel ongeveer €15.000, terwijl haar inkomen uit dertig uur per week werken tegen het minimumloon ongeveer €19.000 bedraagt. Een gezin met twee volwassenen, die allebei dertig uur per week werken, verdient een gemiddeld inkomen van grofweg €60.000, wat ruimschoots de minimumleeftijd voor het leefbaar loon voor het hele gezin (twee volwassenen en twee kinderen) van €43.000 overtreft. Deeltijds werken is dus voor iedereen perfect haalbaar.
In de Verenigde Staten kan het nauwelijks anders zijn.
In Californië bedraagt het leefbaar loon voor een gezin van vier personen ongeveer $110.000. Als beide volwassenen parttime zouden werken (dertig uur per week), zou het gezin een gemiddeld inkomen van slechts $ 70.000 ontvangen. Als deeltijdwerk onaantrekkelijk is voor de onderste helft van de bevolking, is de situatie voor de armsten nog veel erger. Een alleenstaande moeder in Los Angeles die dertig uur per week werkt tegen een baan met een minimumloon, zal slechts $24.180 binnenbrengen – jammerlijk minder dan een leefbaar loon, dat voor zo’n gezin ruim drie keer zo hoog is, namelijk ruim $80.000.
De reden dat het leefbaar loon in de Verenigde Staten zoveel hoger is dan in Europa is omdat sociaal-democratische verzorgingsstaten hun burgers voorzien van gratis of gesubsidieerde gezondheidszorg, kinderopvang, vervoer, huisvesting, enz. De hoeveelheid particulier geld die iemand nodig heeft om te verwerven hun basisbehoeften (het “leefbaar loon”) zijn daarom veel minder. Een goed leven gebaseerd op deeltijdwerk is in veel delen van Europa volkomen haalbaar.
Duitsland is een ander voorbeeld. Hoewel het land veel minder deeltijdbanen heeft dan Nederland, is het land er uitstekend in geslaagd het aantal gewerkte uren in standaard voltijdbanen terug te dringen. Duitsland heeft momenteel de kortste werkuren ter wereld – gemiddeld 1.341 per jaar – wat opmerkelijk genoeg 26 procent, of het equivalent van elf volledige werkweken, korter is dan in de Verenigde Staten. In Berlijn bedraagt een leefbaar loon vandaag de dag ongeveer €15.000 – binnen het bereik van iedereen met een deeltijdinkomen, aangezien zelfs een deeltijdwerker met een minimumloon €18.720 verdient.
Het komt erop neer dat het mogelijk is een economisch systeem op te bouwen waarin deeltijdbanen zowel goed zijn als ruim beschikbaar zijn. Hiervoor zijn de standaard sociaal-democratische instrumenten nodig van vakbonden, hoge belastingen en progressieve regeringen die bereid zijn de markt namens de werknemers te reguleren. Niets van dit alles is gemakkelijk te bereiken, vooral niet in landen met een even zwakke arbeidersbeweging en een even krachtige zakenklasse als de Verenigde Staten. Maar politieke wil, en niet technische haalbaarheid, staat een goed leven voor de meerderheid in de weg.
In deze tijden van crisis is het gemakkelijk om je moedeloos en hopeloos te voelen. En als de hoop verdwijnt, groeit het cynisme. De visie van een vrijere samenleving, opgebouwd rond goed deeltijdwerk, is een tegengif voor dergelijk cynisme. Het is een gedurfde, haalbare eis, die tegelijkertijd radicaal en realistisch is op de middellange termijn. De benodigde elementen bestaan al op verschillende plekken in de wereld.
Het resultaat zou geen utopie zijn. Het zou niet al onze problemen oplossen. Maar het zou ons leven kunnen veranderen.
Bron: jacobin.com
