Indonesië, het toneel van twee van de epische slachtingen van de 20e eeuw, staat misschien op de rand van een terugkeer naar de legerheerschappij door de meest beruchte generaal.
Generaal Prabowo Subianto, al jarenlang een Amerikaanse beschermeling die betrokken is bij de bloedbaden in het land, peinsde er ooit tegen mij over om “een fascistische dictator” te worden en vormt nu een ernstige bedreiging om het presidentschap op zich te nemen.
Wil Prabowo, zoals hij bekend staat, verkozen worden in de eerste stemronde van 14 februari, dan moet hij 50 procent plus één van de geaccepteerde stemmen krijgen in de driewegstemming en minstens 20 procent van de stemmen krijgen in 19 van de stemrondes. De 38 provincies van Indonesië.
In 2001 heb ik Prabowo twee keer ontmoet en geïnterviewd, waarbij ik sprak over bloedbaden in het leger – waaronder één in Dili, Oost-Timor, dat ik toevallig heb overleefd – en over de democratie in Indonesië.
“Indonesië is niet klaar voor democratie”, vertelde hij mij tijdens die bijeenkomsten. Het land, zei hij, heeft ‘een goedaardig autoritair regime’ nodig.
Prabowo sprak zijn steun uit voor het legerregime. Hij prees een recente staatsgreep in Pakistan en peinsde over een soortgelijke stap in Indonesië. “Heb ik het lef?” vroeg hij retorisch. “Ben ik er klaar voor om een fascistische dictator te worden genoemd?”
Prabowo heeft sindsdien herhaaldelijk pogingen tot staatsgreep ondernomen en tweemaal gefaald bij de presidentsverkiezingen.
“Heb ik het lef? Ben ik er klaar voor om een fascistische dictator genoemd te worden?”
Tegenwoordig heeft hij echter het staatsapparaat achter zich, gemobiliseerd door de zittende burgerpresident – president Joko Widodo, beter bekend als Jokowi – die eerder privé met zijn staf had gesproken over de berechting van de generaal wegens oorlogsmisdaden.
De hefbomen van de staatsmacht spelen een cruciale rol in de campagne. Lokale functionarissen worden bedreigd met vervolging als ze de generaal niet steunen. En in het hele land instrueren het leger en de politie mensen om op Prabowo te stemmen, een richtlijn met speciaal gewicht voor armere mensen die aan hun genade leven. Door de overheid uitgedeelde zakken rijst en bakolie verschijnen door het hele land met Prabowo-stickers. Gezinnen die de proviand nodig hebben, moeten deze soms ophalen bij de campagnekantoren van Prabowo.
Volgens veel opiniepeilingen schommelt Prabowo door deze door de staat gerunde partijdige campagne rond de 50 procent, maar sommige functionarissen in de Jokowi-regering vertellen me dat ze het niet aan het toeval willen overlaten.
Tijdens een interne bijeenkomst afgelopen woensdag bespraken leger- en inlichtingenfunctionarissen het bestaan van een plan om, indien nodig, het staatsapparaat te gebruiken om verkiezingsfraude te plegen, aldus twee mensen die bekend waren met het plan. De voorbereide procedure houdt in dat politie en ‘babinsas’ – de ogen, oren en handen van het leger op wijkniveau – geld ontvangen en distribueren om tabelgegevens op districtsniveau op te stellen, evenals, in sommige gevallen, de invoer van computergegevens hieronder en op het administratieve districtsniveau, met een optie om het interne systeem van de kiescommissie te hacken.
Campagnefunctionarissen hebben in het verleden tegen mij opgeschept dat ze dergelijke tactieken gebruikten op lokale plaatsen waar ze de macht hadden. De toepassing ervan op nationaal niveau door de staat zou potentieel grote gevolgen hebben – waardoor de Indonesische democratie opnieuw zou worden afgestaan aan een despotisch bewind.
“De Amerikaan”
Prabowo, erfgenaam van een rijke bankiersfamilie, bezit honderdduizenden hectaren plantage-, mijnbouw- en industriële eigendommen. Hij was de schoonzoon van wijlen dictator generaal Soeharto die, met steun van de VS, 32 jaar lang over Indonesië regeerde.
Soeharto greep de macht tijdens een staatsgreep in 1965, waarbij Soekarno, de oprichtende civiele president van het land en leider van de Beweging van Niet-Gebonden Landen, ten val werd gebracht. Vervolgens, toen de CIA een dodenlijst van 5.000 namen verstrekte, doodden Soeharto en zijn leger 400.000 tot een miljoen Indonesische burgers.
In 1975, na een ontmoeting met president Gerald Ford en Henry Kissinger, viel Soeharto – met hun wapens en groen licht – het naburige Oost-Timor binnen. Daar doodden de Indonesische gewapende troepen een derde van de Timorese bevolking. Het was, proportioneel gezien, de meest intensieve slachting sinds de nazi’s.
