China na de groeivertraging | Rode vlag

De bloei van China is definitief voorbij. Gedurende de jaren 2000 kende de economie een jaarlijkse groei met dubbele cijfers. Nu verwachten maar weinigen dat het de doelstelling van 5 procent zal halen die dit jaar werd aangekondigd op het Nationale Volkscongres, het parlement van de dictatuur. Eerdere pijlers van groei, vastgoed en infrastructuur wankelen op bergen schulden, en de Verenigde Staten proberen de opmars van het land naar de hightech-productie te blokkeren.

In afwachting van een economische vertraging heeft president Xi Jinping de politieke macht lange tijd gecentraliseerd. “Het huidige leiderschap gelooft dat het een economische neergang kan overleven door de controle over de samenleving te verscherpen, autonome elitefracties uit te roeien en een assertievere houding op het internationale toneel aan te nemen te midden van toenemende geopolitieke spanningen”, schrijft Ho-fung Hung in Nieuwe linkse recensie.

Die assertieve houding houdt in dat investeringen worden gericht op ‘nieuwe productiekrachten van hoge kwaliteit’. De eerste groep producten in deze categorie omvat zonnepanelen, elektrische voertuigen en lithiumbatterijen, gebieden die deze groep al domineert in termen van de mondiale productie. China hoopt de voornaamste fabrikant van dergelijke goederen te blijven.

De tweede groep omvat siliciumchips, IT-systemen en kunstmatige intelligentie. Hier wordt het geconfronteerd met sancties en andere obstakels, omdat dergelijke technologieën cruciaal zijn voor militaire hardware en van het allergrootste belang zijn in de rivaliteit van het land met de Verenigde Staten. Nu de groei vertraagt ​​en buitenlandse investeerders vertrekken, betekent een eenduidige focus op technologische innovatie dat Chinese werknemers grotere winsten moeten uitpersen.

De snelle opkomst van het moderne China kende twee fasen. Gedurende de jaren negentig en 2000 verwelkomde het land een vloedgolf van directe buitenlandse investeringen in goedkope productie- en assemblagefabrieken, aangetrokken door schijnbaar onuitputtelijke reserves aan goedkope arbeidskrachten die in handen waren van de ‘communistische’ dictatuur. China was sterk afhankelijk van de export en buitenlandse investeringen en kon tijdens de mondiale financiële crisis van 2008 ternauwernood voorkomen dat het met het Westen werd meegesleurd.

Het verschoof snel naar een tweede, binnenlandse groeifase: de ontwikkeling van de infrastructuur. In zijn boek Spooksteden van China, beschreef Wayne Shepard het land in de jaren 2010 als een gigantisch bouwterrein. “Het oude wordt vervangen door het nieuwe, en het nieuwe wordt vervangen door het nieuwere, in een cyclisch proces van creatie en vernietiging”, schreef hij. Lokale overheden kregen de vrije hand om land te verkopen en bruggen, wegen, luchthavens, winkelcentra en flatgebouwen te bouwen. Vanaf 2002 heeft de overheid vanaf het begin een hogesnelheidsspoorwegnetwerk aangelegd. In 2015 was er 12.000 kilometer aan sporen; vandaag strekt het netwerk zich uit over 45.000 kilometer.

Terwijl de Verenigde Staten en Europa stagneerden tijdens wat de marxistische econoom Michael Roberts ‘de lange depressie’ noemde (beginnend met de financiële crisis), kende China opnieuw een decennium van sterke groei. Toch leidde dit tot enorme staatsschulden, de grootste vastgoedzeepbel ter wereld en een aanzienlijk overschot aan industriële capaciteit. De regering verbiedt nu nieuwe snelweg- en bouwprojecten in tien van China’s provincies met de hoogste schuldenlast, zo blijkt uit documenten die zijn ingezien door de Chinese overheid. Financiële tijden.

Veel westerse commentatoren verwachten dat China als een kaartenhuis onder deze schuldenlast zal vallen. Maar Kevin Lin, een onderzoeker gespecialiseerd in China en zijn arbeidersbeweging, staat sceptisch tegenover dergelijke prognoses. “Er worden al twintig jaar voorspellingen gedaan over een dreigende economische crisis”, vertelt hij Rode vlag. “Het is niet alleen een voorspelling, het is bijna een hoop.”

Het regime houdt de nationale banken stevig in zijn greep, waardoor het eenvoudigweg de schulden van lokale overheden en staatsbedrijven kan ‘doorrollen’. Dit is iets wat Shepard ook opmerkte. “Als we kijken naar de binnenlandse ‘schulden’ in China, bespreken we eigenlijk de hoeveelheid geld die de Communistische Partij aan de Communistische Partij verschuldigd is”, schreef hij.

