In Brazilië: een andere manier om een ​​poging tot staatsgreep te herdenken – Mother Jones

Op 8 januari 2023, een week nadat de voormalige president van Brazilië (opnieuw president werd) Luiz Inácio Lula da Silva aantrad na de kortste presidentsverkiezingen sinds het einde van de ruim twintig jaar durende militaire dictatuur van het land – die in 1964 begon met een staatsgreep die gedeeltelijk werd gesteund door de Verenigde Staten – een Een bende aanhangers van de verslagen extreemrechtse president Jair Bolsonaro bestormde en vernielde het centrum van de belangrijkste constitutionele machten van het land.

Bolsonaro bevond zich op dat moment in Orlando, Florida. Hij was niet aanwezig toen degenen die loyaal waren aan zijn zaak neerdaalden op het Driemachtenplein van de hoofdstad, klaar om de gebouwen van het Congres, de presidentiële kantoren en het Hooggerechtshof te plunderen in een openlijke aanval op de veertig jaar oude democratie van Brazilië. Gekleed in de gele, groene en blauwe tinten van de nationale vlag – een omstreden symbool dat de afgelopen vier jaar voor sommigen regressie en voor anderen trots was gaan betekenen – riepen de opstandelingen ‘God, natie, familie en vrijheid. .”

Sommigen riepen op tot militair ingrijpen. Ze hoopten dat leden van de strijdkrachten die zich aansloten bij Bolsonaro, een uitgesproken pleitbezorger van de dictatuur, ‘de orde zouden herstellen’. Zo niet, dan waren de relschoppers bereid de zaak in eigen handen te nemen. Hier moesten ze precies dat doen. En net als hun Amerikaanse tegenhangers filmden degenen die de openbare gebouwen binnenvielen en onleesbaar maakten zichzelf trots terwijl ze een staatsgreep tegen hun regering probeerden te plegen, waarbij ze onuitwisbaar bewijs leverden van de vele misdaden die waren gepleegd.

Vandaag, op de eerste verjaardag van 8 januari, probeert Brazilië het te herdenken. Destijds waren er veel vergelijkingen met de poging tot staatsgreep van Amerika. “Brazilië had net zijn 6 januari”, las de kop van een stuk dat ik toen schreef. Ze waren onvermijdelijk. Zoals uit mediaberichten later zou blijken, deelden de Braziliaanse en Amerikaanse autoriteiten hun zorgen – en inlichtingen – dat er een nagebootste antidemocratische daad in de maak was. Maar de nasleep was radicaal anders.

Een jaar later herdenkt Brazilië zijn staatsgreep als een moment om zijn democratie te vieren, en wat er werd gered toen demonstranten op 8 januari faalden, in plaats van als een waarschuwing dat het opnieuw zou kunnen gebeuren.

Vandaag zal Brasília gastheer zijn voor een officieel evenement met de titel “Democracy Restored”, maar sindsdien veranderd in “Unshaken Democracy” (de titel van een boek en een 57 minuten durende documentaire die op 8 januari door het Hooggerechtshof werd vrijgegeven). Lula riep zijn ministers op om aanwezig te zijn en de president van het Hoger Kiesgerechtshof, Alexandre de Moraes, en anderen zullen naar verwachting toespraken houden. Er zal een symbolische ceremonie plaatsvinden om enkele van de sindsdien gerestaureerde kunstwerken en historische documenten van onschatbare waarde die door de opstandelingen zijn beschadigd, terug te brengen naar hun rechtmatige plaatsen.

Een groot deel hiervan is mogelijk omdat Bolsonaro, ondanks alle vergelijkingen, niet Trump is geweest. Hij is grotendeels uit de schijnwerpers gebleven en is niet zo hardnekkig geweest in het verdedigen van verkiezingsleugens. Zoals de Braziliaanse minister van Defensie José Múcio Monteiro onlangs in een interview zei: de wil tot een staatsgreep was er, maar er was geen leider. “De instellingen wilden de staatsgreep niet”, zei hij.

Het is ook een product van compromissen. In de onmiddellijke nasleep van de mislukte poging tot staatsgreep kwamen verschillende politieke leiders bijeen om de aanslagen krachtig te veroordelen, en in de dagen erna werd een blijk van eenheid belichaamd in het beeld van Lula die hand in hand liep met gouverneurs van de staten terwijl ze langs de grens liepen. oprit van de beschadigde presidentiële kantoren van Planalto. “We zullen niet toestaan ​​dat de democratie uit onze handen glipt”, zei Lula toen. Misschien vanwege de nog recente geschiedenis van een militaire staatsgreep in het land, was er weinig ruimte voor aarzeling om de gebeurtenissen te begrijpen en te bestempelen als een mislukte poging om de Grondwet terzijde te schuiven. In het hele land gingen Brazilianen de straat op in pro-democratische protesten, waarbij ze opriepen tot het ter verantwoording roepen van de relschoppers en hun aanstichters.

Toch zou, net als bij de Amerikaanse ervaring, het volledige beeld van het geweld, de vernietiging en de bedoelingen van de opstandelingen – en dat was ook zo – niet volledig bekend zijn zonder verder onderzoek en een voortdurende publieke afrekening. In oktober 2023 werd Bolsonaro in een aan het publiek vrijgegeven congresrapport van 1.300 pagina’s gewezen als de ‘intellectuele auteur’ van de aanslagen en werd opgeroepen tot aanklacht tegen hem – en tegen die van zestig anderen – wegens misdaden, waaronder criminele associatie, gewelddadige afschaffing van de democratische rechtsstaat en staatsgreep. “De Braziliaanse democratie werd aangevallen en de massa werd gemanipuleerd door haatzaaiende uitlatingen”, stelt het eindrapport, eraan toevoegend dat “8 januari het werk is van het Bolsonarismo.” Inbegrepen in het bewijsmateriaal was de getuigenis van een voormalige bondgenoot van Bolsonaro tegenover onderzoekers over een vermeend staatsgreepcomplot om de verkiezingsresultaten te ondermijnen waarvan de president op de hoogte zou zijn gesteld.

Meer dan 2.000 mensen werden gearresteerd vanwege hun betrokkenheid bij de aanslagen, 30 zijn sindsdien veroordeeld en sommigen zijn veroordeeld tot maar liefst 17 jaar gevangenisstraf. In een recent interview met de O Glogo Volgens de krant, rechter van het Hooggerechtshof en voorzitter van het Hoger Kiesgerechtshof Alexandre de Moraes, die de rapporteur is van het strafrechtelijk onderzoek naar de acties van 8 januari, zei dat er een plan bestond om hem publiekelijk op te hangen op het plein in Brasilia. Moraes en het Hooggerechtshof, twee van de grootste vijanden van Bolsonaro’s aanhangers, speelden een cruciale – zij het controversiële – rol bij het beschermen van de radertjes van de institutionele machine en uiteindelijk bij het helpen garanderen van de machtsoverdracht.

Het is misschien nog te vroeg om te zeggen of de herinnering aan de staatsgreep Brazilië zal blijven achtervolgen, of dat de antidemocratische waanvoorstellingen van Braziliaans extreemrechts voorgoed tot rust zijn gekomen. Er wordt vaak, enigszins gekscherend, gezegd dat Brazilianen lijden aan een kort geheugen en na verloop van tijd de neiging hebben zelfs de ergste overtredingen of overtredingen die tegen hen zijn begaan – ook door hun leiders – over het hoofd te zien. Maar een jaar na een vreselijke episode in de geschiedenis van het land is er een beweging om te herdenken wat een inmiddels gepensioneerde rechter van het Hooggerechtshof de ‘dag van de schande’ noemde.