Bij de officiële opening van het legendarische gemeentelijke wooncomplex Karl-Marx-Hof op 12 oktober 1930 zei de Weense burgemeester Karl Seitz: “Als we er niet meer zijn, zullen deze stenen voor ons spreken.” En dat is ook zo, samen met de 380 andere volkshuisvestingsprojecten die in de jaren twintig en dertig in Wenen zijn gebouwd en waarin uiteindelijk een kwart miljoen mensen woonden.
Ik heb onlangs een aantal van deze complexen bezocht, waaronder het Karl-Marx-Hof, dat ruim een kilometer beslaat en ruim 1200 appartementen omvat. De bewoners van die appartementen betalen maximaal 25 procent van hun inkomen om in flats te wonen die wel vier slaapkamers kunnen hebben. Velen van hen hebben uitgestrekte balkons met kleurrijke geraniums die langs de voorkant naar beneden lopen en uitkijken over binnenplaatsen versierd met torenhoge kastanjebomen en moderne speeltuinen.
Het ontstaansverhaal van Wenen dat ‘s werelds meest gevierde voorbeeld van sociale huisvesting werd, begon na de Eerste Wereldoorlog. Bij de naoorlogse verkiezingen kreeg de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij de macht, waarmee een tijdperk werd ingeluid dat bekend staat als ‘Rood Wenen’. De nieuwe regeringsleiders erfden een huisvestingscrisis die zo nijpend was dat de overbevolking 170.000 inwoners van Wenen dwong om zogenaamde ‘bedgangers’ te worden, waarbij ze in ploegendiensten slaapruimte huurden terwijl ze nog steeds extreem hoge huurprijzen betaalden. Vaak werden een enkele wastafel en toilet gedeeld door tientallen vreemden. Tuberculose verspreidde zich zo gemakkelijk in deze krappe wijken dat de ziekte in heel Europa bekend stond als ‘de Weense ziekte’.
Daarom wijdde de nieuwe Weense regering haar middelen aan de bouw van gemeentelijke wooncomplexen, vernoemd naar figuren als Karl Marx en George Washington, waarmee de toewijding van de regerende partij aan zowel haar “sociale” als “democratische” missies werd gedemonstreerd. De nazi-bezetting maakte een einde aan die vooruitgang, maar na de Tweede Wereldoorlog herwon de Sociaal-Democratische Partij de macht en hernieuwde Wenen haar engagement om huisvesting te garanderen als een volledig gerealiseerd mensenrecht.
De sociale woningbouw in Wenen is een inspirerend model voor wat overheden kunnen bereiken als ze de menselijke behoeften boven het najagen van particuliere winsten stellen. Dat maakt Wenen tot een zeer gevaarlijk precedent voor het Amerikaanse particuliere woningbouwkapitaal en zijn voorstanders – en zij hebben op voorspelbare wijze gereageerd.
De expert Matthew Yglesias heeft bijvoorbeeld onlangs geprobeerd het Weense succesverhaal op de huizenmarkt te marginaliseren als een historische anomalie, die onmogelijk kan worden herhaald zonder een naoorlogse economische crisis. “Behoorlijk eigenzinnig en niet noodzakelijkerwijs elders toepasbaar”, zegt hij tweette in mei. In zijn volledige afwijzing van Wenen als model, hier achter een betaalmuur, schrijft Yglesias: “Privaat kapitaal is absoluut bereid om de bouw van appartementsgebouwen in dure rechtsgebieden te financieren. . . . Publiek gefinancierd bouwen is een oplossing voor een probleem dat wij niet hebben.”
Het libertaire tijdschrift Reden sprong helemaal in op dit oordeel van Yglesisas in een artikel met de titel “Koop niet de sociale huisvestingshype.” “Private aanbieders zijn bereid om woningen tegen betaalbare prijzen te bouwen en te verhuren aan dezelfde klasse mensen die door sociale woningen worden bediend”, schrijft Reden’s Christian Britschgi. “De sociale woningbouw in Wenen is op zijn best een kopie van wat de particuliere markt doet.” Maar deze argumenten staan op adembenemende wijze los van de huidige realiteit in zowel Wenen als de Verenigde Staten.
Ten eerste is het huidige huizensucces van Wenen, in tegenstelling tot de suggestie van Yglesias, niet een overblijfsel uit een ver verleden. De hausse op het gebied van de gemeentelijke woningbouw uit het begin van de twintigste eeuw heeft zich niet op die schaal herhaald, maar er wordt nog steeds een overvloed aan gedecommodificeerde woningen gebouwd in Wenen. Tegenwoordig wordt die huisvesting vooral gecreëerd door verenigingen met beperkte winst, organisaties die vaak publieke steun ontvangen in ruil voor strenge overheidsbeperkingen op de huurprijzen en de eis dat eventuele winsten worden teruggesluisd naar de bouw van meer sociale woningen. Veel van deze verenigingen met beperkte winst worden beheerd door vakbonden.
