In de nacht van 18 maart 1984 trokken gemaskerde indringers in een welvarende buurt van Osaka, Japan, de president van het snoepbedrijf Glico uit zijn badkuip, brachten hem naar een schuilplaats in een pakhuis en eisten een schandalig bedrag voor zijn terugkeer. Na drie dagen gevangenschap ontsnapte de president zonder dat het losgeld was betaald, maar de brieven van de zogenaamde afpersers bleven bestaan. Destijds slaagde de Japanse politie er zelden in om grote misdaden op te lossen, maar hier hadden ze geen idee. De criminele groep ondertekende hun brieven “De mysterieuze man met 21 gezichten” en uitte regelmatig bedreigingen en beschimpingen over de “idiotenpolitie” en hun incompetentie.
Ze dreigden om cyanide-geregen Glico-snoepjes in de winkelschappen te laten vallen, en al snel stopte Glico in paniek de productie. “The Mystery Man” herhaalde de vergiftigingsdreiging met het snoepbedrijf Morinaga, maar deze keer maakten ze het goed: bijna twee dozijn dozen met cyanide-geregen Morinaga-chocolaatjes werden gevonden in supermarkten in het hele land. (De dozen werden brutaal als vergif bestempeld en niemand raakte gewond.) Er werden losgelddroppings geregeld, maar “The Mystery Man” leek ze nooit op te halen. Commentatoren noemden het een nieuw soort misdaad, een misdaad die dichter bij de uitvoerende kunst stond en buiten het winstmotief bleef. Wie waren zij? Wat wilden ze echt? Plotseling, in augustus 1985, schreef de groep een afscheidsbrief – “Het is leuk om het leven van een slechte man te leiden” – en verdween. Ze zijn nooit gevonden en hebben volgens de politie nooit geld ingezameld. Tot op de dag van vandaag blijft de Glico-Morinaga-zaak een van de beruchtste onopgeloste misdaden van Japan.
Kaoru Takamura, een van de eerste vrouwelijke misdaadromanschrijvers die commercieel en kritisch succes boekte in Japan en daarom de ‘Koningin der Mysteries’ wordt genoemd, fictionaliseert de zaak in haar ruim duizend pagina’s tellende boek. Dame Joker, dat oorspronkelijk in 1997 in Japan werd gepubliceerd. Het is nu pas in het Engels beschikbaar, in twee delen, de eerste keer dat Takamura’s fictie is vertaald. In Japan werden meer dan een miljoen exemplaren van de roman verkocht en wordt hij beschouwd als een nieuwe klassieker, een sensationeel waargebeurd misdaadverhaal dat een even alomvattende kritiek is op de naoorlogse Japanse samenleving als maar past in een mysteriegenreverhaal. Dame Joker is rijk aan procedures en details, waarbij elke pagina de samenleving beschrijft en aanklacht die de omstandigheden schept die rijp zijn voor antisociale misdaad.
Nog Dame Joker past ook bij het beste van moderne suspense-fictie in actie en plot. In Takamura’s herinterpretatie van de zaak bouwt ze haar eigen Japan op, met instellingen die parallel lopen aan die van de echte zaak. In plaats van Glico en de snoepindustrie is er Hinode Beer en de binnenlandse pilsmarkt; in plaats van de Mystery Man met 21 Gezichten is er Lady Joker.
Deel 1 traceert de kiem van de misdaad van de Lady Joker-bende in een brief van een ontevreden ex-fabrieksarbeider van Hinode Beer in 1947, en de langzame opbouw van de ontvoering impliceert het naoorlogse wederopbouwproces van de Japanse productiesector, verschillende soorten discriminatie, sociaal-economische angst, en ongecontroleerde en gevoelloze macht van het bedrijfsleven. (Meer persoonlijke motieven zoals wraak spelen ook een rol.) Deel 2 concentreert zich op de klopjacht op Lady Joker na de ontvoering en het samenspel tussen politie, pers, Hinode Beer en de criminele bende, terwijl de heldendaden van Lady Joker steeds grilliger worden. De criminelen worden ingesloten, maar door hun eigen daden geldt dat ook voor alle anderen.