Dat de schulden inderdaad beheersbaar kunnen zijn, blijkt duidelijk uit de vastgoedsector van het land. Huisvesting is de belangrijkste investering geweest voor de snelgroeiende middenklasse in China. En decennia van onbelemmerde particuliere investeringen in verstedelijking resulteerden in torenhoge waarderingen, die volgens de Amerikaanse investeringsbank Goldman Sachs samen 52 biljoen dollar bereikten. De speculatieve zeepbel concentreerde zich rond ‘s werelds grootste vastgoedbedrijf, Evergrande. In plaats van het te laten barsten, begon de regering met de gecontroleerde sloop van het bedrijf voordat het uiteindelijk werd geliquideerd. Het proces heeft de huizenprijzen verlaagd en veel huishoudens onder druk gezet. Maar het voorkwam ook een financiële crisis.

“Het heeft de risico’s niet geëlimineerd – sommige zijn structureel voor het kapitalisme, dus ze zullen niet zomaar verdwijnen vanwege een beter economisch management”, zegt Lin. “Maar als we het op de langere termijn bekijken, kan de economische crisis in plaats van een crash een voortdurende vertraging voor de komende jaren zijn.”

Er zijn ongetwijfeld nog meer problemen. Lagere consumentenbestedingen en dalende prijzen hebben de economische groei geschaad. Maar president Xi Jinping heeft geen plan om de dienstensector uit te breiden of de welvaart te vergroten. Dat zou betekenen dat de lonen moeten worden verhoogd, het vakantieverlof moet worden verhoogd en dat de rijken moeten worden belast om hogere pensioenen te financieren voor een snel vergrijzende bevolking. In plaats daarvan worden de uitgaven gericht op de ‘nieuwe productiekrachten’. De bazen onderdrukken dus de loongroei en verhogen het aantal gewerkte uren, terwijl Xi tegen de jongeren zegt dat ze bereid moeten zijn ‘bitterheid te eten’.

De werkloosheid groeit, net als de bitterheid. In juni 2023 was 21 procent van de jongeren werkloos, voordat de regering plotseling stopte met het publiceren van cijfers (en vervolgens de berekeningsmethode veranderde). De zonnepanelengigant Longi zal volgens Bloomberg ruim 20.000 werknemers ontslaan vanwege een aanbodoverschot, een gevolg van kapitalistische overinvesteringen.

Waarom verdubbelt de overheid haar investeringen in de industrie? De afgelopen dertig jaar heeft de wereld haar productiecapaciteit aan China overgedragen, waarbij ze profiteerde van lage lonen en schaalvoordelen. Het gaat niet alleen om schoenen of iPhone-montage. Vorig jaar bouwden de Verenigde Staten tien commerciële scheepvaartschepen. China bouwde er meer dan 1.000.

De focus op ‘nieuwe productiekrachten’ gaat over het benutten van dit voordeel. Het regime onder Xi Jinping bouwt aan wat hij ‘nationale kampioenen’ noemt om de mondiale markten te domineren. Het ‘oude trio’ van textiel, meubels en apparaten heeft plaatsgemaakt voor het ‘nieuwe trio’ van zonnepanelen, elektrische voertuigen en lithiumbatterijen.

Tot nu toe verslaat het de concurrentie. De New York Times meldt dat China in 2023 meer zonnepanelen heeft geïnstalleerd dan de Verenigde Staten in hun geschiedenis. De ultragoedkope export heeft Europese zonne-energiebedrijven al lang geleden failliet verklaard. Elektrisch voertuigbedrijf Tesla is gedaald naar de tweede plaats achter de Chinese BYD in termen van wereldwijde verkoop. “In veel sectoren, zoals EV’s, [Western countries] bevinden zich – voor het eerst in de moderne geschiedenis – in een technologische inhaalmodus ten opzichte van een meer geavanceerde concurrent, die zij ook als een belangrijke geopolitieke rivaal beschouwen”, schreef Paolo Gerbaudo in een recent artikel voor de politieke economiewebsite Phenomenal World .

