Zonder twijfel vult de nieuwe partij van Sahra Wagenknecht een leemte in het partijpolitieke spectrum van Duitsland. Haar credo: ja, de rijken moeten meer belasting betalen en de werkende mensen moeten meer verdienen, maar sociaal gezien moet alles min of meer hetzelfde blijven, of terugkeren naar hoe het vroeger was. Haar Bündnis Sahra Wagenknecht-partij (letterlijk: Sahra Wagenknecht Union, BSW) is een mengeling van traditioneel links en de arbeidersvleugel van de christen-democratie. Heeft het een doel? Ja. Je zou zelfs kunnen stellen dat de BSW de democratie versterkt, als niet-stemmers of gefrustreerde kiezers zich erdoor vertegenwoordigd voelen.
Het huidige politieke landschap betekent echter dat Wagenknecht niet alleen moet proberen gefrustreerde voormalige sociaaldemocraten voor zich te winnen, maar ook potentiële kiezers voor het extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD). Ze wil tenslotte dat haar BSW de AfD overneemt als protestpartij – en zich van daaruit gaat vestigen als een reguliere partij van het centrum.
Haar strategie: populisme. Soms links-populisme, soms rechts-populisme. Soms tekeergaand tegen de rijken, soms meedoend aan aanvallen op werklozen en vluchtelingen. Ze wil haar taart hebben en die ook opeten. Dit is ook terug te zien in de keuze van de kandidaten: soms mensen als Fabio De Masi – voormalig lid van het Europees Parlement voor de linkse Die Linke, en criticus van de EU-financiën – soms mensen als Thomas Geisel, verantwoordelijk voor massale verkiezingen. privatiseringen in voormalig Oost-Duitsland.
We zouden kunnen zeggen dat Wagenknecht op een dunne lijn bewandelt. Maar ze gaat ook gevaarlijk van de koers af en legitimeert rechtse gespreksonderwerpen door ze te kopiëren en op te blazen.
Wagenknecht gaf hiervan onlangs nog een perfect voorbeeld, onder verwijzing naar het asielbeleid. Iedereen in Duitsland weet dat zij in deze kwestie een conservatief standpunt inneemt. Het was al bekend voordat ze Die Linke verliet en de BSW oprichtte. Je zou dus denken dat ze hier geen naam meer hoeft te maken. En toch heeft ze dat gedaan, met een ongekende scherpte, waardoor haar imago is geradicaliseerd.
Wagenknecht heeft opgeroepen tot bezuinigingen op de financiering van mensen wier asielaanvraag is afgewezen. “Het feit dat de staat na een afwijzing dezelfde uitkeringen blijft betalen, is voor de belastingbetaler onverklaarbaar”, zegt ze tegen persbureau DPA. “Na een overgangsperiode moeten de uitkeringen in geld worden stopgezet als er geen beschermde status is.”
Dit zou niet alleen degenen treffen die het land daadwerkelijk binnen dertig dagen moeten verlaten en met wettelijke legitimiteit kunnen worden gedeporteerd, maar ook alle mensen die ‘getolereerd’ hebben om in Duitsland te blijven: degenen die niet in aanmerking kwamen voor een beschermde status, maar wel een vorm van tijdelijke verblijfsvergunning. Om cijfers te geven: er zijn ongeveer vijftienduizend afgewezen asielzoekers zonder gedoogstatus die het land moeten verlaten of legaal kunnen worden uitgezet, maar ruim honderdduizend met een ‘gedoogde’ status.
Toch erkent Wagenknecht een dergelijk onderscheid niet. Ze gooit ze allemaal op één hoop en trekt impliciet de rechtvaardiging voor de getolereerde status in twijfel. Toch zijn er een aantal legitieme redenen voor deze ‘tolerantie’. Asielzoekers krijgen deze status als ze niet in aanmerking komen voor asiel, maar het voor hen toch te gevaarlijk is om terug te keren naar hun thuisland, bijvoorbeeld vanwege de burgeroorlog die woedt in Syrië of omdat de Taliban een terreurregering voeren in Syrië. Afghanistan.
Er zijn ook mensen die een stage zijn gestart, die ernstig ziek zijn, een kind hebben met een verblijfsvergunning, of die nauw verwant zijn aan een persoon met een gedoogstatus. Ten slotte zijn er mensen die niet over de papieren beschikken die nodig zijn om teruggenomen te worden naar hun land van herkomst.
