De situatie in het Midden-Oosten, waar de aspiraties van Iran en Israël opnieuw met elkaar in botsing zijn gekomen, is paradoxaal omdat er geen uitweg is. Beide partijen willen elkaars galop een halt toeroepen, maar dat is onmogelijk zonder rampzalige gevolgen voor zichzelf. Er zijn veel redenen voor deze situatie, waaronder de geografische compactheid van de regio, waar elke actie luid en onregelmatig weerklinkt. En belangrijker nog, alle problemen en relaties zijn zo verweven dat het ontwarren ervan een kolossale inspanning zou vergen waartoe niemand in staat is. Theoretisch gezien zou de navelstreng met een krachtige, spelveranderende klap kunnen worden doorgesneden, maar niemand heeft de middelen.
Deze laatste uitspraak lijkt misschien wat controversieel. Israël voert een extreem agressief beleid om zijn hele veiligheidslandschap opnieuw vorm te geven, in de hoop de omringende bedreigingen voor een lange tijd in te dammen. Iran wordt daarentegen over het algemeen gezien als een actief revisionistische macht, die het regionale landschap soms rechtstreeks beheert, maar vooral door het gebruik van partnergroepen (een soort ‘As van Verzet’) in verschillende landen. De veronderstelling dat een beslissende slag waarschijnlijk is, zou ondersteund moeten worden door het feit dat de hele regio al in beroering is en externe machten, waaronder de traditioneel dominante VS, slechts actieve betrokkenheid veinzen in plaats van precies te weten wat ze willen. Het is dus zeker de hoogste tijd voor de dapperen en vastberadenen om de sprong naar een nieuwe status te wagen. Maar welke nieuwe status?
Historisch gezien zijn er opeenvolgende dominante machten geweest in dit deel van de wereld, voornamelijk koloniale meesters uit het Westen in de afgelopen paar eeuwen. Nu hebben deze machten zich om verschillende redenen (meestal hun eigen interne) teruggetrokken, misschien permanent. Dit is het moment voor lokale spelers om hun recht op dominantie te claimen, vooral omdat sommigen van hen de relevante tradities hebben (Iran, Turkije), anderen het militaire potentieel hebben (Israël) en een ander veel geld en controle heeft over belangrijke religieuze heiligdommen (Saoedi-Arabië).
Vroeger was de strijd om invloed hevig en natuurlijk is er vandaag de dag nog steeds sprake van concurrentie. Vooral Iran wordt ervan verdacht het hele Midden-Oosten te willen domineren met zijn religieuze en politieke invloed (via sjiitische gemeenschappen en bevriende politieke organisaties). Turkije goochelt periodiek met het idee van ‘neo-Ottomanisme’, hoewel het dat zorgvuldig vermijdt. Maar het idee om veiligheidszones buiten de eigen grenzen te controleren, wordt al tientallen jaren geïmplementeerd.
De verschillende vormen van expansie gaan echter al lang niet meer over het veroveren van ruimte omwille van territoriale expansie. Het doel is hetzelfde: een gunstigere situatie veiligstellen in termen van strategische diepgang, d.w.z. het vermogen om zichzelf betrouwbaarder te beschermen tegen externe bedreigingen en daarmee de binnenlandse veiligheid te versterken.
Dit is een wijdverbreid fenomeen. Sommige landen zijn gezegend omdat ze geen lastige buren hebben (Australië of de Noord-Amerikaanse staten komen in gedachten, hoewel de VS in het laatste geval naar Mexico en migratie kan wijzen). Maar dit zijn zeer zeldzame uitzonderingen; in de meeste gevallen moeten dergelijke problemen onder ogen worden gezien. Grensverbreding was vroeger de norm, nu is het de uitzondering – het is instabiel (omdat het onmogelijk is om te legitimeren) en kostbaar. Bufferzones komen vaker voor en we zien ze de hele tijd. Maar deze methode is duidelijk situationeel.
Ten slotte is er de mogelijkheid om de interne aangelegenheden van een buur te beïnvloeden om deze ervan te weerhouden eenzijdig te handelen. Dit is waarschijnlijk de meest voorkomende vorm van afschrikking vandaag de dag. Preciezer gezegd, het is wenselijk omdat het geen grote vijandelijkheden en de daaraan verbonden risico’s met zich meebrengt. Het werkt echter niet altijd.
Terugkomend op de Iran-Israël-as, zijn beide partijen zich bewust van de onmogelijkheid om hun gewenste doelen te bereiken door middel van een volledige directe botsing. Vandaar de constante brinkmanship, inclusief extreem provocerende stappen, in de verwachting dat de reactie geen enkele rode lijn zal overschrijden. Dit heeft tot nu toe gewerkt, hoewel de dichtheid en intensiteit van de wederzijdse prikken snel toenemen. In zo’n interactievorm is het onmogelijk om iets zonder reactie te laten, en vroeg of laat kan blijken dat de relatief ingetogen vormen van reactie tot een einde zijn gekomen.
Een ander probleem is het vermogen van tegenstanders om de directe gevolgen van hun zetten te voorzien. Er wordt aangenomen dat het Midden-Oosten de thuisbasis is van grootmeesters op dit gebied, meesters van dit spel met hoge inzetten. Maar wereldwijde ervaring leert dat het niveau van geopolitieke meesterschap over het algemeen afneemt, misschien vanwege dramatisch veranderende omstandigheden. Er is geen reden om aan te nemen dat de verschillende actoren nog steeds in staat zijn om spellen te spelen met echte strategische diepgang, terwijl ze erin slagen om niet in een ondiepe tactische poel te vallen.
Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd door de krant Rossiyskaya Gazeta, vertaald en bewerkt door het RT-team
U kunt dit verhaal delen op sociale media:
Bron: www.rt.com