Prabowo was als schoonzoon van Soeharto een hoge commandant van de bloedbaden in het bezette Oost-Timor. In één daarvan, in Kraras in 1983 op de berg Bibileo, werden volgens een door de Verenigde Naties gesteund onderzoek “enkele honderden” burgers vermoord. Prabowo martelde ook persoonlijk gevangenen; iemand vertelde me dat Prabowo zijn tanden brak.
Prabowo beschreef zichzelf tegen mij als ‘de blonde jongen van de Amerikanen’. Hij werkte hand in hand met de VS bij het uitvoeren van bloedbaden, martelingen en verdwijningen – zo nauw dat zijn collega-officieren, zo zei hij, hem soms bespotten als ‘de Amerikaan’.
Aanvankelijk opgeleid door de VS in Fort Benning in Georgië en Fort Bragg in North Carolina – tegenwoordig bekend als respectievelijk Fort Moore en Fort Liberty – sprak Prabowo met mij in detail over zijn werk bij het Pentagon, inclusief de Defense Intelligence Agency, waar hij zei dat hij minimaal wekelijks gemeld.
Volgens documenten van het Pentagon bracht hij tientallen keren Amerikaanse troepen naar Indonesië, een aanwezigheid die hielp bij het faciliteren van ten minste twee geheime Amerikaanse operaties. Prabowo vertelde me dat de Amerikaanse troepen die hij had binnengebracht “verkenningen” deden voor “de invasiecontingentie” – de voorbereiding van Amerikaanse plannen voor een mogelijke invasie van Indonesië.
Van bloedbaden tot knuffelige tekenfilms
Toen ik Prabowo in de zomer van 2001 ontmoette, gaf hij commentaar op een bloedbad in Timor – dit niet het zijne – dat ik overleefde: het bloedbad in Santa Cruz van 12 november 1991. Op de begraafplaats van Santa Cruz op 12 november 1991 heeft het Indonesische leger vermoordde minstens 271 Timorese burgers. De soldaten braken mijn schedel met de kolf van hun door de VS geleverde M-16’s na mijn mislukte poging om ze te blokkeren terwijl ze op de menigte marcheerden.
Prabowo vertelde me dat Santa Cruz een “imbeciele” operatie was, omdat het leger het in het bijzijn van mij en andere overlevende getuigen van buitenaf had gedaan. “Santa Cruz heeft ons politiek vermoord!” zei Prabowo. “Het was de nederlaag!”
“Je vermoordt geen burgers in het bijzijn van de wereldpers”, legde hij uit. “Misschien doen commandanten het in dorpen waar niemand het ooit zal weten, maar niet in de provinciehoofdstad!”
Na Santa Cruz konden we verslag uitbrengen en steun mobiliseren, waardoor we het Amerikaanse Congres zover konden krijgen de wapenstroom naar Indonesië te beëindigen – een sleutel tot de ondergang van de regering, zo klaagde Soeharto’s veiligheidschef later tegen mij.
‘Santa Cruz heeft ons politiek vermoord! Het was de nederlaag!”
In 1998, toen Soeharto werd gehinderd door de wapenafsluiting en geconfronteerd werd met toenemende demonstraties, ontvoerde Prabowo 24 democratische activisten, van wie hij er 13 ‘verdwenen’. Hij veroorzaakte ook een campagne van moord, brandstichting en verkrachting, voornamelijk tegen etnische Chinese inwoners.
Toen we spraken gaf Prabowo de schuld aan zijn rivaal – generaal Wiranto, die hem nu steunt – voor een deel van de misdaden van 1998, maar hij probeerde niet zijn eigen rol in het leiden van de anti-Chinese rellen te ontkennen. ‘Er waren ooit 128 branden tegelijk’, zei hij met wat trots zou kunnen worden genoemd. “Dit was een operatie: gepland, geïnitieerd, gecontroleerd.”
Het poging om de protesten te onderdrukken mislukte echter en Soeharto viel. Minder dan zeventig uur nadat een nieuwe president aan de macht was, pleegde Prabowo een mislukte staatsgreeppoging.
In de daaropvolgende jaren bleef Prabowo betrokken bij de moord op burgers, onder meer in Atjeh en West-Papoea. Toen hij zich in 2014 kandidaat stelde voor het presidentschap, noemde Prabowo zichzelf Mussolini. Hij reed een hengst een juichend stadion binnen. Een belangrijke supporter gekleed in nazi-SS-kleding.
In 2017 steunden Prabowo en zijn generaals, handelend onder een religieus voorwendsel, een staatsgreepbeweging, met cruciale betrokkenheid van een straatmilitie die banden had met Islamitische Staat. In 2019, toen hij zich opnieuw kandidaat stelde voor het presidentschap, zwaaide die militie, het Front Pembela Islam, of FPI, met zwarte ISIS-vlaggen tijdens bijeenkomsten in Prabowo. Hij voerde campagne vanuit de auto met open dak van de zelfbenoemde ‘president van ISIS Indonesië’.
Deze keer heeft Prabowo echter het roer omgegooid. In advertenties en op tv presenteert hij zichzelf als een ‘Gemoy’, een knuffelig stripfiguur.
