Op woensdag, de Verenigde Staten waren het enige land dat ‘nee’ stemde tegen een voorgestelde resolutie van de VN-Veiligheidsraad, opgesteld door Brazilië, waarin werd opgeroepen tot ‘humanitaire pauzes’ bij de Israëlische bombardementen op Gaza. Twaalf landen stemden voor de resolutie, waaronder een aantal verrassende landen, zoals Frankrijk en de Verenigde Arabische Emiraten. Twee anderen, Rusland en Groot-Brittannië, onthielden zich van stemming. Maar volgens de regels van de Veiligheidsraad betekende Amerika’s enige ‘nee’-stem dat de resolutie mislukte.
Human Rights Watch bekritiseerde de Amerikaanse acties en zei: “Opnieuw hebben de VS op cynische wijze hun veto gebruikt om te voorkomen dat de VN-Veiligheidsraad optreedt tegen Israël en Palestina in een tijd van ongekend bloedbad.”
De Veiligheidsraad bestaat uit vijftien landen. Tien daarvan zijn roterende leden, gekozen door de Algemene Vergadering van de VN en die voor een periode van twee jaar zitting hebben in de raad. Vijf daarvan zijn permanente leden: de VS, Rusland, China, Frankrijk en Groot-Brittannië. Als een van de permanente leden zijn veto uitspreekt over een resolutie, zal deze niet worden aangenomen, ongeacht hoeveel stemmen er vóór zijn. Dit betekent dat elk van de permanente leden een veto kan uitspreken over elke actie van de Veiligheidsraad.
Sinds de volledige Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 heeft de Oekraïense president Volodymyr Zelensky verschillende keren hartstochtelijke toespraken gehouden waarin hij de onrechtvaardigheid van het vetorecht hekelde, dat Rusland vier keer met betrekking tot Oekraïne heeft gebruikt.
Hier is een deel van wat Zelenskyy zes weken na de Russische aanval op Oekraïne rechtstreeks tegen de Veiligheidsraad zei:
We hebben te maken met een staat die het veto in de VN-Veiligheidsraad omzet in het recht om te sterven. Dit ondermijnt de hele architectuur van de mondiale veiligheid. Het zorgt ervoor dat ze ongestraft kunnen blijven, zodat ze alles vernietigen wat ze kunnen. Dus als dit zo doorgaat, zullen de landen alleen vertrouwen op de kracht van hun eigen wapens om hun veiligheid te garanderen, en niet op het internationaal recht, en niet op internationale instellingen. De Verenigde Naties kunnen eenvoudigweg gesloten worden. … Het VN-systeem moet onmiddellijk hervormd worden, zodat het veto niet het recht om te sterven inhoudt, en er een eerlijke vertegenwoordiging in de Veiligheidsraad is van alle regio’s van de wereld.
Zelenskyy sprak vorige maand opnieuw over dit onderwerp in een lange Twitter-thread:
Het is waar dat Zelenskij geen principiële meningsverschillen heeft met het vetorecht. Hij heeft deze week niets gezegd over het Amerikaanse veto. Bovendien heeft hij ook geen enkel principieel bezwaar tegen het binnenvallen en bezetten van andermans land door een natie, zoals geïllustreerd door zijn onvoorwaardelijke steun aan Israël sinds de aanslagen van 7 oktober door Hamas. Zoals de meeste wereldleiders is hij een hilarische hypocriet die andere regels wil voor zichzelf en zijn bondgenoten van het moment.
Niettemin is wat Zelenskyy zei over het vetorecht van de Veiligheidsraad juist. Het is een kernfout van de VN en moet worden verholpen als de instelling ooit een nuttig doel wil dienen. Het is gewoon moeilijk te begrijpen hoe dat kon gebeuren.
Om deze situatie te begrijpen, is het nodig om terug te gaan en te onderzoeken waarom het vetorecht überhaupt werd gecreëerd.
Het handvest van de VN geeft de Veiligheidsraad “primaire verantwoordelijkheid voor het handhaven van de internationale vrede en veiligheid” – dat wil zeggen, alles wat met oorlog te maken heeft.
Over de structuur van de Veiligheidsraad werd in 1945 in San Francisco onderhandeld. De gevechten erover waren zo luidruchtig dat de kamer waar deze plaatsvond de bijnaam ‘Madison Square Garden’ kreeg.
