In de hedendaagse Russische gevangenissen is de aanwezigheid van een televisietoestel, meestal samen met een koelkast, een teken van een welvarende en materieel welvarende cel. Voor mij is de televisie niet zozeer een bron van plezier als wel van kwelling, zoals ik al meerdere keren heb uitgelegd. De schelle, kwaadaardige stemmen van de propagandisten dringen letterlijk in mijn oren, terwijl de vulgaire humor mij doet overgeven. Maar de televisie, die voortdurend aanstaat, heeft toch ook een positief effect. In wetenschappelijke termen biedt het een venster op het dominante discours.
Wat dit betreft vind ik het bijzonder [Andrei] Norkin’s ‘Meeting Place’-show op het NTV-kanaal. Hier wordt u op een intelligente, kalme en zonder de hysterie die u in de andere programma’s hoort uitgelegd waarom het correct en noodzakelijk is om mensen te vermoorden, andermans land in beslag te nemen en hen van hun eigendommen te beroven, terwijl de vrijheid wordt beperkt. rechten van iedereen die het niet eens is met de bestaande autoriteiten. Alles is zeer goedaardig, aangeboden met een aangename glimlach, beleefd en vriendelijk.
Tijdens zo’n uitzending legde een van de uitgenodigde experts aan de presentatoren en kijkers uit wat een “multipolaire wereld” inhoudt. Volgens deze gewaardeerde deskundige is een multipolaire wereld een wereld waarin geen gemeenschappelijk gedeelde regels of morele grenzen, normen of principes bestaan, en waar iedereen handelt zoals hij wil en zijn eigen voordeel nastreeft voor zover zijn macht dat toelaat. De andere deelnemers aan de uitzending glimlachten vriendelijk en knikten goedkeurend. Alles stond eindelijk op zijn plek.
Iedereen die bekend is met filosofie zou gemakkelijk kunnen opmerken dat deze beschrijving van de multipolaire wereld volledig in overeenstemming is met wat Thomas Hobbes in zijn boek uit 1651 zei: Leviathan ‘de oorlog van allen tegen allen’ genoemd. Dit was de situatie die heerste in het vroegmoderne Europa, en zeventiende-eeuwse denkers zagen geen verlossing uit de chaos die onvermijdelijk het gevolg was, behalve door het instellen van de harde heerschappij van één enkele autoriteit, die in staat was orde op te leggen, zelfs ten koste van het inperken van de vrijheid van één enkele autoriteit. persoon of een ander.
De hegemon en soeverein, de ‘Leviathan’ die zijn bevel oplegde, leek misschien onsympathiek, maar Hobbes zag er geen alternatief voor. Anders zou de wereld in een bloedige chaos verzinken. Sinds de tijd van Hobbes wordt de noodzaak om de orde te handhaven in de internationale betrekkingen gebruikt om de hegemonie van de leidende machten te rechtvaardigen, en naarmate de beschaving vorderde zijn deze regels geformaliseerd in de vorm van overeenkomsten en normen waarvan wordt beweerd dat ze niet alleen de veiligheid garanderen. de rechten van de machtigen, maar ook om de zwakken te beschermen en de humanisering van de politieke praktijk te verzekeren. In werkelijkheid, zoals we heel goed weten, overtreden de leidende machten die de taken op zich nemen om de orde te handhaven en de naleving ervan te verzekeren, deze voortdurend, terwijl ze allerlei hypocriete excuses bedenken. Niettemin is het beter om regels te hebben die van tijd tot tijd worden overtreden dan helemaal geen regels. Dit lijkt voor de hand liggend en wordt door iedereen onderkend.
