Mongolië heeft zojuist weer een rampzalige winter achter de rug. Eind april bedroeg het dodental onder dieren 7,1 miljoen – meer dan 10 procent van de hele kudde. Het zou verder kunnen toenemen, aangezien tijdens de “dzudIn het jaar van extreme kou en zware sneeuwval wordt de meeste schade aangericht in de lente, wanneer een combinatie van uitputting en ondervoeding een kritiek punt bereikt.
Nog dzud is geen nieuwe ontwikkeling. Het ecologische evenwicht speelt al eeuwenlang een rol en is pas de afgelopen twintig jaar een terugkerend probleem geworden, als gevolg van de klimaatverandering en andere factoren. Op veel manieren, dzud is een voortdurend ecologisch probleem en niet slechts een koude winter en overmatige sneeuwval.
Vaak leidt de zomer met weinig regenval tot de winter met veel sneeuw, wat dit jaar het geval is dzud. Dieren die in de zomer geen vetreserves konden opslaan, moesten de winter doorstaan, wanneer zware sneeuwval het grazen onmogelijk maakt. Bovendien is het, met de traditionele manier van hoeden in Mongolië, die meer afhankelijk is van mobiliteit dan van voer, zelfs nog moeilijker voor herders om zich adequaat voor te bereiden op een komende ramp.
Dit jaar werd het probleem verwacht, aangezien wetenschappers, NGO’s en overheidsfunctionarissen al afgelopen zomer met de herders hebben gecommuniceerd. De voortdurende dzud is de dodelijkste sinds 2009-2010, toen ongeveer tien miljoen dieren (23 procent van de kudde) omkwamen.
Veel rapporten hebben dit jaar opgepikt dzud en heeft de kwestie terecht aangepakt als een klimaatcatastrofe. Hoewel de impact van de klimaatverandering op Mongolië heel reëel is, is er een andere kant van het verhaal die belangrijker is: namelijk de introductie van marktkrachten toen Mongolië in de jaren negentig overging van staatssocialisme naar vrijemarktkapitalisme.
Als je het op de lange termijn bekijkt, bestond er in het beheer van de weidegronden in de Mongoolse steppen een bijzondere vorm van collectieve organisatie vanaf de feodale tijd tot aan de socialistische periode. Dit model omvatte factoren als hoge mobiliteit, collectieve organisatie en de integratie van nieuwe technologieën om de traditionele herderseconomie te ondersteunen, vooral tijdens socialistische tijden, toen het grootste deel van de activiteit sterk gemechaniseerd was. Dit alles heeft bijgedragen aan de continuïteit van traditionele vormen van veehouderij.
De privatisering van de veestapel van 1991-1993 en de ontbinding van staatsboerderijen werden (en worden nog steeds) door de aanhangers ervan gekenmerkt als de terugkeer naar een normale staat van zijn na het staatssocialistische interregnum. Het was in feite een radicale breuk met de traditionele vormen van dierenverzorging, een kritiek moment dat tot de huidige problemen leidde.
De stijging van het absolute aantal dieren van vijfentwintig miljoen vóór de privatisering naar zeventig miljoen in 2023 wordt vaak geprezen als een van de verworvenheden van de transitie van de jaren negentig. In feite was deze stijging niet het resultaat van een grotere efficiëntie en productiviteit onder het nieuwe marktregime, maar vloeide eerder voort uit de accumulatie en overbevolking van het aantal dierenkoppen als gevolg van het verlies van de verwerkende industrieën in Mongolië. Op het hoogtepunt in de jaren tachtig werd bijna 45 procent van de Mongoolse veestapel in één jaar verwerkt om verschillende landbouwproducten te produceren, waarbij een aanzienlijk deel werd geëxporteerd.
In culturele termen bestond er tijdens de onmiddellijke postsocialistische jaren een romantische opvatting van de nomade als een figuur die merkwaardig verwant was aan de ‘nobele wilde’, met op de achtergrond verschillende vormen van cultureel revivalisme. In werkelijkheid waren veel van die toekomstige zwervende nomaden voormalige werknemers van collectieven en staatsboerderijen die naar het platteland moesten trekken om te overleven toen het vee en andere staatsmiddelen werden geprivatiseerd.