Wagenknecht wil alle hulp die deze mensen momenteel ontvangen stopzetten – en zo economische druk op hen uitoefenen om het land te verlaten, ook al hebben ze wel een verblijfsvergunning. Simpel gezegd: Wagenknecht wil gedoogde mensen chanteren door hun inkomen in te trekken. Of ze dan hun opleiding moeten opgeven, familieleden moeten achterlaten of zelfs moeten terugkeren naar het land van de Taliban, doet er in deze visie niet toe – zolang ze maar Duitsland verlaten. Dit klinkt hard, zelfs misantropisch en koelbloedig, maar het is het logische gevolg van deze eisen.
Maar iedereen die werkelijk gelooft dat asielzoekers zich zouden laten terugsturen naar hun thuisland, waar de omstandigheden ondraaglijk zijn, is naïef. In werkelijkheid is het veel waarschijnlijker dat ze eenvoudigweg naar de zwarte markt en de criminele onderwereld zullen worden gedwongen als ze van hun laatste euro aan hulp worden beroofd. Dat is onverantwoord.
Maar bedank onze gelukkige sterren voor de Duitse grondwet! Want wat Wagenknecht eist is in feite ongrondwettelijk. Het Federale Constitutionele Hof heeft door middel van verschillende uitspraken het fundamentele recht op een behoorlijk bestaansminimum vastgelegd, in overeenstemming met artikel 20 van de Basiswet voor de Bondsrepubliek Duitsland. Dit geldt ook voor vluchtelingen en asielzoekers: “Duitse staatsburgers en buitenlandse staatsburgers die in de Bondsrepubliek Duitsland wonen, hebben in gelijke mate recht op dit fundamentele recht”, luidt een uitspraak uit 2012.
Tien jaar later, in 2022, ging de rechtbank zelfs nog verder en maakte duidelijk dat hoeveel geld asielzoekers recht hebben, niet mag afhangen van ‘migratiebeleidsoverwegingen’. Het Hof verklaarde: “Overwegingen in het migratiebeleid om de uitkeringen aan asielzoekers en vluchtelingen laag te houden om prikkels voor migratie te vermijden, als de uitkeringen hoog zouden zijn in vergelijking met internationale normen, kunnen in het algemeen geen enkele verlaging van de uitkeringen rechtvaardigen tot onder het fysieke en sociaal-culturele existentiële niveau. minimum.” De menselijke waardigheid die wordt gegarandeerd door Artikel 1 van de Basiswet kan niet worden geminimaliseerd of gerelativeerd om te passen in de agenda van een bestraffend migratiebeleid. Zelfs niet door Sahra Wagenknecht.
Ondertussen zijn de AfD en de rechtervleugel van de christen-democraten opgetogen over de uitspraken van Wagenknecht. De Beierse minister van Binnenlandse Zaken, Joachim Herrmann (van de conservatieve Christelijke Sociale Unie van deze staat), sprak zich onmiddellijk publiekelijk uit ter ondersteuning van het initiatief. De vraag is in meerdere opzichten koren op de rechtse molen.
In de eerste plaats omdat afgewezen asielzoekers worden afgeschilderd als een groot probleem en als sociale parasieten. Maar de waarheid is dat zelfs als iedere persoon die legaal gedeporteerd zou kunnen worden morgen zou worden gedeporteerd – dat wil zeggen ongeveer vijftienduizend – de lokale autoriteiten nog steeds overbelast zouden zijn. Wat zou hen echt helpen ontzorgd te worden? Eén manier zou zijn om meer geld te eisen voor lokale overheden. Toch heeft Wagenknecht hier niet op aangedrongen. Evenmin heeft ze een enorme verhoging van de financiering voor sociale huisvesting geëist, of een wervingsactie voor leraren en onderwijzers op overbelaste scholen, of voor meer werknemers bij vastgelopen immigratieautoriteiten.
