Militaire sectoren voeren hun inspanningen op om oorlogsvoering ‘groener’ te maken. Om de rebranding van het leger als “motor van klimaatactie” te ondersteunen, eisen wapenindustrieën van Europa tot Noord-Amerika erkenning als ESG-vriendelijke duurzame investeringsopties. Dat wil zeggen: milieubewust en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wapenindustrieën brengen veiligheid, wordt ons verteld. En veiligheid is een voorwaarde voor ‘elke duurzaamheid’.
Wat verbergt zich in deze verklaring? Wat gaat er verloren als we militaire actoren toestaan de betekenis van een duurzame toekomst te monopoliseren? Tenzij we willen dat de echte definities van zowel veiligheid als duurzame praktijken tot zwijgen worden gebracht – die nodig zijn om klimaat- en sociale crises daadwerkelijk aan te pakken – moeten militaire investeringen ‘zondevoorraden’ blijven.
We leven in een tijd van toenemende ecologische en sociale crises, van klimaatverandering tot gewapende conflicten tot systematische mensenrechtenschendingen. Als gevolg hiervan hebben financiële investeringen in wapens – de middelen van dood en vernietiging die dergelijke crises verergeren – een steeds kwalijkere nasmaak gekregen voor investeerders die zich zorgen maken over ecologische en sociale duurzaamheid. Momenteel staat deze trend voor een gevaarlijke ommekeer, aangezien wapenlobby’s geest, geld en mankracht inzetten om duurzaamheid in theorie en praktijk te coöpteren.
Dit wordt pijnlijk duidelijk gemaakt door de AeroSpace and Defence Industries Association of Europe, die militaire veiligheid definiëren als intrinsiek aan duurzaamheid. “Veiligheid is de voorwaarde voor elke duurzaamheid”, schrijven ze. Door “de veiligheid te helpen waarborgen”, luidt het argument, levert de Europese wapenindustrie “de facto een vitale bijdrage aan een duurzamere wereld”.
De Russische invasie van Oekraïne heeft dit verhaal vleugels gegeven. Een maand na het begin van de oorlog kwam de Zweedse bank SEB terug op haar gevierde algemene verbod op wapeninvesteringen om delen van de wapenindustrie op te nemen in hun gloednieuwe duurzame investeringsbeleid. Evenzo merkte Citibank in maart 2022 op dat “Wij geloven dat defensie waarschijnlijk steeds meer zal worden gezien als een noodzaak die ESG als onderneming mogelijk maakt, evenals het handhaven van vrede, stabiliteit en andere sociale goederen” – een voorbode van de groeiende acceptatie van militaire sectoren’ “ESG-referenties.” Het signaal klinkt duidelijk: nu de totale oorlog terugkeert naar Europa, is investeren in wapens en systemen voor tweeërlei gebruik onze enige hoop om de democratie te beschermen en zo duurzaamheid te bereiken.
Waar we getuige van zijn, is een gezamenlijke inspanning in de Europese en Noord-Amerikaanse staats-, financiële en militaire sectoren om de link tussen de wapenindustrie en duurzaamheid te versterken, door militaire veiligheid te naturaliseren als intrinsiek verbonden met de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de Verenigde Naties. Met name doel 16: “Vrede, gerechtigheid en sterke instellingen.” Tot nu toe zo goed – dat wil zeggen, in een wereld waar gemilitariseerde vormen van beveiliging zo genormaliseerd zijn dat we het gebruik van de termen door de wapenindustrie zonder meer accepteren. Weinigen stoppen om te vragen, wat voor soort beveiliging wordt hier ingeroepen? Tenzij we dit vragen, zullen we niet begrijpen wat voor soort duurzaamheid militaire industrieën kunnen garanderen.
Waar veiligheidswapenproducenten als poortwachters voor staan, wordt goed weergegeven door de neiging van de industrie tot geheimhouding en corruptie of haar gewoonte om te profiteren van oorlogsmisdaden en sociale onrust. Dictaturen lonen net zo goed als democratieën, en importerende staten zijn allemaal hetzelfde voor Euro-Amerikaanse wapenleveranciers, vooral als ze verwikkeld zijn in actieve conflicten. Welnu, zolang het kopersregime militair betrokken is bij landen van minder strategische en symbolische waarde voor het ‘Westen’ – zoals Saoedi-Arabië in Jemen of Israël in Palestina. Wat betreft Rusland in Oekraïne, deze logica werd gemakkelijk op zijn kop gezet met winstgevende gevolgen voor Euro-Amerikaanse wapenhandelaren. De Russische oorlog tegen de ‘vrije wereld’ heeft in plaats daarvan geleid tot ‘een nieuw tijdperk voor de defensie-industrie’ – het tijdperk waarin Euro-Amerikaanse wapens kunnen worden geclassificeerd als maatschappelijk verantwoorde goederen omdat ze die wereld ‘verdedigen’.