Het aantal herders bereikte in 1998 een piek van 414.000, drie keer zoveel als het aantal van 135.000 in 1989. Erik Reinert beschrijft dit proces als ‘primitivisering van de economie’, waarbij de hele landbouweconomie op huishoudensbasis wordt geatomiseerd en veel van dergelijke geatomiseerde huishoudens veranderen in primaire productie-eenheden. Dit betekende dat we afstand moesten doen van wat eerder was bereikt tijdens de socialistische periode, toen er sprake was van een hoge mobiliteit door een combinatie van gemechaniseerd transport en infrastructuur, maar ook van coöperatieve en bestuurlijke kennis.
Veel andere demografische en sociale problemen volgden, waaronder uitdagingen voor het onderwijs en de gezondheidszorg. Voor het eerst in vele jaren nam het probleem van schooluitval van kinderen toe, waardoor er feitelijk een generatie echte nomaden ontstond.
Deze enorme maar merkwaardig over het hoofd geziene transformatie heeft de levens van de Mongolen vandaag de dag op meerdere manieren gevormd, zowel in de stad als op het platteland. In de hoofdstad Ulaanbaatar is elke dzud heeft geleid tot een toestroom van vluchtelingen naar ‘ger’-districten in Mongoolse stijl, die drie op één groter zijn dan het aantal vluchtelingen in appartementen met verwarming en riolering.
Op het platteland zijn de achteruitgang van de weilanden en de niet-duurzame economie voor de herders de norm geworden. Hoewel de veestapel groeide, blijven dezelfde patronen van ongelijkheid en onzekerheid die zich na de privatisering in 1992 snel manifesteerden, vandaag de dag nog steeds onveranderd. Volgens een schatting had tweederde van alle huishoudens in 1998 minder dan 150 dieren, een absoluut minimum dat nodig is om in hun levensonderhoud te voorzien. In 2023 had 86 procent van de herdershuishoudens minder dan tweehonderd dieren.
Deze huishoudens zijn het meest vatbaar voor schokken zoals dzud en dreigt economische vluchtelingen te worden in Ulaanbaatar. Bovendien is er sprake van een verdere penetratie van de markt in de leefwereld van de herders, omdat ze gewend raken aan de afhankelijkheid van verschillende consumentenproducten, wat de enorme schuldenlast zou kunnen verklaren die door de jaren heen is ontstaan.
Naar verluidt heeft ongeveer driekwart van de herders bankleningen. Met de kans op een dzud De Mongoolse herders worden elk jaar groter en vormen de meest precaire en onzekere groep van allemaal. Deze realiteit staat in merkwaardige tegenspraak met hun symbolische prestige en vertegenwoordiging in het ‘land van de nomaden’.
In 1968 schreef de Amerikaanse ecoloog Garrett Hardin een invloedrijk essay met de titel ‘The Tragedy of the Commons’. Hardin presenteerde een karikaturaal beeld van zelfzuchtige, irrationele belanghebbenden in de vorm van herders die de commons uitbuiten, geworteld in de gelijkenissen van de speltheorie. De moraal van het verhaal was dat de commons onhoudbaar zouden blijken te zijn, wat zou leiden tot een Malthusiaanse doemcyclus waarin overbevolking en overbegrazing in een tragedie zouden eindigen.
Er zijn veel weerleggingen geweest van het beeld dat Hardin schetste, met name door Elinor Ostrom, die ons herinnerden aan verschillende soorten ‘gemeenschapsmanagement’-plannen die Hardin gemakshalve over het hoofd zag. Toch blijft het idee van de ‘tragedie van de commons’ nog steeds een krachtig idee, dat dient als rechtvaardiging voor het neoliberale beleid van bezuinigingen en privatisering.
Discussies over de degradatie van weidegronden in Mongolië beroepen zich vaak op de lokale versie van deze gelijkenis: “de vrouw van Umchiin Emgenel’, wat soms vertaald wordt als ‘tragedie van openbaar bezit’. Wat Mongolië betreft, is het idee van de ‘tragedie van de commons’ springlevend. Het is altijd aanwezig geweest als een vorm van neoliberale apologetiek sinds Mongolië in de jaren negentig een schoolvoorbeeld van shocktherapie gebruikte om over te stappen naar een markteconomie.
