Opwarmingsgrens van 1,5 graad ‘doder dan een deurnagel’

Vorig jaar was het warmste jaar in de geschiedenis. De Staat van het mondiale klimaat 2023 Uit een rapport, dat vorige maand werd gepubliceerd door de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO), bleek dat de jaarlijkse mondiale gemiddelde oppervlaktetemperatuur voor het jaar 1,45 graden Celsius boven het gemiddelde van 1850-1900 lag. Dit neemt de planeet slechts een haarbreedte af van 1,5 graad opwarming – de zogenaamd veilige bovengrens van de Overeenkomst van Parijs uit 2015 voordat een mogelijk catastrofale, op hol geslagen opwarming begint.

In het voorwoord van het rapport verklaarde WMO-secretaris-generaal professor Celeste Saulo dat het jaar “elke klimaatindicator doorbrak”. Het rapport brengt de atmosferische kooldioxide-, methaan- en distikstofoxideniveaus in kaart, evenals de warmte-inhoud van de oceaan, het mondiale gemiddelde zeeniveau en de dekking van hittegolven op zee. Ze bereikten allemaal recordhoogtes. De enige lijnen die naar beneden gaan in de legioen grafieken van het rapport zijn de lijnen die de pH-niveaus van de oceaan volgen (wat wijst op een recordverzuring van de oceaan) en de omvang van de cryosfeer (de bevroren delen van de aarde, wat wijst op een recordverlies aan ijs).

Het rapport beschrijft de enorme tol die deze veranderingen in 2023 hebben veroorzaakt. De tropische cycloon Freddy, die zich in februari voor de noordwestkust van Australië heeft gevormd, was een van de langstlevende stormen in zijn soort en mogelijk de krachtigste. Freddy stak de Indische Oceaan van oost naar west over, scheurde de daken van Madagaskar en doodde, nadat hij uiteindelijk in Mozambique en Malawi was aangekomen, uiteindelijk meer dan 1.000 mensen.

Die ramp was slechts één van de vele. Overstromingen in de Grote Hoorn van Afrika hebben honderden mensenlevens gekost en miljoenen ontheemd. Storm Daniel bombardeerde het oostelijke Middellandse Zeegebied en eiste de grootste tol van Libië, waar minstens 4.700 mensen omkwamen. Bij bosbranden kwamen op Hawaï meer dan honderd mensen om het leven, en Nieuw-Zeeland kreeg te maken met de ergste overstromingen in zijn geschiedenis. Ook een groot deel van de wereld werd geteisterd door droogtes en hittegolven, waarvan de impact – hoewel moeilijker te kwantificeren – misschien wel de meest verwoestende van allemaal was.

Verborgen op elke x-as in de WMO-grafieken ligt de verantwoordelijkheid van de mondiale kapitalistische heersende klasse, wier misdaden zich pas na verloop van tijd aan het licht kunnen brengen. Vandaag opent Joe Biden olievelden in Alaska, Anthony Albanese gasvelden bij Scarborough en Narendra Modi-kolenmijnen in Jharkhand. Morgen zal de lucht die zij met steeds grotere hoeveelheden broeikasgassen hebben gezaaid, nieuwe en grotere rampen met zich meebrengen.

Hun schuld wordt vastgelegd door de Rapport over productieverschillen 2023—uitgegeven door het Stockholm Environment Institute. Daaruit bleek dat mondiale regeringen collectief van plan zijn de productie van fossiele brandstoffen te blijven uitbreiden tot ten minste 2050, tegen die tijd zullen de emissies 350 procent boven het niveau liggen dat consistent is met het beperken van de opwarming tot 1,5 graden, en 150 procent boven wat nodig is om deze te beperken tot 1,5 graden. 2 graden.

2023 brak niet alleen records, het brak ook records. De gemiddelde temperatuur lag 0,16 graden boven het vorige record van 2016. Dit is een enorme sprong, die, als deze dit jaar wordt herhaald, ons naar 1,61 graden boven het pre-industriële gemiddelde zal brengen.