In plaats daarvan biedt Wagenknecht een valse oplossing die asielzoekers stigmatiseert om punten te scoren binnen het AfD-milieu. Met andere woorden, ze doet er alles aan om de bekendheid van haar BSW-partij te vergroten zonder een echte oplossing te bieden voor de problemen die ze benadrukt. Maar als haar eisen worden ingewilligd, zouden ze zeker nieuwe problemen voor asielzoekers creëren: meer degradatie, stigmatisering, financiële ontberingen, honger en existentiële angst dan ooit tevoren. En dit alles voor leden van de samenleving die vaak al veroordeeld zijn om te vechten voor het bezinksel van de moderne economie: de slechtste banen, de slechtste huisvesting, enzovoort.
Ten tweede wakkert Wagenknecht alleen maar de vlammen van rechts aan, omdat ze hun ‘gezond verstand’-economische metaforen in het algemeen heeft overgenomen.
Volgens Wagenknecht is geld voor afgewezen asielzoekers ‘niet langer te rechtvaardigen tegenover de belastingbetaler’. Ze schetst een beeld van de samenleving waarin de hardwerkende Hermann de Duitser zijn zuurverdiende belastingen niet langer wil gebruiken om illegale asielzoekers te financieren. En omdat de staat alleen het geld heeft dat hij van zijn belastingbetalers krijgt, is geld schaars. Al het geld dat asielzoekers ontvangen, is geld dat verloren gaat uit de zakken van Duitse gepensioneerden en Duitse wegen.
Ze spelt het zelf niet zo duidelijk, maar zo wordt het wel duidelijk ontvangen. De zwaksten nemen het op tegen de armsten en de bredere bevolking wordt in razernij gebracht in de hoop dat ze de volgende keer op BSW zullen stemmen.
Er is niets nieuws aan deze framing, en rechtsen zijn er altijd dol op geweest. Iedereen die het Topography of Terror-museum in Berlijn bezoekt – een enorme tentoonstelling over het nazi-tijdperk – zal een aantal soortgelijke voorbeelden aantreffen. Ik zal er slechts één citeren: een posteradvertentie uit 1938 voor het maandblad Nieuwe mensen van het Bureau voor Rassenbeleid van de nazi-partij. De afbeelding toont een arts die achter een man staat die duidelijk ziek is, met de slogan: “60.000 Reichsmark is wat deze erfelijke patiënt de nationale gemeenschap levenslang zal kosten. Mede-Duitser [Volksgenosse], dat is ook jouw geld!” Dit voorbeeld laat zien hoe destructief de logica van dit soort framing kan zijn.
Het is ook de moeite waard om te benadrukken dat het op een fundamenteel economisch niveau onzin is. Geld is niet schaars. De nationale munteenheid wordt niet gecreëerd omdat Hermann de Duitser zijn belastingen betaalt, maar omdat de staat (in dit geval de Europese Centrale Bank) deze creëert. Arbeid kan schaars zijn, middelen kunnen schaars zijn, maar geld is dat niet. Bovendien hebben Duitse gepensioneerden geen onvoldoende pensioen omdat afgewezen asielzoekers een minimaal bestaansminimum krijgen, maar omdat recente regeringen beleid hebben gevoerd dat slecht is voor gepensioneerden. Het is hier dat Wagenknecht haar populistische woede moet concentreren, in plaats van asielzoekers tot zondebok te maken.
Het idee dat belastinggeld schaars is, is geen uitvinding van Wagenknecht. Toegegeven, vrijwel alle politici van het establishment – zelfs sommigen van Die Linke, de Groenen en de Sociaal-Democraten – beschouwen dit als vanzelfsprekend. Het heeft zichzelf gevestigd als een veronderstelde consensus, ook al is het economisch ongegrond en sociaal destructief. Het museumvoorbeeld is duidelijk niet bedoeld om te impliceren dat Wagenknecht dicht bij de nazi’s staat. Niettemin draagt zij de verantwoordelijkheid voor de gevolgen van haar woorden.
Over het algemeen gebruikt Wagenknecht geen rechts-populistische retoriek omdat zij zelf rechts is (waar zij vaak van wordt beschuldigd), maar omdat haar electorale strategie dit vereist. Ze is bereid gedoogde asielzoekers onder de bus te gooien als een soort berekende bijkomende schade. Deze lelijke berekening laat ons met twee vragen achter. Een strategische vraag: zal dit haar en de BSW succes opleveren? Alleen de komende verkiezingen zullen ons dat leren. En een morele vraag: heiligt het doel dergelijke middelen? Ik denk het niet.
Bron: jacobin.com