De leden van Lady Joker zijn vijf vervreemde mannen die elkaar wekelijks tegenkomen op de paardenrenbaan: een bejaarde apotheker, een jonge machinist, een vrachtwagenchauffeur, een middelmatige financier en een corrupte politierechercheur. Ze maken hun plannen tussen de weddenschappen door en noemen zichzelf ‘Lady Joker’, verwijzend naar de ernstig gehandicapte dochter van de vrachtwagenchauffeur, Lady, die hem naar het circuit vergezelt. “Als een joker iets is dat niemand wil”, zegt een lid, zich herinnerend aan de vader die Lady zijn jokerkaart noemt, “wat is dan een betere manier om ons lot te beschrijven?” Deze mannen zijn geen beroepscriminelen en afgezien van de uitgeputte vrachtwagenchauffeur lijken ze niet bijzonder wanhopig. Maar wanneer ze geconfronteerd worden met het idee om het grootste binnenlandse bierbedrijf van het land te chanteren en zijn boegbeeld te ontvoeren, denken ze alle vijf, in de woorden van de apotheker: ‘Mijn leven heeft me hiertoe gebracht.’ Een sfeer van ontevredenheid en sluipende ongevoeligheid in deze scènes verklaart waarom een zacht duwtje alleen nodig is.
Takamura’s schrijven, in de vertaling van Marie Iida en Allison Markin Powell, heeft een hypnotiserende eenvoud en plaatst zelfs de meest elektrische feiten van deze theatrale misdaden in de alledaagse specificiteit van de materiële wereld en de historische prioriteit. De hoofdstukken wisselen tussen zeven personages: een Lady Joker-lid, de CEO van Hinode, een burgerslachtoffer, twee krantenverslaggevers en twee politierechercheurs, een hetero en een corrupt. Takamura’s alwetende verteller, die de actie vanuit het hoofdpersoonperspectief van elk hoofdstuk presenteert, blijft hangen bij bureaucratische procedures en speciaal taalgebruik op hun werkplekken (bedrijven, redactiekamers en politiebureaus) en doorspekt het verhaal met fragmenten uit krantenartikelen, politie- en politiebureaus. scannergebabbel, interne memo’s en beursupdates. De mannen worden zo bepaald door hun omgeving dat hun stemmen en persoonlijkheden samenvloeien. Deze uniformiteit van hoofdstuk tot hoofdstuk creëert effectief een wereld van mannen die, ongeacht hun positie, allemaal onder dezelfde krachten gebukt gaan.
Is Kyosure Shiroyama, de CEO van Hinode, ontvoerd? Deel 1, een morele man? Dwangmatig zachtaardig en afgemeten worstelt hij met vragen over zijn eigen schuld, maar zijn daden zijn meestal van het soort ‘cover-your-ass’-type. Om een van zijn kleine openbaringen over zijn eigen verantwoordelijkheid te onderstrepen, merkt de verteller op: ‘Zijn angst was niets meer dan wat het onbeduidende hart van een gewoon mens vervulde.’ De roman is zo opgebouwd dat halverwege Deel 2, Terwijl Shiroyama zijn macht gebruikt om bredere afrekening met bedrijfscorruptie te voorkomen, is het gemakkelijk om te vergeten dat hij ooit een gevangene was van Lady Joker, met zijn ledematen enkele dagen gebonden.
Er is niet veel in het Engels over Takamura geschreven, maar ze staat bekend als een strenge workaholic die ooit tegen een interviewer zei dat ze wil dat lezers ‘worstelen voor hun plezier’. Voordat Takamura romanschrijver werd, werkte ze als financieel handelaar, en ze neemt het geld achter het spektakel van deze losgeldbedragen serieus, in de veronderstelling dat Lady Joker en Hinode een achterkamertjesovereenkomst hebben gesloten om de bende af te betalen, buiten het zicht van de politie of de politie. druk op. De maffe achterwege gebleven betalingen van de Glico-Morinaga-zaak zijn volgens haar afleidingen van de werkelijke acties van het kapitaal. De beschrijvingen van hoe Hinode de informatie over de stroom van echt geld op een ‘need-to-know’-basis bijhoudt – inclusief details van hun nieuwe westerse risicobeheersysteem – vormen een vernietigend argument over hoe een bedrijf per definitie kan dienen. geen hoger doel dan zelfbehoud.
