Honderd jaar eenzaamheid – rs21 – revolutionair socialisme in de 21e eeuw

Mike González
•
5 januari 2025

De prachtige roman van Gabriel García Márquez, ‘Honderd jaar eenzaamheid’, voor het eerst gepubliceerd in 1967, is vertaald in de meeste van de belangrijkste talen ter wereld en er zijn miljoenen exemplaren van verkocht. Maar de schrijver weigerde altijd om het te laten filmen… tot nu toe. Op 11 december zond Netflix de eerste van zestien afleveringen uit. De serie is gemaakt in Colombia, met een Colombiaanse cast en crew.

Het begint met de verdrijving van een gemeenschap uit een soort Hof van Eden. Onder leiding van Jose Arcadio, de stichter van de Buendía-dynastie, dwalen ze door de landschappen van Latijns-Amerika totdat ze een nieuwe gemeenschap creëren, Macondo, het decor voor alle romans van Marquez. Omringd door tropische bossen, hoge bergen, moerassen en de grenzeloze zee is er geen weg meer uit Macondo. Het galjoen dat ze in het bos vinden, is het teken dat anderen er al zijn geweest, dat ze deel uitmaken van een wereld die anderen, in dit geval de Spaanse veroveraars, hebben verbeeld. Zoals alle kolonialisten beschreven de Spanjaarden wat ze aantroffen als lege ruimte die zich moest toe-eigenen, net zoals de kolonisten van Noord-Amerika de inheemse Amerikaanse beschavingen van het Amerikaanse Westen schilderden, ontkende Spanje het bestaan ​​van de grote beschavingen die ze vonden en vervolgens vernietigden. Toen, net als nu, schreven ze de geschiedenissen (met een hoofdletter) van hun veroveringen, waarbij ze hun genociden rechtvaardigden als ‘rechtvaardige oorlogen’ tegen barbaren.

De geschiedenis wordt geschreven door de overwinnaars en hun slachtoffers worden uit het officiële verhaal gewist. De inheemse bevolking is onzichtbaar, opgegaan in het landschap. Maar ze hebben hun eigen verhalen, hun eigen gedeelde herinnering bewaard in de talen van de onderdrukten – in verhalen en legenden, in mythen, in liederen en rituelen die ondoordringbaar zijn voor hun heersers. Ze werden doorgegeven via de orale cultuur, van generatie op generatie overgedragen. generatie, maar door de machtigen afgedaan als louter bijgeloof. Het is interessant hoe elk voorbeeld van inheems verzet inspiratie vindt in de herinnerde strijd uit het verleden – Inca Katari, Tupac Amaru, Caupolican, Geronimo.

Beide geschiedenissen maken deel uit van één verhaal, spiegelen elkaar, maar spelen zich af in verschillende tijden. De populaire mythe beschouwt de tijd als circulair, zoals een slang die zijn eigen staart opeet, zoals Jose Arcadio het stelt, terwijl de officiële geschiedenissen de stadia van chronologische vooruitgang markeren. In Macondo is het altijd maandag en herhalen de worstelingen uit het verleden zich. Wat Marquez ‘magisch realisme’ noemde, is het naast elkaar bestaan ​​van deze twee verschillende geschiedenissen; het is geen magie in de zin van goocheltrucs (deze worden in de roman aan de Kerk overgelaten), maar mythe en populaire herinnering.

De geschiedenis die het weerspiegelt is reëel genoeg. De militaire staatsgrepen onder leiding van ambitieuze generaals en de eindeloze oorlogen tussen liberalen en conservatieven zijn de realiteit van de Colombiaanse geschiedenis. Zoals Jose Arcadio zegt: het enige verschil tussen de twee facties van de heersende klasse was dat ze op verschillende tijdstippen naar de mis gingen. Toch hebben hun conflicten de geschiedenis van Colombia gevormd en het land lamgelegd in een periode van veertig jaar die alleen maar herinnerd wordt als ‘Het Geweld’.

Al vroeg in het verhaal arriveert de tovenaar/magiër Melquiades met een circus. Hij leert Jose Arcadio een deel van zijn kennis en laat hem kennismaken met ijs, het eerste wonder in deze seculiere samenleving. Maar als iemand Melquiades van hekserij beschuldigt, roept hij “nee, dit is wetenschap”. Zoals zoveel veranderingen ontvangt Macondo het nieuwe, het moderne ijs, treinen, magneten van buitenaf. Wanneer Melquiades Jose Arcadio kennis laat maken met alchemie, de zoektocht naar de steen der wijzen die onedele metalen in goud zal veranderen, wordt het zijn levenslange obsessie. Maar in de koloniale wereld wordt de verandering aangedreven door krachten van buitenaf, die mineralen uit de bergen halen, het zwarte goud onder de aarde vandaan halen en de rivieren en de biosfeer vergiftigen. De eenzaamheid van de titel is de uitsluiting van de geschiedenis en het gebrek aan controle over hun eigen lot. Wanneer de waarzegster Ursula, de lang lijdende vrouw van Jose Arcadio, waarschuwt dat haar laatste kind geboren zal worden met een varkensstaart, is dat de vloek van het kolonialisme. Spanje construeerde zijn utopie, zijn eldorado, door de wereld die het aantrof te vernietigen; maar in de volksverbeelding bestaan ​​er andere utopieën zodra ze bevrijd zijn van onderdrukking en uitbuiting.

Dat zei Garcia Marquez in zijn dankwoord voor de Nobelprijs voor de Literatuur

Geconfronteerd met deze ontzagwekkende realiteit voelen wij, de uitvinders van verhalen, die alles willen geloven, het recht om te geloven dat het nog niet te laat is om deel te nemen aan het creëren van de tegenovergestelde utopie. Een nieuwe en allesomvattende utopie van het leven, waar niemand voor anderen zal kunnen beslissen hoe zij sterven, waar liefde waar zal blijken te zijn en geluk mogelijk zal zijn, en waar de volkeren die veroordeeld zijn tot honderd jaar eenzaamheid eindelijk een voor altijd, een tweede kans op aarde.