De strijd was eenvoudig. De vijf landen die de permanente leden van de Veiligheidsraad zouden worden, waren in wezen de overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog. (De zetel van China was tot 1971 in handen van Taiwan.) Ze geloofden allemaal dat hun bezit van exclusief vetorecht een superidee was, terwijl andere landen niet hetzelfde enthousiasme konden opbrengen.
Naar de overwinnaars ging de buit. De democratische senator Thomas Connally uit Texas was een van de belangrijkste Amerikaanse vertegenwoordigers in San Francisco. Hij legde ronduit uit dat de VS de VN volledig zouden doden in plaats van hun eigen voorgestelde vetorecht op te geven. “Je kunt, als je wilt, van deze conferentie naar huis gaan en zeggen dat je het veto hebt verslagen”, zei Connally, terwijl hij een kopie van een ontwerp van het VN-handvest verscheurde. “Maar wat zal uw antwoord zijn als u wordt gevraagd: ‘Waar is het charter?'”
Francis Wilcox, een ambtenaar van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, schreef later een ongewoon eerlijk academisch artikel over wat er was gebeurd. Het veto was de kwestie ‘die de meeste controverse opriep’, legde Wilcox uit, omdat het ‘de bijzondere positie van de permanente leden versterkte’. En dat niet alleen: ze zouden ook een veto kunnen uitspreken over pogingen om het VN-Handvest te wijzigen om hun veto weg te nemen, en zo te garanderen dat “hun speciale positie niet veranderd kon worden.” Voor veel Amerikanen daar was het veto ‘gebrekkig omdat het Rusland, Groot-Brittannië, China en Frankrijk in staat zou stellen actie in de Raad te blokkeren’, maar ‘voor veel van die mensen ligt de belangrijkste deugd ervan in het feit dat het ook de Verenigde Staten hetzelfde veto.”
Het veto van de Veiligheidsraad werd vanaf de oprichting van de VN in 1945 tot oktober 1956 uitsluitend door de Sovjet-Unie gebruikt. Wonderbaarlijk genoeg werd deze reeks uiteindelijk doorbroken toen Groot-Brittannië en Frankrijk hun veto uitten over een Amerikaanse ontwerpresolutie waarin Israël werd opgeroepen zijn aanval op Egypte tijdens de Tweede Wereldoorlog stop te zetten. Suez-crisis.
Sindsdien zijn er veel dingen veranderd. Het eerste Amerikaanse veto om Israël te beschermen vond plaats in 1972. Sindsdien hebben de VS een veto uitgesproken over nog eens vier dozijn resoluties waarin Israël wordt bekritiseerd. In de decennia sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie heeft Rusland op soortgelijke wijze zijn veto uitgesproken over talloze resoluties om zijn eigen vazalstaat, Syrië, en zichzelf ten aanzien van Oekraïne te beschermen.
Met andere woorden: sinds de oprichting van de VN is de VN grotendeels altijd een debatvereniging geweest, omdat de machtigste landen ter wereld, geleid door de VS, dat zo willen.
Er is onlangs hernieuwde energie bij de VN om dingen te veranderen. Maar gegeven het feit dat de vijf permanente leden elke verandering kunnen blokkeren, was het beste idee dat iemand kon bedenken hen vriendelijk te vragen om te veranderen. Frankrijk en Mexico stelden voor dat de vijf machten “vrijwillig en collectief het gebruik van het veto opschorten in gevallen van massale wreedheden.” Er is ook hoopvolle discussie geweest over de uitbreiding van de Veiligheidsraad tot 25 leden, waarbij Duitsland, Brazilië, India en Japan als permanente leden zouden toetreden.
De kans dat dit allemaal ergens terechtkomt, is echter klein. Na het Amerikaanse veto over de Braziliaanse resolutie deze week merkte de Braziliaanse VN-vertegenwoordiger op: “Helaas, heel triest, was de Raad er wederom niet in geslaagd een resolutie over het Israëlisch-Palestijnse conflict aan te nemen. Opnieuw overheersten stilte en passiviteit. Voor niemands echte langetermijnbelang.”
Bron: theintercept.com