De onruststokers en vijanden van de orde zijn verschillende soorten revolutionairen geweest die hebben beloofd de oude ‘wereld van dwang’ af te breken om een nieuwe wereld te construeren. Zoals we weten is dit niet altijd goed gegaan. Dit komt niet zozeer door de vernietiging van de oude wereld, maar eerder doordat de nieuwe wereld die wordt opgebouwd keer op keer verdacht veel op de oude lijkt. Tegenwoordig zien we echter een compleet nieuwe situatie, waarin chaos en destabilisatie niet worden gezaaid door de radicalen en anarchisten, die nu volkomen onschadelijk lijken, maar door toegewijde conservatieven, die traditionele waarden verdedigen.
In veel gevallen klinkt hun retoriek bijna revolutionair, omdat we voortdurend klachten horen over de onrechtvaardigheid van de liberale orde – klachten waar het moeilijk mee oneens is. Het probleem is dat deze klachten niet eens gevolgd worden door de suggestie dat andere sociaal-economische relaties mogelijk zouden kunnen zijn. Niet alleen worden de fundamentele regels van het kapitalisme van elke vorm van twijfel gespaard, maar integendeel: deze regels worden tot het uiterste doorgevoerd, omdat in dit geval niets anders dan concurrentie van belang is.
Maar waarom zijn de traditionalisten nu bereid om chaos te zaaien op een schaal waarvan zelfs de meest fervente anarchisten van de negentiende en twintigste eeuw niet hadden kunnen dromen? De anarchisten hadden immers niet de macht in handen, terwijl de revolutionairen, nadat ze de macht hadden overgenomen, voor het grootste deel zichzelf probeerden te verdedigen (met als resultaat dat ze snel werden omgevormd tot relatief gematigde staatsleiders die er belang bij hadden zich aan de regels te houden, inclusief de regels die hun bestaansrecht beschermden). De huidige conservatieve politici zijn heel anders. Ze beschikken over echte macht en middelen en zijn daardoor in staat vrijwel onbeperkt destructieve activiteiten te ontketenen.
Het probleem hier is dat de traditionele praktijken en waarden die de conservatieven proberen te behouden of te herstellen al lang in tegenspraak zijn met de logica van het reproduceren van de huidige economie en samenleving. Als gevolg hiervan is het traditionalisme niet alleen niet langer een ideologie die oproept tot het behoud van de bestaande orde, maar is het integendeel veranderd in een instrument voor de vernietiging ervan.
Zoals Fredric Jameson heeft betoogd, sluit het moderne liberalisme veel beter aan bij de culturele logica van het laatkapitalisme. Of het zin heeft deze ideologie en haar logica te verdedigen, is een heel andere zaak. Wat hier belangrijk is, zijn niet de waanzinnige excessen van het moderne liberalisme, met zijn cultus van minderheden en het demonstratief negeren van de belangen en behoeften van de meerderheid. De levensomstandigheden, sociale kansen en behoeften blijven veranderen, en de liberale ideologie, in de vorm die zij aan het begin van de 21e eeuw had aangenomen, verkeert in een crisis.
Uiteraard is de oplossing voor deze crisis niet een regime van totale concurrentie gecombineerd met de repressie van iedereen die niet bereid is ‘traditionele waarden’ te onderschrijven. De oorlog van allen tegen alles wat door de ideologen van de ‘multipolaire wereld’ wordt verkondigd, betekent niet alleen een einde aan de liberale beschaving, maar aan welke beschaving dan ook. De samenleving, en zelfs de internationale betrekkingen, hebben al lang behoefte aan veranderingen waarvan de basis alleen kan liggen in een nieuwe cultuur van samenwerking en solidariteit, zonder welke het simpelweg onmogelijk zal zijn om de talrijke problemen waarmee de mensheid wordt geconfronteerd, niet alleen op nationaal, maar ook op planetair niveau op te lossen. .
Het is onwaarschijnlijk dat de opkomst van een nieuwe Leviathan, nu op wereldschaal, een antwoord op deze situatie zal bieden. Het antwoord moet worden gezocht in sociale veranderingen die het mogelijk maken om zowel de individualistische logica van het moderne liberalisme als de totalitaire agressiviteit van het nieuwe conservatisme te overwinnen.
Bron: jacobin.com