In deze sociale huisvestingsgemeenschappen is het langdurig verblijf van huurders in hun appartementen wettelijk gegarandeerd. Appartementen kunnen onder de oorspronkelijke voorwaarden van generatie op generatie worden doorgegeven. Het koppelen van de huur aan een percentage van het gezinsinkomen betekent dat huurders in Wenen worden beschermd tegen verlies van hun huis als er sprake is van ziekte of baanverlies.
“Brede acceptatie door mensen voor langdurig huren in plaats van kopen leidt alleen tot stabiliteit op de lange termijn”, legt Maria Maltschnig van het Renner Instituut, de politieke academie van de Oostenrijkse Sociaal-Democratische Partij, uit. Ook het behoud van de uitstekende staat van de sociale woningen is een must. “Het mooie van sociale huisvesting hier is dat het niet alleen voor arme mensen is. Het is voor de brede middenklasse”, zegt ze.
Inwoners van Wenen met een inkomen tot $77.000 per jaar kunnen in aanmerking komen voor gesubsidieerde huisvesting en zijn niet gedwongen te verhuizen als hun inkomen stijgt. Als gevolg hiervan woont de helft van de inwoners van de stad in sociale woningen, wat een prijsdempend effect creëert op woningen met winstoogmerk, die gedwongen worden te concurreren met hoogwaardige gesubsidieerde woningen. Die concurrentiedruk, gecombineerd met krachtige huurcontrole op particuliere woningen, maakt Wenen tot een van de goedkoopste huursteden van heel Europa, zelfs op de winstmarkt. Gezien het feit dat goede huisvesting van cruciaal belang is voor zowel het welzijn van een huishouden als van een stad, is het geen verrassing dat Wenen vaak wordt gerangschikt als de meest leefbare stad ter wereld.
In tegenstelling tot het argument van Yglesias is dit succes minder toe te schrijven aan de economische omstandigheden van de jaren twintig dan aan het huidige beleid van de sociaaldemocratische Weense regering. Het engagement van de sociaal-democraten om de huurrechten en de betaalbaarheid van huurders te beschermen, gaat gepaard met progressieve belastingen en investeringen in sociale woningen. Dat staat in schril contrast met de praktijk in de Verenigde Staten om verhuurders doorgaans toe te staan huurovereenkomsten zonder reden te beëindigen, terwijl rijke verhuurders en huiseigenaren worden gesubsidieerd en gesubsidieerde woningen zo dramatisch worden ondergefinancierd dat drie op de vier in aanmerking komende huishoudens niet de federale subsidies kunnen krijgen waarvoor ze in aanmerking komen.
Strakke regulering van particulier grondbezit in Wenen zorgt ervoor dat de bouw van sociale woningen doorgaat. Minstens tweederde van alle verkochte particuliere grond moet worden omgeleid naar woningen met beperkte huurprijzen. “Aangezien de grond waarop gebouwd kan worden een beperkte hulpbron is, beschouwen wij woningen niet als geschikt voor de particuliere markt”, zegt Maltschnig. Het resultaat: iedereen met een dringende woningnood krijgt direct onderdak en snelle plaatsing in een gemeentelijk appartement. Wenen heeft vrijwel geen zichtbare dakloze bevolking en geen sloppenwijken met woningen van lage kwaliteit en geconcentreerde armoede. En Wenen is niet de enige: verschillende andere landen, zoals Singapore, Finland en Zweden, hebben een soortgelijke blauwdruk gevolgd bij het behalen van opmerkelijk succes op het gebied van de sociale huisvesting.
Wat de Verenigde Staten betreft, is het oneerlijk van Yglesias en Britschgi om te beweren dat de particuliere woningmarkt het succes van Wenen kan evenaren, gezien het overvloedige bewijs van het tegendeel. Er slapen in ons land elke nacht ruim 600.000 mensen op straat, en uit onderzoek blijkt dat de meesten dakloos zijn, vooral omdat ze zich geen huisvesting kunnen veroorloven. Censusgegevens laten zien dat twaalf en een half miljoen Amerikaanse huishoudens een huur- of hypotheekachterstand hebben, en dus voortdurend het risico lopen zich aan te sluiten bij degenen die al op straat staan. In onze kliniek voor uitzettingsrecht zien mijn studenten en ik regelmatig cliënten die daar zijn beland nadat ze maanden en soms jaren 70 procent of meer van hun inkomen hebben betaald aan marktconforme huur – en we leven in een van de minst dure stedelijke huizenmarkten ter wereld. het land.