Het Westen neemt wraak met wat Lin ‘open economische oorlogsvoering’ noemt. De stemming van het Amerikaanse Congres om de Chinese app TikTok te verbieden is slechts de nieuwste stap in de richting van IT-ontkoppeling. Terwijl Intel, Dell en IBM zich terugtrekken uit de Chinese markten, heeft de Communistische Partij een plan aangekondigd om tegen 2027 alle buitenlandse softwaresystemen in overheidscomputers te ‘verwijderen’ (‘A’ is Amerika) en alle buitenlandse softwaresystemen in overheidscomputers te vervangen. De Europese Unie staat op het punt om tarieven op elektrische voertuigen beschuldigt het China van “dumpen” op zijn markten. Dit alles heeft ertoe geleid dat de directe buitenlandse investeringen zijn gedaald tot het laagste niveau in dertig jaar.

Cruciaal is dat het Chinese kapitalisme het vooruitzicht loopt geblokkeerd te worden van de aankoop van de meest geavanceerde siliciumchips uit de Verenigde Staten, Taiwan, Japan, Nederland, Duitsland en Zuid-Korea. Als reactie daarop heeft de regering zwaar geïnvesteerd in de ontwikkeling van haar eigen land. Hoewel China een generatie achterloopt op de Taiwanese nanochips, heeft het zojuist een nieuwe serie Huawei-telefoons uitgebracht, aangedreven door in eigen land geproduceerde chips.

Deze economische oorlogvoering gaat niet alleen, of zelfs in de eerste plaats, over winsten op de korte termijn. “Meer dan het economische voordeel voor de VS is de onderliggende motivatie het behoud van de Amerikaanse mondiale hegemonie”, zegt Lin. Hightech productie, vooral van halfgeleiders, vormt de basis van militaire ‘innovatie’. Elk land waarvan de raketonderdelen in vijandelijk gebied worden geproduceerd, heeft een groot probleem. De belangrijkste reden dat het Amerikaanse imperialisme China verhindert toegang te krijgen tot buitenlandse technologie is het voorkomen van zijn militaire expansie. Massale deviezenreserves zullen China van het kapitaal voorzien om zijn eigen kapitaal op te bouwen, dus proberen de VS ook de Chinese export te blokkeren.

Peking blijft echter niet geheel in de kou staan. Rusland en Iran hebben nauwere economische banden met het land gesmeed om te herstellen van de westerse sancties. De Econoom tijdschrift schat dat Rusland de grootste importeur van Chinese auto’s is geworden: de verkoop is verdrievoudigd sinds de invasie van Oekraïne, en in ruil daarvoor is de Russische gasexport naar China sterk gestegen.

China blijft de belangrijkste handelspartner van 120 landen. Ondanks klachten over Chinese staaldumping is het onwaarschijnlijk dat de meeste landen supergoedkope auto’s, telefoons en laptops zullen blokkeren. Sommige middenmachten exploiteren de rivaliteit tussen Washington en Peking, waardoor ze politiek dichter bij de ene en economisch dichter bij de andere komen te staan.

Maar als het doel van de economische strategie het opbouwen van militaire macht is, heeft China nog een lange weg te gaan. De militaire uitgaven zijn sinds 2015 meer dan verdubbeld, en de nucleaire voorraad zal tegen 2035 naar verwachting verviervoudigen. Dit plaatst het land nog steeds ver achter op de Verenigde Staten, die hun alomvattende systeem van allianties schragen.

China heeft zijn marine snel ontwikkeld (in sommige opzichten nu de grootste ter wereld), maar kan nauwelijks macht buiten zijn eigen kustlijn projecteren. Agressieve bewegingen in de wateren in het oosten en het zuiden hebben de met de VS geallieerde buren langs de “eerste eilandenketen” van de Stille Oceaan boos gemaakt. Japan onderhandelt over zijn eerste nieuwe veiligheidspact met de Verenigde Staten in zestig jaar, terwijl de Filippijnen het Amerikaanse leger toegang hebben verleend tot meer van zijn bases. Taiwan, dat bijna dagelijks te maken krijgt met intimidatie door de Chinese marine en luchtmacht, heeft in februari zijn eerste in eigen land gebouwde onderzeeër gelanceerd.

De Chinese strijdkrachten lijden ook onder corruptie, inefficiëntie en onervarenheid. “Het Chinese leger heeft zeker een grote upgrade bereikt ten opzichte van twintig jaar geleden, maar ik denk niet dat de regeringsleiders het volste vertrouwen in hun leger hebben”, zegt Lin. “Ze zijn niet meer betrokken geweest bij enig conflict sinds de invasie van Vietnam eind jaren zeventig.”

De Chinese economie vertraagt ​​en is kwetsbaar, maar niet zwak. Het hightech exportplan is een strategie om de groei in stand te houden en militaire macht op te bouwen. Dat komt omdat, naarmate de spanningen tussen machtige landen toenemen, alles, van elektrische auto’s tot media-apps, als een potentieel wapen wordt behandeld.