Dit proces creëerde de huidige oligarchie en haar kleptocratische regime, dat in de internationale media vaak wordt bestempeld als een ‘oase van democratie’. De dominante ideologie veroordeelt alle vormen van staats- en publiek eigendom, vaak onder verwijzing naar echte gevallen van corruptie en verduistering, en presenteert marktrationalisatie als een essentieel instrument om de beste resultaten te bereiken.
De realiteit waarmee Mongoolse herders momenteel worden geconfronteerd, lijkt op de een of andere manier op het patroon van opsluiting in Engeland tijdens de achttiende en negentiende eeuw, waar Hardin oorspronkelijk inspiratie opdeed voor zijn gelijkenis. Sinds de privatisering van de veestapel hebben marktfundamentalisten betoogd dat het proces onvolledig was, aangezien ook land geprivatiseerd zou moeten worden. Landhervorming is een van de meest controversiële kwesties in Mongolië, waarbij weilanden tot op de dag van vandaag in naam openbaar blijven.
In deze context zien we dat de ‘tragedie van de commons’ wordt ingeroepen om de zogenaamd onproductieve en irrationele herders te veroordelen. Ze worden beschuldigd van het streven naar persoonlijke maximalisatie door het exploiteren van eindige hulpbronnen, resulterend in de degradatie van weilanden en de “tragedie” van de economie. dzud crisis.
Maar nu Mongolië meer geïntegreerd is geraakt in het mondiale kapitalisme, met een grotere exploitatie van zijn minerale hulpbronnen, resulterend in het label ‘Minegolia’, zijn veel voormalige weilanden al ‘ingesloten’ of zijn ze op weg ernaartoe. Terwijl de marktkrachten zich uitbreiden, ontstaat er wat David Sneath een ‘eigendomsregime’ noemt.
Hoewel weilanden nog niet formeel zijn geprivatiseerd, functioneren ze in de praktijk niettemin als zodanig, waarbij officiële eigendomscertificaten worden verleend, terwijl herders langzaamaan beseffen dat ze het land als hun eigendom moeten claimen voordat nieuwe aantastingen en omheiningen hun levensonderhoud bedreigen.
In 1999 vroegen Sneath en Caroline Humphrey of we ‘het einde van het nomadisme’ zagen, waarbij ze keken naar drie verschillende ervaringen met de plattelandseconomie in Boerjatië (Rusland), Binnen-Mongolië (China) en Mongolië. Destijds was het duidelijk dat de ecologie van de weilanden in Mongolië het land in een betere positie bracht dan de andere twee regio’s, gezien de onderscheidende organisatorische kenmerken en institutionele geschiedenis.
Een kwart eeuw later zou dit niet langer het geval kunnen zijn. Sinds de privatisering is de samenstelling en hoeveelheid van de Mongoolse veestapel veranderd: er worden veel meer geiten gefokt voor kasjmier, terwijl weilanden nominaal openbaar blijven. Nu de huidige situatie de onhoudbare aard van de gereorganiseerde pastorale economie van Mongolië aan het licht brengt, wordt het land geconfronteerd met een nieuw kritiek moment.
Coöperatieve en collectieve oplossingen blijven tot op de dag van vandaag bestaan onder conservatieve traditionalisten, die op zijn best voorstellen om de huidige pastorale toewijzing voort te zetten door een extra last op te leggen aan de herders om de ‘nomadische beschaving’ te behouden. Het zou echter moeilijk, zo niet onmogelijk zijn om de oprukkende marktkrachten ongedaan te maken.
Het proces van afsluitingen gaat vandaag de dag door in verschillende vormen die door de huidige regering worden onderschreven, waarbij prioriteit wordt gegeven aan mijnbouw en (recentelijk) toerisme als het gaat om landbronnen. Nu het leefgebied steeds kleiner wordt, staan de herders onder druk om als gerationaliseerde actoren op te treden als ze willen overleven onder marktomstandigheden. Komt het einde van het nomadisme eindelijk aan in Mongolië?
Bron: jacobin.com