Yglesias en Britschgi beweren dat een huizenmarkt die niet door regelgeving wordt belemmerd, dat allemaal zou veranderen – vermoedelijk, zo luidt de magische gedachte, door extra woningaanbod te ‘filteren’ naar huishoudens met lagere inkomens. Maar er is geen versie van huisvesting met winstoogmerk die kan voldoen aan de behoeften van onze cliënten wier inkomen beperkt is tot een maandelijkse invaliditeitscontrole van $ 914 of die thuiszorgbanen hebben voor $ 13,50 per uur, terwijl ze tegelijkertijd hun verplichtingen op het gebied van de kinderopvang moeten combineren. Huisvestingsdeskundigen herhalen dit refrein al jaren, en de details worden jaarlijks vrijgegeven door de National Low-Income Housing Coalition. Buiten bereik rapporten. De harde waarheid is dat miljoenen Amerikanen eenvoudigweg niet genoeg inkomen hebben om woningen tegen marktconforme prijzen te kunnen betalen.
Tot zijn beperkte verdienste biedt Yglesias wel een wegwerplijn aan om iets aan te pakken wat hij blijkbaar beschouwt als het ondergeschikte punt van de enorme huizenonzekerheid: ‘Als je woningen tegen marktconforme prijzen overvloediger maakt, maar je nog steeds zorgen maakt over het lot van arme mensen, waarom niet? Geef ze geld?” Dat zou zeker welkom zijn, maar we kunnen het ons niet veroorloven om het progressieve huisvestingsbeleid buiten beschouwing te laten.
Dit is niet hypothetisch: echte mensen lijden enorm onder het falen van particulier kapitaal om betaalbare woningen te bieden, om nog maar te zwijgen van particuliere bouwers die het aanbod afsluiten als de winstmarges laag zijn. Dit geldt vooral als het alternatief is wat Britschgi de ‘mislukte, autoritaire onzin’ van de Amerikaanse volkshuisvesting noemt. Brede uitspraken als deze (Yglesias heeft eerder geschreven dat “volkshuisvesting niet de oplossing is”) negeren de vele successen van de Amerikaanse volkshuisvesting, zoals opgetekend in een recent rapport van Human Rights Watch. Erger nog, in de kritiek op de strijd tegen het onderhoud en de veiligheid van de volkshuisvesting wordt nagelaten te vermelden dat deze strijd direct toe te schrijven is aan campagnes van de vastgoedsector – en de marktjuichende ideologische voorgangers van Yglesias en Britschgi – die ervoor zorgden dat de volkshuisvesting in de Verenigde Staten nooit met zorg werd gebouwd. evenveel zorg als in Wenen, en is sindsdien verstoken van de middelen die nodig zijn voor goed onderhoud.
Vergelijk onze Amerikaanse situatie eens met een recent tafereel in de Weense wijk Sonnwendviertel, een wijk in het stadscentrum, die zich de afgelopen tien jaar heeft ontwikkeld op de plek van een voormalig groot spoorwegemplacement. Het is nu de thuisbasis van ruim veertienduizend mensen, waarvan bijna de helft in gesubsidieerde appartementen woont. Het is een echte ‘vijftienminutenstad’ en beschikt over de autovrije Bloch-Bauer Promenade, waar kinderen scooters van en naar school rijden, terwijl volwassenen in cafés zitten of door supermarkten op de begane grond lopen, met daarbovenop de bovenste verdiepingen voor appartementen.
Vanuit de daktuin van een van die gebouwen, kijkend naar het westen over een vijf hectare groot park, werd ik getroffen door een glanzend zwart en zilverkleurig gebouw, acht verdiepingen op elkaar gestapeld bovenop een commercieel gebied op de begane grond met een restaurant met een vloer tot de grond. spiegelramen aan het plafond. Dit was een van de vele woongebouwen met beperkte winst in het gebied.
De huur die wordt betaald door de bewoners van het gebouw is relatief goedkoper dan de huur die wordt betaald door onze klanten, van wie velen in winstgevende woningen wonen die vaak besmet zijn met schimmels en kakkerlakken. Ik vermoed dat er geen libertaire blogpost is die hen, en miljoenen andere huurders in de Verenigde Staten die met dezelfde huisvestingsproblemen kampen, ervan kan overtuigen dat Wenen niet slaagt op een niveau dat we hier kunnen en moeten evenaren.
Bron: jacobin.com
