De schrijver leidt het Centrum voor de VS en Europa bij de Brookings Institution
Ik heb onlangs Kiev, de hoofdstad van Oekraïne, bezocht, een reis die weinig moed van mijn kant vereiste. Ik reisde eind mei voor minder dan 48 uur naar de stad, als onderdeel van een groep gasten op een veiligheidsconferentie. Schone, comfortabele nachttreinen met bezorgde conducteurs brachten ons heen en terug. Tijdens de pauzes op de eerste dag glipte ik naar buiten om door brede lanen met majestueuze kastanjebomen te dwalen. Later gingen sommigen van ons ‘s avonds wat drinken in een parkcafé voordat we op tijd terugkeerden naar het hotel voor de middernachtelijke avondklok.
Die nacht weerde de luchtverdediging van Kiev volgens de Oekraïense autoriteiten 17 raketten en 31 drones af. Rusland had zijn luchtaanvallen in mei geëscaleerd tot een bijna nachtelijk ritme, na de levering van door de VS gemaakte Patriot-raketafweersystemen aan Oekraïne, in wat leek op een gezamenlijke inspanning om deze systemen te overweldigen en aan te vallen. (Andere steden hadden niet zoveel geluk en werden niet zo goed verdedigd. In Dnipro werden twee mensen gedood en raakten 30 gewond bij een aanval op een medische faciliteit.)
De 3 miljoen inwoners van deze oude Europese metropool doorstaan de aanvallen met stoïcijnse vastberadenheid. De conferentie verliep zonder problemen; ware het niet dat een aantal deelnemers in uniform of camouflagekleding was gekleed, dan hadden we overal in Europa kunnen staan. Vlakbij, op de muren rond het Sint-Michielsklooster met gouden koepel, herdachten duizenden langzaam vervagende foto’s en stapels verse rozen de gevallenen – maar op straat heerste een bruisende normaliteit. Mensen die een angstige nacht in bunkers hadden doorgebracht, vertoonden geen spoor van zelfmedelijden. Was dit gevoelloosheid, of waardigheid, of beide? Meerdere keren was ik degene die een brok in mijn keel moest slikken.
De conferentie in Kiev werd georganiseerd door Arseniy Yatseniuk, tweemaal premier en nu in de oppositie. Een van de sprekers was oud-president Petro Poroshenko, eveneens in de oppositie. Ze waren, net als alle andere sprekers, eensgezind in hun inzet voor het Europese lot van Oekraïne en in hun oproep voor een duidelijke en korte weg naar het NAVO-lidmaatschap. Ondertussen is president Volodymyr Zelensky alleen al in mei afgereisd naar Helsinki, Den Haag, Rome, het Vaticaan, Berlijn, Aken, Parijs, het VK, Jeddah en Hiroshima om steun voor zijn land op te trommelen.
Een diplomaat vertelde me dat de oligarchische kaste van het land, die decennia lang de economie en politiek van het land in een wurggreep hield, uitgeputte krachten zijn: “Hun machtssystemen zijn een nevenschade van deze oorlog.” Dit suggereert dat de politieke ruimte wijd open zal zijn als en wanneer de gevechten eindigen, wat goed nieuws is voor de steeds zelfverzekerde burgermaatschappij van Oekraïne. Voorlopig blijft Oekraïne echter onder de staat van beleg en worden de burgers verteerd door de existentiële aangelegenheid van vechten en overleven.
Op de dag nadat ik vertrok, lanceerde Rusland bij daglicht raketaanvallen op Kiev, waardoor schoolkinderen zich naar schuilkelders haastten. Twee dagen om met eigen ogen te zien, te luisteren, te leren, te getuigen en solidariteit te tonen, zijn niet genoeg. Maar mijn opluchting over de westerse eenheid en vastberadenheid, nu Oekraïne aan zijn langverwachte tegenoffensief begint, is nu gebaseerd op een diepere waardering voor de moed van de Oekraïners.
Als je Europa vanuit Kiev ziet, worden de sterke en zwakke punten van het continent scherp in beeld gebracht. Enerzijds is het rechts-populisme weer zichtbaar in een groot deel van Europa – Italië, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Polen en Duitsland, om er maar een paar te noemen – terwijl regeringen hun energie lijken te verspillen aan onbeduidende gekibbel. (Berlijns verkeerslichtcoalitiepartners vechten momenteel bitter om… warmtepompen.)
Maar tegelijkertijd transformeert de Russische invasie Europa op ongekende manieren: neem maar de omhelzing van Oost-Europa door de Franse president Emmanuel Macron in een toespraak in Bratislava, of de recente bijeenkomst van 48 Europese leiders in het kleine Moldavië om collectieve veiligheid te bespreken. Zelfs Zwitserland en Oostenrijk zijn verwikkeld in verhitte debatten over de toekomst van hun neutraliteitsbeleid. Na net een maand zeven Europese landen te hebben bezocht, is er een verkwikkend gevoel van verandering. Oekraïne is de frontlinie van die verandering, maar de hele toekomst van Europa zal daar worden beslist.
Bron: www.brookings.edu