De koppeling van militaire veiligheid aan duurzaamheid wordt ondersteund door een andere mythe die de industrie in stand houdt: dat wapenexport garant staat voor vrede. Welke vrede, zou men zich kunnen afvragen? De vrede geassocieerd met acht jaar humanitaire ramp in Jemen, veroorzaakt door een oorlog bewapend door Euro-Amerikaanse bedrijven? De vrede die gepaard gaat met politieke repressie en politiegeweld tussen ‘s werelds ergste mensenrechtenschendingen, ondersteund door Euro-Amerikaanse surveillance- en bevolkingscontroleapparatuur? De vrede die gepaard gaat met de verergering van gewapende conflicten door de oncontroleerbare proliferatie van Euro-Amerikaanse wapens in door oorlog verscheurde regio’s in MENA en de Sahel? Armen blijven zelden waar ze bedoeld waren.
De militaire sector is gericht op het behouden van de controle – lees: het veiligstellen van een onrechtvaardige status-quo – en het reageren op symptomen in plaats van de onderliggende oorzaken van conflicten aan te pakken. Dit bevordert het begrip van de sector van duurzaamheid als iets dat de belangen dient van degenen met macht en middelen ten koste van degenen zonder.
Maar in de huidige samenleving heeft de stem van het leger institutioneel prioriteit. Het draagt een vernisje van rationaliteit en objectiviteit dat alleen het leger kan opbrengen, in een wereld waar militarisme zo gewoon is geworden dat we niet reageren op metro’s met advertenties voor straaljagers terwijl we die verbieden die stemmen voor vrede verheffen. Een wereld waar schoolkinderen zonder lunch gaan of verpleegsters geen adequate loonsverhogingen krijgen nadat ze een hele natie door een pandemie hebben gesleept, terwijl de militaire sector jaarlijks miljarden aan budgettaire verhogingen ontvangt.
Zal meer geld verspillen aan wapens ons veiliger maken te midden van een crisis in de kosten van levensonderhoud? Zal de productie en export van deze wapens de weg vrijmaken voor praktijken die het milieu beschermen? Elke aanspraak op duurzaamheid door militaire actoren is bestemd om reactief en oppervlakkig te zijn, niet preventief en diepgaand.
Zoals bij alle politiek in de wapenindustrie, zijn de paradoxen rijp. Terwijl militaire aannemers hun duurzaamheidshoorn aanprijzen, lobbyen ze ook bij hun regeringen om vrijgesteld te worden van nieuwe EU-wetgeving die bedrijven verplicht de mensenrechten en het milieu te respecteren. Aangezien enkele van de grootste wapenexporterende regeringen van de EU dit verzoek om vrijstelling steunen, krijgt de Europese wapenindustrie het groene licht om winst boven mens en planeet te stellen. Dit vertelt hoe serieus het de industrie werkelijk is om in te stappen als garanten voor een duurzame toekomst, voorbij hun gewetensvolle overdrijving.
In 2022 zagen we het hoogste totaal aan militaire uitgaven ter wereld ooit. Bovendien beginnen de NAVO-landen, van Duitsland tot Polen tot het VK tot de Verenigde Staten, nu aan recente historische militaire uitgaven – alsof militaire uitgaven niet al niet in verhouding stonden tot de werkelijke behoeften van zowel mens als planeet, wat neerkomt op een volslagen misplaatsing van vitale middelen. Er staat veel op het spel voor militaire aannemers om hun duurzame label op tijd te krijgen om deze uitgaven binnen te halen. Toch staat er veel meer op het spel voor de bevolking die het zwaar te verduren krijgt nu de wapenindustrie floreert.
Naarmate er meer verloren gaat door de militarisering van ecologische en sociale crises, wordt er minder besteed aan het aanpakken van de onderliggende oorzaken en het voorkomen van verdere ecologische en sociale afbraak. Veel duurzamer zou zijn om prioriteit te geven aan diplomatie en ontwikkeling boven “verdediging” en te investeren in de praktijken die voorkomen dat oorlogen uitbarsten – van klimaatoplossingen tot vredesopbouw tot wereldwijde gezondheid en daarbuiten – in plaats van de industrieën die afhankelijk zijn van het voortduren van oorlog tot lijnaandeelhouders ‘ zakken.
De militarisering van duurzaamheid aanvechten door mensgerichte niet-militaire veiligheidskaders en rechtvaardige sociale en ecologische transitie-ervaringen en -oplossingen op de voorgrond te plaatsen, is onze enige hoop.
Bron: jacobin.com