Takamura vergroot de druk van de economische krachten door iets opzienbarends te doen in een historische misdaadroman: ze schuift de actie een decennium op, naar haar hedendaagse moment. In Dame Jokervindt de ontvoering van de CEO van Hinode plaats op 18 maart 1994. Dit lijkt niet veel anders dan wanneer een Amerikaanse auteur vandaag de bomaanslagen op de Boston Marathon nieuw leven inblaast door de actie in 2023 te plaatsen. De omzetting stelt Takamura in staat om de afpersingscampagne van Lady Joker uit het tijdperk van Het naoorlogse “economische wonder” van Japan – een periode die zich uitstrekte van het einde van de Tweede Wereldoorlog tot 1991 – en de lange kater ervan. In plaats van de goede tijden te verstoren, bevestigt de bedrijfsontvoeringszaak nu dat de slechte tijden al aangebroken zijn. De economie verslechtert. De mondialisering is op komst.
In een van haar minutieus weergegeven scènes uit het zakenleven in Hinode voelt het bedrijf een enorme druk om een distributieovereenkomst af te ronden met Limelight, het grootste Amerikaanse bierbedrijf. (Takamura is fantastisch in het bedenken van namen.) Limelight heeft alle invloed. De leden van Lady Joker weten dat er mensen zijn die geld verdienen, maar het zijn, voorspelbaar, degenen met een enorm kapitaal en het gebrek aan schaamte om het als een club te gebruiken. In dit licht zijn de Lady Joker-misdaden een poging van toeschouwers om mee te doen aan een spel dat aan de gang is.
Als Deel 2 Met de opbrengsten beginnen de verslaggevers, die tot nu toe eveneens toeschouwers zijn, de Lady Joker-zaak en Hinode in verband te brengen met misdaadorganisaties uit de onderwereld, ultranationalistische politici, manipulatie van aandelenkoersen en illegale leningovereenkomsten. Verslaggevers en bronnen die verband houden met dit grotere verhaal beginnen vermist te worden. Machtigdere criminelen – het is niet altijd duidelijk wie of hoe – beginnen Lady Joker in te zetten voor hun eigen gewin. De kleine criminelen die boven hun hoofden terechtkomen is een cliché, maar er zit geen personage in Dame Joker die het volledige plaatje ziet. Dat deze financiële misdaden en figuren uit de onderwereld op de diepe achtergrond van de roman blijven, roept de vraag op of het krachten zijn die een suspense-genreplot, ongeacht de reikwijdte en volledigheid ervan, kan huisvesten. De twee centrale politieagenten zijn zo gespannen door het gebrek aan vastberadenheid aan het einde van de roman dat ze geweld in hun eigen leven uitnodigen, schijnbaar alleen maar voor de vrijlating.
Dame Joker was Takamura’s laatste misdaadroman. Haar eerste was in 1990 gepubliceerd, en in de loop van de zeven jaar daarvoor Dame JokerNa haar vrijlating was ze de ‘Koningin der Mysteries’ geworden. Maar ze was ontevreden over de vorm. Volgens Amanda C. Seaman, hoogleraar Japanse taal en literatuur aan de Universiteit van Massachusetts-Amherst, begon Takamura te ontdekken ‘dat detectivefictie haar niet de ruimte gaf om de diepe problemen van schuld en straf te onderzoeken die haar nu interesseerden.’ Sindsdien heeft ze romans geschreven over machtige conservatieve families en verarmde boeren.
Er zit schuldgevoel in Dame Joker, maar het komt te weinig en te laat. Vaker is er sprake van straf, die onpartijdig wordt uitgedeeld, afhankelijk van de behoeften van het kapitaal. Op de laatste pagina’s lijdt bijna iedereen, zelfs (en vooral) degenen die op het laatste moment besluiten een standpunt in te nemen. Maar de schokkende gebeurtenissen in de roman openen ook enkele deuren, zoals dat moet in een contingent universum. De overgebleven journalisten beginnen vrijer over financiële corruptie te schrijven dan ooit tevoren, en zijn steeds minder bang voor intimidatie, zowel politiek als crimineel, “zolang ze maar het juiste moment en momentum wisten te pakken. En blijkbaar was dat nu het moment.” De journalisten schamen zich ervoor dat er een moord – misschien meerdere – nodig was om hen naar deze vrijere plek te krijgen. Dame Joker is een lange klaagzang dat degenen met macht, gehinderd en geïsoleerd door systemen die prioriteit geven aan een onrechtvaardige status quo, de afrekening door hun opzet uitstellen. Deze vertraging geeft meer tijd voor meer mensen om actie te ondernemen waar hun leven hen toevallig heeft gebracht.
Bron: jacobin.com