Oceaanwarmte is een ander voorbeeld. Vorig jaar werd op een gemiddelde dag bijna een derde van de oceaan in de wereld getroffen door een hittegolf op zee, waarbij de dagelijkse gemiddelde dekking van 32 procent het vorige record van 23 procent uit 2016 overtrof. Het is een soortgelijk verhaal met het Antarctische zee-ijs, dat jaarlijks maximaal 1 miljoen vierkante kilometer onder het vorige record lag – een ijsverlies dat bijna twee keer zo groot is als in Frankrijk en een daling onder het vorige record die meer dan vier keer zo groot is als in het verleden. Zet deze cijfers in een grafiek en het is duidelijk dat 2023 een doorbraakjaar was voor de opwarming.

Deze trend heeft zich in 2024 voortgezet. De Copernicus Climate Change Service (C3S) meldt dat januari en februari dit jaar de warmste maanden ooit waren. Volgens de berekening zijn we al 1,5 graden gepasseerd. C3S constateerde dat het twaalfmaandsgemiddelde tot eind januari dit jaar 1,52 graden bedroeg. We kunnen nog niet precies weten hoe deze trend zich zal voortzetten. De natuurlijke klimaatvariatie is aanzienlijk. Fenomenen zoals de El Niño-Zuidelijke Oscillatie kunnen bijvoorbeeld de temperatuur van het oceaanoppervlak van jaar tot jaar met maar liefst 2 graden variëren. Daarom meet de WMO de klimaatverandering aan de hand van een dertigjarig gemiddelde.

Over de betekenis van dit ongekende jaar van opwarming wordt nog steeds gedebatteerd. In een artikel gepubliceerd in Natuur, directeur van NASA’s Goddard Institute for Space Studies Gavin Schmidt schreef: “Geen enkel jaar heeft de voorspellende vermogens van klimaatwetenschappers meer in verwarring gebracht dan 2023”. Hij merkte op dat het verschil tussen de verwachte en waargenomen temperaturen “ongeveer 0,2 graden blijft” nadat alle factoren in aanmerking zijn genomen – een anomalie die “zou kunnen impliceren dat een opwarmende planeet de manier waarop het klimaatsysteem werkt al fundamenteel verandert”.

Of er nu wel of niet een omslagpunt is bereikt, een versnelling van de opwarming wordt algemeen aanvaard. Voormalig NASA-klimaatwetenschapper James Hansen betoogt dit al jaren. Tussen 1970 en 2023 is de gemiddelde temperatuur op aarde met 0,19 graden per decennium gestegen, volgens een analyse van Klimaat kort. De nieuwste CMIP6-modellen van klimaatverandering gaan uit van een huidige opwarming van 0,29 graden per decennium, 53 procent sneller dan het tempo sinds 1970. Hansen en zijn collega’s hebben een soortgelijke projectie, waarbij ze “de opwarming schatten op ongeveer 0,32 graden per decennium” – een versnelling dat komt overeen met de bevindingen van de WMO. Beide zijn aanzienlijk sneller dan de 0,24 graden per decennium die wordt voorspeld in het Zesde Evaluatierapport van het Intergouvernementeel Panel voor Klimaatverandering, dat in 2023 werd uitgebracht.

Hansen vertelde onlangs aan de Onafhankelijk dat, op basis van zijn analyse, het doel van 1,5 graden “doder dan een deurnagel” is en dat 2 graden op zijn sterfbed ligt. Of deze drempels in wetenschappelijke zin nu wel of niet dood zijn, ze zijn – net als de Rapport over productietekorten maakt duidelijk – politiek gezien weinig meer dan skeletten. Wereldleiders vertonen geen tekenen van een breuk met de huidige, van fossiele brandstoffen afhankelijke business as usual van het kapitalisme. Onder deze omstandigheden is er weinig kans dat zelfs de meest grimmige voorspellingen van wetenschappers zullen worden afgewend.