Ursula Le Guin heeft ons een nieuwe postume verzameling geschriften gegeven

Bij Greta Gerwig BarbieMargot Robbie speelt het titulaire personage als een soort jonge, beschutte vrouw wiens wereld in beroering wordt gebracht door plotselinge gedachten aan de dood. Terwijl elementen van de menselijke realiteit Barbieland binnensijpelen, verschijnen er stukjes cellulitis op haar plastic dijen (in Barbieland is er geen dood en zeker geen cellulitis). Later, nadat ze Barbieland heeft verlaten voor de echte wereld, zit Barbie naast een oude dame op een bankje en vertelt hoe mooi ze is. In de film van Gerwig is de echte wereld met zijn pijnlijke, gebroken, rimpelige mensen bijna net zo onwerkelijk als Barbie’s roze plastic paradijs. Rimpels en cellulitis vormen de fysieke tegenhangers van de emotionele rommeligheid die de film associeert met de diepgang van de menselijke conditie, een miezerige wereld vol vlees en gevoelens.

“Ik ben er niet zeker van dat iemand al oude vrouwen heeft uitgevonden, maar het is misschien de moeite waard om het te proberen”, verklaart Ursula K. Le Guin in “Introducing Myself”, een performancestuk uit 1992. Ruimte Croneeen nieuwe verzameling van soms polemische en vaak hilarische fictieve en non-fictieve geschriften over feminisme en gender van de overleden sciencefictionauteur, verschijnt de figuur van het oude vrouwtje op verschillende plaatsen in de context van discussies over genderrollen, schrijven door vrouwen en feminisme.

In het essay ‘Space Crone’ (1976) stelt Le Guin zich een ruimteschip voor dat de aarde bezoekt en dat slechts één voorbeeldige passagier mee terug kan nemen in de hoop de menselijke conditie te begrijpen. Hoewel ze verwacht dat de meeste mensen zouden voorstellen een jonge man te sturen, zou Le Guin er de voorkeur aan geven een vrouw van boven de zestig te sturen, idealiter iemand die zomaar in Woolworths rondscharrelt. Le Guin stelt dat deze wijze vrouw met weinig formele opleiding haar hele leven hard heeft gewerkt aan ‘kleine, onbelangrijke baantjes. . . zoals koken, schoonmaken, kinderen opvoeden, kleine versierings- of genotsvoorwerpen verkopen.” Nu doen haar voeten pijn. Ze stelt zich voor dat de vrouw terughoudend zou zijn om als afgezant voor het menselijk ras op te treden, maar houdt vol dat alleen zij ‘de hele menselijke conditie heeft ervaren, geaccepteerd en gehandeld’.

Le Guin benadrukt consequent het weinig glamoureuze en ondergewaardeerde werk dat het oude wijf stilletjes nastreeft. Dergelijke activiteiten zouden volgens haar als kunst moeten worden aangemerkt. In ‘What Women Know’ (2010) geeft ze toe dat haar vroege fictie zich concentreerde op mannelijke personages die zich bezighielden met typisch mannelijke activiteiten, maar dat de vrouwenbevrijdingsbeweging – naast haar eigen ervaring met het opvoeden van kinderen – haar ertoe bracht die nadruk in twijfel te trekken: ‘Waarom Zijn oorlog en avontuur belangrijk, terwijl het huishouden en de opvoeding van kinderen dat niet zijn?” Het korte verhaal ‘Sur’ (1982) beschrijft een expeditie naar Antarctica, ondernomen door een groep Zuid-Amerikaanse vrouwen die geen verslagen van hun avonturen publiceerden en geen voetafdrukken in hun kielzog achterlieten, wat de interesse van Le Guin aantoont om ‘de achterkant van heldendom’ te laten zien, terwijl haar ‘Bryn Mawr Commencement Address’ (1986) bespreekt de noodzaak van schrijven door vrouwen waarin wordt onderzocht wat ‘in de andere kamer gebeurt’, de ruimte buiten de ervaring van mannen.

Terwijl andere stukken in de collectie werden geschreven toen Le Guin in de zeventig en tachtig was, werd ‘Space Crone’ gepubliceerd toen Le Guin eind veertig was, een reactie op haar ervaring met de menopauze. Het oud wijf is het product van een diepgaande fysiologische transformatie waardoor ze ‘eindelijk zwanger kan worden van zichzelf’. Maar Le Guins interesse in ‘kwetsbare, schendbare’ lichamen verwierp ‘seksueel reductionisme’ en biologisch essentialisme: ‘Als ik het midden van het lichaam zeg, bedoel ik niet ballen, lul, kut of baarmoeder.’ “Is gender noodzakelijk? (Redux)” (1976/1988) bespreekt haar roman uit 1969 De linkerhand van de duisternisdat ze beschrijft als een gedachte-experiment over hoe klasse, seks, verwantschap, werk en oorlog er uit zouden kunnen zien op een planeet zonder ‘fysiologisch sekseonderscheid’.

De patriarchale mythe van de ‘grote dummy-beeldgodin A Woman’, beschreven door Le Guin, heeft iets gemeen met Barbie: ‘Dijen voor altijd dun en glanzend haar en glanzende tanden.’ Hoewel deze visie van ‘Vrouw’ misschien nooit oud zal worden, wordt ze omringd door ziedende drommen kleine oude vrouwtjes die de jeugdige structuur dreigen omver te werpen: ‘oude vrouwen leven in de kieren, tussen de muren, als kakkerlakken, als muizen, een ritselende geluid, een piep. Je kunt de kaas maar beter opsluiten, jongens.’

Aan het einde van Gerwigs film kiest Barbie de realiteit boven de fantasie. De bestaande wereld wordt, ondanks al haar ongelijkheden, uiteindelijk gevierd als de plaats van emotionele diepgang, terwijl Le Guin fantasiewerelden uitvond om zich voor te stellen hoe de dingen in deze wereld anders georganiseerd zouden kunnen zijn. Ze benadrukte de noodzaak om bestaande kaarten te hertekenen, nieuwe talen uit te vinden, verschillende sociale structuren en relatievormen voor ogen te houden: “We moeten de wereld herschrijven.” In een voorwoord voor de anarchistische milieuactivist Murray Bookchin De volgende revolutie (2015) richtte Le Guin – toen al ver in de tachtig – zich tot jonge mensen die op zoek waren naar ‘intelligent, realistisch langetermijndenken’ om hen te begeleiden in de strijd voor sociale verandering. Volg het oude vrouwtje het ruimteschip in. Zij zou kunnen helpen de weg te wijzen.