Het proces van het creëren van een progressievere Chileense grondwet zette op 9 mei opnieuw een beslissende stap. Helaas was het een stap verder verwijderd van de eisen van de opstand van 2019die de conservatieve regering op de rand van de afgrond duwde en haar dwong het constitutieproces op gang te brengen als een uitweg uit de politieke crisis.
Bij de verkiezingen voor de Constitutionele Raad, een nieuw orgaan dat belast was met het opstellen van een tweede grondwetstekst nadat de eerste vorig jaar in een referendum werd verslagen, waren extreemrechts de grote winnaars. De lijst van José Antonio Kast, tweede bij de presidentsverkiezingen van 2021, kreeg de meeste stemmen. Met 23 van de 51 zetels haalde zijn blok net geen meerderheid. Gecombineerd met het traditionele conservatieve blok, dat elf zetels won, heeft rechts meer dan tweederde van de zetels in de Raad.
Het resultaat was opnieuw een grote klap voor de regering van de linkse voormalige studentenleider Gabriel Boric, die werd gekozen met de belofte de eisen van de opstand in een nieuwe grondwet te verankeren. Dit tweede constituerende proces kwam voort uit een overeenkomst tussen Boric en rechtse congrespartijen. Anders dan bij het eerste constituerende proces, toen een conventie werd gekozen om de tekst te schrijven, zullen de gekozen leden dit keer geen nieuwe grondwet opstellen, maar eerder een ontwerp goedkeuren, afwijzen of wijzigen dat al is geschreven door een “Comité van deskundigen”, bestaande uit 21 juridische professionals, een journalist, een econoom en een socioloog.
Het Comité, benoemd door het Congres, zal de nieuwe tekst schrijven binnen het kader van twaalf “grondwettelijke grondslagen”, een reeks leidende beginselen die door de wetgevers zijn overeengekomen. Ze bevatten amendementen waarin staat dat Chili “één en ondeelbaar” is – een duidelijke afwijzing van de eis voor een plurinationale staat waarin inheemse gemeenschappen meer autonomie hebben. En waar de eerste herziene grondwet de hoogst ondemocratische Senaat afschafte en verving door een Kamer van Regio’s om de macht te decentraliseren, verankert een van de leidende principes de Senaat.
Dus nog voordat de concepttekst wordt overhandigd aan de Constitutionele Raad, die er zelf minimale zeggenschap over heeft, zijn er strenge beperkingen opgelegd.
Nog maar een paar jaar geleden was de arbeidersklasse in het offensief, collectief handelend door middel van protesten van miljoenen mensen en een algemene staking die het land lamlegde en bijna een miljardair-president ten val bracht. De leiders van die beweging veroorzaakten een golf van onvrede in het presidentschap en de regering. Nu bevindt de beweging zelf zich op haar zwakste punt.
In de oorspronkelijke constitutionele conventie kon rechts niet eens een derde van de zetels winnen. Nu heeft het een dominante meerderheid van meer dan tweederde. Tot overmaat van ramp is het traditionele conservatieve blok sinds 2019 volledig ingehaald door een extreemrechts blok dat een veel meer anti-arbeidersklasse en anti-immigrantenplatform omarmt.
Hoe kwam Chili zo snel tot zo’n benarde situatie na een van de meest inspirerende massabewegingen in de recente geschiedenis?
Deels omdat de arbeidersklasse wordt geleid door de reformistische leiders van het Brede Front en de Communistische Partij, in samenwerking met de vakbondsbureaucratie. Op elk beslissend moment heeft dit leiderschap een compromis gezocht met rechts en de straatbeweging gedemobiliseerd. Boric zelf speelde een sleutelrol bij de totstandkoming van het Akkoord voor Vrede en een Nieuwe Grondwet, het oorspronkelijke congresakkoord dat de rechtse regering in 2019 redde en haar een institutionele uitweg uit de opstand bood.
De laatste overeenkomst om een tweede tekst op te stellen is een voortzetting van deze mislukte strategie.
De opstand van 2019 toonde arbeiders en onderdrukte mensen dat ze door middel van collectieve actie en strijd terug konden dringen tegen het neoliberale offensief van de afgelopen 40 jaar, en hun verwachtingen over wat er uit die strijd zou komen, waren terecht gewekt. Maar nu, voor miljoenen Chilenen, is de bewustmakingservaring van deelname aan een massabeweging vervangen door demoralisatie en desillusie, nu het duidelijker wordt dat de politieke leiders van de beweging vastbesloten zijn om haar niet vooruit te helpen, maar om haar tegen te houden.
Zelfs in de regering heeft Boric geen enkele wens getoond om aan de eisen van de beweging te voldoen. Hij heeft zijn meer linkse ministers vervangen door conservatieve, en over belangrijke kwesties biedt hij niets van echt progressieve inhoud. Neem bijvoorbeeld de nationalisatie van de mijnbouwsector, een belangrijke eis van de beweging. Zijn voorstel om de Chileense lithiumindustrie te nationaliseren was uiterst conservatief en bepaalde dat er geen nationalisatie zal plaatsvinden totdat alle huidige contracten aflopen, wat voor de twee grootste producenten respectievelijk in 2030 en 2043 is. Een van de bedrijven reageerde op het nationalisatieplan door te zeggen dat het “geen materiële impact zou hebben op ons bedrijf”.
Boric handhaaft de agenda van rechts en orde, weigert alle politieke gevangenen vanaf 2019 vrij te laten en biedt geen echte oplossingen voor de miljoenen Chilenen die worstelen om de eindjes aan elkaar te knopen in de crisis van de kosten van levensonderhoud. Dit is een belangrijke reden waarom er zo veel ongeldige en blanco stemmen en onthoudingen waren bij de verkiezingen – ongeveer een derde in totaal.
Het traject naar rechts van Boric zal waarschijnlijk doorgaan. Tegelijkertijd speelt de politieke situatie steeds meer in de kaart van rechts, dat zich na de nederlaag van het eerste referendum heeft gepositioneerd als meer voeling met het volk dan deze zogenaamd radicaal-linkse regering van voormalige studentenleiders.
Nu de straten leeg zijn van demonstranten, voelen Boric en de heersende klasse geen druk om aan de progressieve eisen van de afgelopen jaren te voldoen. Ondertussen blijft extreemrechts groeien. Als de huidige trends zich voortzetten, zal het in een sterke positie verkeren voor de presidentsverkiezingen van 2025. De hervormingsgezinde leiders geven de voorkeur aan dit scenario boven een terugkeer naar massale strijd, die zij en de vakbondsbureaucratie zullen blijven tegenhouden.
De enige echte oplossing voor de Chileense arbeidersklasse is om de beweging van 2019 nieuw leven in te blazen en het offensief te hervatten.
Bron: redflag.org.au
