Vlak voor Kerstmis bracht ik een bezoek aan de havenarbeiders in de industriële haven van Esbjerg in het zuidwesten van Denemarken. Die dag begonnen Deense havenarbeiders aan hun solidariteitsconflict ter ondersteuning van de staking van de Zweedse Tesla-arbeiders, waarbij werd geweigerd de voertuigen van het bedrijf uit een Deense haven te lossen. Vanaf diezelfde dag weigerden Deense vrachtwagenchauffeurs ook de auto’s en goederen van Tesla te vervoeren. Soortgelijke acties zijn ondernomen door Finse vakbonden, en Noorse vakbonden staan op het punt zich hierbij aan te sluiten.
Dit soort grensoverschrijdende solidariteitsacties zijn al eerder gezien, bijvoorbeeld tijdens de staking van de havenarbeiders in Liverpool in de jaren negentig, maar komen niet vaak voor. Het laat zien dat een zeker radicalisme en internationalisme nog steeds een levend onderdeel is van de Noordse arbeidersbeweging. Maar bovenal onderstreept het dat, hoewel de Zweedse staking slechts een klein aantal Tesla-werknemers betreft, de Noordse vakbonden het Tesla-conflict als een principekwestie beschouwen. Ze zien het als een fundamentele botsing – tussen het Scandinavische arbeidsmodel, waarin bijna alle werknemers onder collectieve overeenkomsten (CBA’s) vallen, en de anti-vakbondsstandpunt van een nieuw tijdperk van technologiebedrijven als Tesla.
Het uitgesproken verzet van Elon Musk tegen de vakbondsvorming van werknemers heeft zeker de bereidheid tot conflicten tussen de Noordse vakbonden aangewakkerd. In een recent controversieel interview verklaarde Musk dat hij “het niet eens was met het idee van vakbonden” omdat zij – naar zijn mening – “negativiteit” en een gevoel van “heren en boeren” creëren.
Dergelijke uitspraken zijn volkomen in strijd met de algemene ervaring in de Scandinavische landen. In plaats van een relatie tussen heren en boeren te creëren, zorgen de grote vakbondsorganisatie en de bijna universele dekking van CBA’s voor een evenwicht tussen werkgevers en werknemers, waardoor een deel van de dwingende macht van het kapitaal over werknemers wordt verminderd – zowel in het dagelijkse arbeidsleven als in de bredere relatie tussen klassenkrachten in de hele samenleving. Het betekent normen inbegrepen een zevenendertigurige werkweek, vijf tot zes weken betaalde vakantie, betaald ziekteverlof en één jaar betaald ouderschapsverlof voor elk kind. Het is waarschijnlijk ook de belangrijkste reden waarom werknemers in deze landen niet dezelfde ontkoppeling van lonen en stijgingen van het bbp en de productiviteit hebben ervaren als werknemers elders hebben gezien.
De belangrijkste argumenten van Tesla, herhaald door rechtse experts en Musk-fanboys in de Scandinavische landen, zijn dat de salarissen van Tesla overeenkomen met of zelfs beter zijn dan de salarissen die worden aangeboden door bij vakbonden aangesloten bedrijven. Dit zou het geval kunnen zijn, maar dat weten we niet, omdat – zoals ontdekt door de Zweedse media – de Zweedse Tesla-werknemers een contract hebben getekend dat hen het recht ontneemt om iets over hun contracten en arbeidsomstandigheden te vertellen.
Maar – zelfs als dit waar zou zijn – is het geen krachtig argument tegen vakbondsvorming. Ten eerste geeft het afhankelijk zijn van de vrijwillige welwillendheid van uw werkgever u op geen enkele manier dezelfde zekerheid als een onderhandelde cao. Ten tweede is het niet verrassend dat een bedrijf in een land waar de meeste werknemers onder collectieve arbeidsovereenkomsten vallen, een vergelijkbaar salaris moet bieden om werknemers aan te trekken. Met andere woorden: de niet-vakbondsarbeiders bij Tesla profiteren ook van de brede verspreiding van vakbondsvorming – een voordeel dat uiteraard zou verdwijnen als bedrijven als Tesla die vakbonden kapot maken erin zouden slagen het Noordse arbeidsmodel te ondermijnen. Dat is precies de reden waarom de Noordse vakbonden zo graag de staking willen winnen.
Het goede nieuws is dat de vakbonden waarschijnlijk de overwinning zullen behalen. Dat is tenminste wat recente soortgelijke voorbeelden hebben aangetoond. Toen de Ierse luchtvaartmaatschappij Ryanair tien jaar geleden routes opende vanaf de luchthaven van Kopenhagen, ging hun controversiële CEO, Michael O’Leary, Musk voor door openlijk het Noordse model aan te vallen en de vakbonden te bespotten. Solidariteitsacties van alle vakbonden op de luchthaven van de Deense hoofdstad maakten het voor Ryanair onmogelijk om te opereren en na het verliezen van een juridische strijd over de solidariteitsacties sloot een woedende O’Leary de routes vanuit Kopenhagen af. Dit jaar keerde Ryanair toch terug en tekende een cao. In de jaren ’80 boog McDonalds ook voor een langdurige strijd om vakbondsorganisatie, en hetzelfde gebeurde voor Toys”R”Us in Zweden.
Maar nu is het Elon Musk die tot in de kern geschokt is nadat hij het Scandinavische model aan het werk heeft gezien. Hij noemt de volledig legale solidariteitsacties van andere vakbonden in Zweden nu ‘krankzinnig’. Musk zou dat misschien kunnen denken. Deze vakbonden volgen echter het Scandinavische arbeidsmodel en hun acties zijn effectief. Elon Musk mag dan heel machtig zijn, maar geconfronteerd met de gecombineerde kracht van de georganiseerde arbeid in de Scandinavische landen zal hij uiteindelijk bezwijken.
Het laat ons eens te meer zien dat praktische internationale solidariteit tussen vakbonden en progressieve krachten een van onze belangrijkste instrumenten is in de strijd voor fatsoenlijke arbeidsomstandigheden voor alle werknemers – niet in de laatste plaats in een gemondialiseerde economie. Nu Tesla afstevent op een conflict in hun Duitse fabriek en de United Auto Workers (UAW) aandringen op vakbondsvorming in de Verenigde Staten, zal die solidariteit van cruciaal belang zijn.
Musk wil zijn elitaire arbeidsmodel exporteren, waarbij werknemers worden gereduceerd tot nederige en dankbare dienaren van de soms genereuze oligarch. Maar aan beide kanten van de Atlantische Oceaan moeten we ervoor zorgen dat het tegenovergestelde gebeurt. Wat moet worden geëxporteerd is de solidariteit en kracht van het Noordse arbeidsmodel, zodat Elon Musk niet alleen moet toegeven aan de Noordse vakbonden – maar ook de plaats van werknemers moet accepteren in een vakbond, in Tesla’s fabrieken en werkplaatsen over de hele wereld. .
Bron: jacobin.com