Jokowi’s omkering
De belangrijkste reden dat Prabowo eindelijk op het punt staat de macht te verwerven, is de overweldigende steun die hij krijgt van de huidige president van Indonesië. De dynamiek kwam voor velen als een verrassing omdat het Jokowi was die Prabowo in 2014 en 2019 versloeg, met de steun van vele overlevenden van het bloedbad en mensenrechtenverdedigers.
Jokowi sprak publiekelijk over het niet terugkeren naar de dictatuur en zijn regering besprak achter de schermen de berechting van Prabowo en andere generaals wegens oorlogsmisdaden, hoewel de poging nooit tot stand kwam.
Onder aanhoudende druk van Prabowo en de generaals evolueerde Jokowi’s positie. Hij voerde langzaam de binnenlandse repressie op en zijn belangen en die van hen kwamen dichter bij elkaar.
In 2016 organiseerde de regering van Jokowi een evenement genaamd het Symposium, waar overlevenden van de door de VS gesteunde slachting van 1965 de kans kregen om er publiekelijk over te praten. Deze gebeurtenis maakte het leger zo woedend dat Jokowi naar het militaire hoofdkwartier moest gaan en zich ter aarde moest werpen, maar het kruipen van de president kon het leger niet kalmeren.
Het was daarna dat de generaals van Prabowo en de aan ISIS gelieerde groepen de quasi-religieuze massademonstraties organiseerden met het geheime doel Jokowi neer te halen. Ik legde dit bloot in een stuk uit 2017 in The Intercept, op basis van legerdocumenten en interviews met leiders van staatsgrepen, en het momentum van de staatsgreep verspreidde zich later.
Toen Prabowo in 2019 opnieuw de electorale route probeerde, gaven de aan ISIS gelinkte groepen hem een effectieve straatorganisatie. Deze mobilisatie kreeg echter een klap, kort voor de verkiezingsdag, toen ik de notulen publiceerde van een bijeenkomst bij Prabowo thuis, waar hij en zijn generaals plannen maakten voor het gevangenzetten van politieke tegenstanders, waarbij expliciet werd teruggegrepen op het Soeharto-tijdperk. Hun ondergang was het plan om in de gunst te komen bij de VS door de eigen geestelijken en islamisten van de Prabowo-campagne te arresteren.
Prabowo verloor de verkiezingen van 2019, maar kondigde aan dat hij had gewonnen, en zijn mannen gingen de straat op. Hoewel Jokowi de relschoppers publiekelijk afwees, hielpen de plunderingen en branden zijn instemming met de generaals van het bloedbad te bezegelen.
Volgens tussenpersonen van beide kanten nam Jokowi contact op met Prabowo in de hoop dat het binnenbrengen van hem eindelijk een einde zou maken aan de rellen en pogingen tot staatsgreep. In plaats van Prabowo te berechten, plaatste Jokowi hem in de regering, waardoor Prabowo minister van Defensie werd. Daar zette Prabowo het beleid van het doden van burgers in West-Papoea voort, en de dreigingen voor oproer en staatsgreep verdwenen inderdaad, zoals Jokowi had gehoopt.
Toen zijn ambtstermijn ten einde liep, onderzocht Jokowi de mogelijkheden om zijn eigen wettelijke mandaat te verlengen, maar toen deze routes geblokkeerd werden, sloot hij een deal met Prabowo en leende hem zijn zoon Gibran als running mate.
De andere sleutel voor Prabowo was de acceptatie van de Indonesische oligarchen. Onder hen bevindt zich Tomy Winata, een zakenmagnaat die bekend staat als beschermheer van de generaals, die, ook tegen mij, klaagt dat hij vaak als ‘gangster’ wordt bestempeld. In een interview zei Winata, die me vertelde dat hij huizen heeft in de buurt van het Witte Huis en in Los Angeles, dat hij “neutraal” is bij de verkiezingen, maar spreekt lovend over Prabowo.
“Prabowo is redelijk goed, uitstekend”, vertelde hij me. ‘Ik heb een sterk persoon nodig om het land te regeren.’
Winata zei dat hij Prabowo kende sinds hij als legeraanvoerder in het veld was, toen hij de generaal ‘charmant’ vond. Toen ik Winata vroeg naar Prabowo die leiding gaf aan de bloedbaden in het leger, antwoordde hij: “Dat heb ik gehoord” – maar hij vroeg zich af of dergelijke moorden daadwerkelijk hadden plaatsgevonden, aangezien hij er zelf niet getuige van was geweest.
Winata aarzelde niet in zijn antwoord op een vraag over wie volgens hem de verkiezingen zou winnen: “Ik!” hij zei. “A wint, ik profiteer; B wint, ik profiteer; C wint, ik profiteer!” Daar had hij een punt. Geen van de drie kanshebbers zal waarschijnlijk de heerschappij van de rijken ter discussie stellen. Er was er echter maar één die naam maakte door persoonlijk burgers massaal te vermoorden.
Bron: theintercept.com
