Teheran, Iran – De spanningen tussen Iran en Azerbeidzjan zijn de afgelopen maanden gestaag opgelopen en incidenten die verdeeldheid zaaien zijn bijna een wekelijkse gebeurtenis geworden.
Het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken beloofde vrijdag “wederzijdse diplomatieke actie” nadat Azerbeidzjan vier Iraanse diplomaten had uitgezet vanwege “provocerende acties” die het niet noemde.
Azerbeidzjan arresteerde uren eerder zes van zijn eigen onderdanen, die ervan werden beschuldigd banden te hebben met de Iraanse geheime diensten en een staatsgreep te beramen in de Kaspische natie. Het was de laatste in een reeks arrestaties in de afgelopen maanden, waarbij Baku alle verdachten in verband bracht met Teheran.
De Azerbeidzjaanse president Ilham Aliyev, een nauwe bondgenoot van de historische rivaal van Iran, Turkije, gaf Teheran de schuld nadat eind januari een man de Azerbeidzjaanse ambassade in de hoofdstad had bestormd, waarbij het hoofd van de beveiliging om het leven kwam en anderen gewond raakten.
Iran zei dat de diplomatieke betrekkingen onaangetast zouden blijven, aangezien het incident het werk was van een eenzame schutter met persoonlijke motieven, maar Aliyev sloot de ambassade omdat hij de “terroristische” aanslag aan de kaak stelde.
Azerbeidzjan heeft ook kritiek geuit op Iran omdat het Armenië zou hebben gesteund in het decennialange conflict over de afgescheiden regio Nagorno-Karabach.
Iran, aan de andere kant, waar miljoenen Turkssprekende etnische Azerbeidzjanen wonen, heeft Azerbeidzjan al lang beschuldigd van het aanzetten tot separatistische sentimenten binnen de noordwestelijke grens.
De Israël-factor
Maar zelfs met alle twistpunten in de bilaterale betrekkingen, is misschien een snel groeiende relatie tussen Azerbeidzjan en Israël wat Iran het meest heeft geërgerd.
Teheran waarschuwde Bakoe steeds vaker tegen een opwarming naar Tel Aviv, maar de opruiende retoriek bereikte vorige maand nieuwe hoogten nadat de topdiplomaten van Israël en Azerbeidzjan tijdens een persconferentie bespraken “een verenigd front te vormen” tegen Iran.
De Azerbeidzjaanse minister van Buitenlandse Zaken Jeyhun Bayramov was in Tel Aviv om de ambassade van zijn land in te wijden nadat Bakoe de allereerste ambassadeur in Israël had aangesteld.
Deze nieuwe aanpak, zo waarschuwde het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken, zou een bedreiging voor de nationale veiligheid van Iran kunnen vormen die niet kan worden genegeerd.
Een meerderheid van de politici in het Iraanse parlement hekelde ook het besluit van Azerbeidzjan en zei in een verklaring dat “de moslims van de wereld hen zullen beschouwen als medeplichtigen van het zionistische regime bij de moord op en misdaden tegen de onderdrukte Palestijnen”.
Er zijn verschillende redenen en doelstellingen achter de groeiende banden tussen Azerbeidzjan en Israël, die niet allemaal rechtstreeks verband houden met Iran, volgens Vali Kaleji, een in Teheran gevestigde analist van de Kaukasus en Centraal-Azië.
Hij vertelde Al Jazeera dat Azerbeidzjan politiek gezien een joodse lobby nodig heeft om de Armeense invloed in het Westen tegen te gaan, vooral in de Verenigde Staten, terwijl Azerbeidzjan economisch gezien een belangrijke leverancier van olie aan Israël is.
“Vanuit militair oogpunt is de Republiek Azerbeidzjan, onder invloed van de Armeense diasporagemeenschap, niet in staat om vrede te brengen en geavanceerde militaire en defensie-uitrusting uit Europese landen en Amerika te krijgen”, zei Kaleji.
“In een dergelijke situatie zijn Turkije, Israël en Pakistan de drie belangrijkste bronnen van defensie en militaire behoeften van de Republiek Azerbeidzjan geworden”, voegde hij eraan toe, erop wijzend dat dit een belangrijk punt van zorg is voor Iran.
Komt er oorlog?
De spanningen tussen Bakoe en Teheran hebben zich steeds meer in militaire vorm gemanifesteerd, waarbij beide partijen hun militaire spieren spanden in oefeningen die bedoeld waren als directe waarschuwingen.
Zowel de Islamitische Revolutionaire Garde (IRGC) als het leger in Iran hebben sinds het einde van de oorlog in Nagorno-Karabach in 2020 verschillende rondes van oefeningen op hoog niveau gehouden in de noordwestelijke delen van het land en nabij de grens met Azerbeidzjan, met demonstraties op de grond en in de lucht. mogelijkheden.
De ernstigste kwam afgelopen oktober toen de IRGC voor het eerst een pontonbrug bouwde over een deel van de rivier de Aras die delen van de lange grens tussen Iran en Azerbeidzjan markeert.
Dagen later was de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Hossein Amirabdollahian in de zuidelijkste Armeense provincie Syunik om nog een direct bericht naar Azerbeidzjan en Turkije te sturen door een consulaat in te huldigen en de Armeense veiligheid gelijk te stellen aan de Iraanse veiligheid.
De actie was gericht op het tegengaan van de “Zangezur-corridor” die Azerbeidzjan en Turkije willen aanleggen tussen de exclave Nachitsjevan en het vasteland van Azerbeidzjan, die in feite een belangrijke Iraanse doorvoerverbinding met de zuidelijke Kaukasus en verder zou verbreken.
Kaleji zei – vergelijkbaar met de eb en vloed van spanningen tussen Teheran en Baku in de afgelopen drie decennia – de huidige escalatie zou uiteindelijk kunnen leiden tot een cyclus van de-escalatie.
“Hoewel de recente spanningen zeer ernstig zijn, zijn er veel factoren die militaire conflicten voorkomen, waaronder economische en commerciële onderlinge afhankelijkheid, doorvoerroutes tussen Iran, Azerbeidzjan en Rusland, en ook de afhankelijkheid van Azerbeidzjan van de communicatieroute van Iran om Nachitsjevan te bereiken”, zei hij.
Hij wees er ook op dat diplomatieke kanalen open blijven via het Azerbeidzjaanse consulaat in Tabriz, naast de Iraanse ambassade in Bakoe en het consulaat in Nachitsjevan, ondanks de sluiting van de ambassade in Teheran.
Turkije en Rusland – dat na de oorlog in Oekraïne steeds dichter bij Iran komt te staan – kunnen als bemiddelaars optreden, een rol die vergelijkbaar is met de rol die China momenteel speelt bij het herstellen van de banden tussen Iran en Saoedi-Arabië, aldus Kaleji.
“Feit is echter dat Turkije en Rusland, in tegenstelling tot Iran, geen bedreigende perceptie hebben van de rol van Israël in de Republiek Azerbeidzjan, de Zangezur-corridor en de dreiging van de gemeenschappelijke grens tussen Iran en Armenië”, zei hij. de eerste stap zou zijn om die zorgen te begrijpen en mogelijk op te volgen met gezamenlijke regionale besprekingen.
Bron: www.aljazeera.com
